Το Επιγραφικό Μουσείο κοσμεί την οδό Τοσίτσα από το 1885. Είναι το μοναδικό στην Ελλάδα και το μεγαλύτερο στο είδος του στον κόσμο. Πολλοί Αθηναίοι δεν το γνωρίζουν καν, παρά το γεγονός ότι και σημαντικό έργο επιτελεί και βρίσκεται στην καρδιά της Αθήνας. Ίσως φταίει η «παρεξηγημένη» περιοχή, ίσως το ότι στη συνείδησή μας άλλα Μουσεία έχουν λάβει πιο «φημισμένη» θέση. Όπως και να έχει όμως, το Επιγραφικό Μουσείο στέκει στην ίδια θέση πάνω από έναν αιώνα. Εμείς μιλήσαμε με το Νάσο Θέμο, διευθυντή του Επιγραφικού και είχε όλη τη διάθεση να μας ξεναγήσει στα εκθέματα, στη γειτονιά, να μας ταξιδέψει στην ιστορία!
Πόσο σημαντικές πληροφορίες δίνουν οι επιγραφές για τη ζωή στην αρχαιότητα, αλλά και για μεγάλα γεγονότα;
Οι επιγραφές διακρίνονται για τη μοναδικότητα και την αυθεντικότητά τους. Αποτελούν άμεσες και σύγχρονες πηγές γνώσης της αρχαιότητας. Παραδίδουν ένα πρωτότυπο κείμενο απαλλαγμένο από τις προσωπικές κρίσεις συγγραφέων ή τις μεταγενέστερες παρεμβάσεις αντιγραφέων, και καταγράφει τις κοινωνικές και πολιτικές αντιλήψεις, καθώς και το γλωσσικό ιδίωμα ή την διάλεκτο μιας κοινότητας σε μια συγκεκριμένη εποχή.
Τα ενεπίγραφα μνημεία αποτελούν μία ανεξάντλητη πηγή για την γνώση της καθημερινής ζωής και της ιστορίας της αρχαιότητας, καθώς η μεγάλη ποικιλία των θεμάτων τους καλύπτει όλες τις εκφάνσεις του αρχαίου βίου, δημόσιου και ιδιωτικού. Παρέχουν πολύτιμες πληροφορίες για την πολιτική, την οικονομία, την νομοθεσία, την θρησκεία και την λατρεία και εμπλουτίζουν τις γνώσεις μας για την αρχαία τοπογραφία, την αρχιτεκτονική και τα δημόσια έργα, την γλυπτική και την ιστορία της λογοτεχνίας. Οι επιγραφές παρέχουν επίσης πληροφορίες και για την καθημερινή ζωή των ανθρώπων, καθώς αποκαλύπτουν την πίστη τους, τα συναισθήματά τους, τις προσδοκίες τους και γενικώς την ιδεολογία τους.
Πολλές επιγραφές του Επιγραφικού Μουσείου παρέχουν πολύτιμες πληροφορίες για την πολιτική και οικονομική ιστορία της αρχαίας Αθήνας, αλλά και άλλων ελληνικών πόλεων. Μεγάλης ιστορικής σημασίας είναι οι «κατάλογοι της εξηκοστής» του φόρου της Α΄ Αθηναϊκής Συμμαχίας (478-404 π.Χ.) που εκτίθενται στο Επιγραφικό Μουσείο.
Στις μνημειώδεις αυτές στήλες, που είχαν ιδρυθεί στον Βράχο της Ακρόπολης μετά τη μεταφορά του συμμαχικού ταμείου από την Δήλο στην Αθήνα (η μεγαλύτερη έχει ύψος 3,5 μ.), αναγράφεται το ένα εξηκοστό του φόρου, το οποίο τα μέλη της συμμαχίας κατέβαλλαν ως προσφορά (Απαρχαί) στην θεά Aθηνά, προστάτιδα των Αθηναίων, κάθε έτος από το 454/3 π.X. έως το 415 π.Χ. Από τους καταλόγους αυτούς, αντλούμε σημαντικές πληροφορίες για τη στάση των ελληνικών πόλεως απέναντι στην Αθήνα κατά τη διάρκεια του β΄ μισού του 5ου αι. π.Χ., αλλά και την οικονομική τους κατάσταση.
Σημαντικότατο ιστορικό κείμενο επίσης, είναι το επονομαζόμενο ψήφισμα του Θεμιστοκλέους (ΕΜ 13330), που χρονολογείται στο πρώτο μισό του 3ου αι. π.Χ. από την Τροιζήνα και στο οποίο ο Αθηναίος στρατηγός φαίνεται να εισηγείται σημαντικά μέτρα για την αντιμετώπιση της περσικής εισβολής πριν από τη ναυμαχία της Σαλαμίνας. Το ψήφισμα αυτό απηχεί προφανώς κάποιο πρωτότυπο της εποχής των γεγονότων.
Ποια είναι η παλαιότερη επιγραφή που εκτίθεται στο Μουσείο και ποια η νεότερη;
Η παλαιότερη ελληνική επιγραφή σε ελληνικό αλφάβητο που φυλάσσεται στο Επιγραφικό Μουσείο είναι ένα χάραγμα του τέλους του 8ου αι. π.Χ. από την Ακρόπολη (ΕΜ 5365) σε βουστροφηδόν σύστημα γραφής (δηλαδή η μία γραμμή από αριστερά προς τα δεξιά και η επόμενη από αριστερά προς τα δεξιά).
Από τις νεότερες επιγραφές είναι η ενεπίγραφη στήλη του 4ου αι. π.Χ. πάνω στην οποία χαράχτηκε σε δεύτερη χρήση επιγραφή προς τιμήν του Φρειδερίκου Νορθ (βρετανού φιλέλληνα, ιδρυτή της Ιονίου Ακαδημίας στην Κέρκυρα) των αρχών του 19ου αιώνα. Επίσης το Μουσείο μας διαθέτει και μία επιτύμβια επιγραφή που χρονολογείται το 1878.
Πόσες επιγραφές φιλοξενεί το Μουσείο;
Το Επιγραφικό Μουσείο διαθέτει την μεγαλύτερη συλλογή αρχαίων ελληνικών επιγραφών παγκοσμίως αριθμώντας περίπου 14.100 επιγραφές.
Πόσοι είναι οι επισκέπτες στο Μουσείο; Είναι περισσότεροι οι Έλληνες ή οι επισκέπτες από το εξωτερικό;
Το Μουσείο επισκέπτονται κάθε χρόνο χιλιάδες επισκέπτες από όλον τον κόσμο. Πολλοί από αυτούς είναι μαθητές που έρχονται στο Μουσείο για να παρακολουθήσουν τα εκπαιδευτικά μας προγράμματα και να ξεναγηθούν στα μνημεία του, αλλά και ένας σημαντικός αριθμός από ερευνητές, ιστορικούς και αρχαιολόγους, καθηγητές και φοιτητές από όλο τον κόσμο, που έρχονται εδώ για να μελετήσουν από πρώτο χέρι αυτά τα σπουδαία ιστορικά τεκμήρια.
Το Μουσείο μας προσελκύει επίσης επισκέπτες, οι οποίοι έρχονται για να γνωρίσουν μνημεία τα οποία έχουν σχέση με γεγονότα, τα οποία γνωρίζουν από τις εγκύκλιες σπουδές τους. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα τελευταία χρόνια μεγάλος είναι ο αριθμός των επισκεπτών από χώρες πέραν της Ε.Ε. και των ΗΠΑ, όπως είναι η Κίνα, η Ιαπωνία και η Βραζιλία.
Το Μουσείο στεγάζεται σε μια περιοχή λίγο … ταλαιπωρημένη. Πόσο έχει επηρεάσει αυτό την επισκεψιμότητα; Τι … περιπέτειες έχετε ζήσει;
Το Επιγραφικό Μουσείο στεγάζεται στην περιοχή των Εξαρχείων και πιο συγκεκριμένα στην οδό Τοσίτσα, όπου διαθέτει αρνητικό πρόσημο στην συνείδηση πολλών Αθηναίων. Το πεζοδρομημένο τμήμα της, που εκτείνεται από την οδό Μπουμπουλίνας ως την Πατησίων, έχει αποτελέσει θέατρο πολλών άκοσμων σκηνών.
Ο δρόμος έχει λάβει μεγάλη δημοσιότητα στα ΜΜΕ εξαιτίας των «επεισοδίων» που έχουν σημειωθεί κατά καιρούς μεταξύ αστυνομικών και αντιεξουσιαστών, αλλά και λόγω της παλαιότερης συστηματικής κατάληψης του δρόμου από χρήστες και εμπόρους ναρκωτικών, η οποία ευτυχώς τώρα έχει σταματήσει.
Τα γεγονότα αυτά προξενούν ανησυχία και ανασφάλεια, τόσο στους υπαλλήλους του Μουσείου, στους εργαζομένους στο Πολυτεχνείο, αλλά και τους κατοίκους της περιοχής που διασχίζουν τον πεζόδρομο και φυσικά είχαν και έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην δυνητική επισκεψιμότητα και τελικά, στην προσέλευση κοινού στο Μουσείο.
Βεβαίως υπό άλλες συνθήκες η Τοσίτσα, όπως κάθε πεζόδρομος, θα μπορούσε να αποτελεί ένα κόσμημα για την περιοχή και να φιλοξενεί πληθώρα πολιτιστικών δράσεων και εκδηλώσεων. Ίσω,ς αν προγραμματιστούν ανάλογες δράσεις, να επιστρέψει ξανά ο κόσμος στην περιοχή και να ξαναγίνει ένας συνηθισμένος κεντρικός δρόμος. Ελπίζουμε ότι αυτό σύντομα θα καταστεί πραγματικότητα.
Τι είδους και από πού προέρχονται οι επιγραφές του Επιγραφικού Μουσείου;
Το Επιγραφικό Μουσείο ιδρύθηκε το 1885 με σκοπό την προστασία, διατήρηση, μελέτη και έκθεση αρχαίων επιγραφών κυρίως σε λίθο. Αν και στην πλειονότητα τους τα μνημεία που στεγάζει προέρχονται από την Αττική, και πολλά εξ’ αυτών από την Ακρόπολη, στο Μουσείο μας φυλάσσεται επίσης ένας σημαντικός αριθμός και από τον υπόλοιπο ελλαδικό χώρο και την Μικρά Ασία.
Οι επιγραφές αυτές είναι κυρίως ελληνικές. Στις Συλλογές μας εντάσσονται επίσης Λατινικές, Φοινικικές, Εβραϊκές και Οθωμανικές επιγραφές. Σήμερα το Επιγραφικό Μουσείο εμπλουτίζεται με επιγραφές μεγάλης ιστορικής αξίας από δωρεές, εξαγορές ή κατασχέσεις ή ακόμη επιγραφές που αποδεικνύεται ότι συνανήκουν ή συγκολλώνται με άλλες επιγραφές του Μουσείου.
Τα σχολεία εκδηλώνουν ενδιαφέρον για οργανωμένες επισκέψεις;
Θα έλεγα μεγάλο, αφού το Μουσείο είναι κλεισμένο για εκπαιδευτικά προγράμματα καθ’ όλη τη διάρκεια του σχολικού έτους, σχεδόν καθημερινά. Δεχόμαστε μαθητές από την Δ΄Δημοτικού έως τη Γ΄Λυκείου. Τα παιδιά συμμετέχουν στα εκπαιδευτικά μας προγράμματα και έρχονται σε επαφή με την αρχαία ελληνική γραφή μέσα από ξεναγήσεις και εκπαιδευτικά παιχνίδια.
Αν κάποιος επισκεφθεί το Μουσείο, ποιο είναι το τμήμα στο οποίο πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη βαρύτητα;
Θεωρώ ότι πρέπει να επισκεφθεί την αίθουσα 11 (πορφυρή) στην οποία εκτίθενται μερικές από τις αρχαιότερες σωζόμενες αρχαίες ελληνικές επιγραφές, την 1η αίθουσα στην οποία φυλάσσονται σημαντικά ενεπίγραφα μνημεία της Αθηναϊκής Ηγεμονίας, όπως οι στήλες της εξηκοστής για τις οποίες σας μίλησα ήδη, και την αίθουσα 9 (Κυανή) όπου παρουσιάζεται ένα ανθολόγιο σημαντικότατων και μεγάλης ιστορικής αξίας επιγραφών της κλασικής, ελληνιστικής και ρωμαϊκής αρχαιότητας, που φωτίζουν διάφορες όψεις της δημόσιας ζωής και της ιστορίας της πόλης των Αθηνών.
Ποια πιστεύετε ότι είναι η σχέση του Έλληνα και κυρίως του Αθηναίου με τα Μουσεία της Πόλης;
Δυστυχώς, ο μέσος Αθηναίος δεν έχει καλή σχέση με τα Μουσεία και τους αρχαιολογικούς χώρους της Πόλης του. Έχει την τύχη να μεγαλώνει σε μια πόλη που διαθέτει πολλά σημεία ενδιαφέροντος και αποκτά μια οικειότητα μαζί τους, νιώθοντας πως αυτά θα βρίσκονται πάντα εκεί γι’ αυτόν. Έτσι, αναβάλει διαρκώς την επίσκεψή του, ενώ όταν ταξιδεύει θεωρώ πως λειτουργεί τελείως διαφορετικά. Συχνά όμως οι περιοδικές εκθέσεις που κατά τακτά χρονικά διαστήματα διοργανώνονται στα Ελληνικά Μουσεία, δίδουν την αφορμή σε πολύ κόσμο να επισκεφτεί και τις μόνιμες συλλογές των Μουσείων.
Στον υπέροχο Κήπο του Μουσείου, φιλοξενούνται εκδηλώσεις;
Στον κήπο του Μουσείου, ιδιαίτερα τους ανοιξιάτικους και καλοκαιρινούς μήνες, προγραμματίζεται πληθώρα πολιτιστικών εκδηλώσεων, όπως εκθέσεων, συναυλιών, θεατρικών παραστάσεων, προβολή ταινιών, αλλά και ομιλίες επιστημονικού ενδιαφέροντος.
Τοσίτσα 1 | Aθήνα
Ώρες λειτουργίας:
8:30 – 16:00 | Τρίτη κλειστό
Πληροφορίες:
τ.: 210 82 17 637, 210 88 47 577
e-mail: [email protected]
fb: Επιγραφικό Μουσείο
ή Epigraphic Museum
