Ακούω για «μεταφυσικά φαινόμενα» και μου ανεβαίνει η πίεση. Ποια η διαφορά μεταξύ «παραφυσικού» και «μεταφυσικού»; Αν την ξέρετε, μην διαβάσετε το άρθρο. Αν δεν την ξέρετε, διαβάστε το υπ’ ευθύνη σας.
Άραγε τι σημαίνει «Παραφυσικό»; Χωρίς να περιμένω την απάντησή σας, δίνω τη δική μου. Λέγοντας «Παραφυσικό», εννοώ τις εμπειρίες και τα φαινόμενα τα οποία βρίσκονται εκτός της φυσιολογικής εμπειρίας ή της επιστημονικής ερμηνείας –τουλάχιστον σε ό,τι αφορά την τρέχουσα δυνατότητα της τελευταίας. Είναι η πιστότερη απόδοση της αγγλικής λέξης paranormal που έχει επικρατήσει διεθνώς.
Μου σηκώνεται η τρίχα, και μου ανεβαίνει το αίμα στο κεφάλι επειδή διαβάζω και ξαναδιαβάζω για μεταφυσικά φαινόμενα, για μεταφυσικά όντα, για το ΜΕΤΑφυσικό γενικότερα, σαν όρο-ομπρέλα κάτω από τον οποίο αραδιάζονται φύρδην-μίγδην όλα τα ΠΑΡΑφυσικά φαινόμενα, όπως τα ΑΤΙΑ, τα φαντάσματα, οι παραψυχικές εμπειρίες, οι φορτεανές βροχές, οι οπτασίες και τα λοιπά και τα ρέστα. Κι αν δεν σας ανεβαίνει κι εσάς το αίμα στο κεφάλι με την παρερμηνεία του όρου, τότε δύσκολα θα καταλάβετε την πραγματική διάσταση του προβλήματος.
Στον Πόλεμο των Λέξεων αρκεί κανείς να αλλάξει ένα μόνο γραμματάκι σε μια λέξη και μετά να την ξαμολήσει προκειμένου να δημιουργήσει μια χιονοστιβάδα εξελίξεων, να σπρώξει τα πράγματα εκεί που θέλει, να σηκώσει σκόνη, να αποκρύψει, να υπονομεύσει, να κάνει σχεδόν οτιδήποτε. Δεν υπάρχουν μεταφυσικά φαινόμενα. Ο όρος είναι σχήμα οξύμωρο. Η λέξη «μεταφυσική» είναι «μεταγενέστερο σύνθετο εκ συναρπαγής» προερχόμενο από το Μετά τα Φυσικά, του Αριστοτέλη. Σημαίνει τον φιλοσοφικό κλάδο που σχετίζεται με θέματα ΕΚΤΟΣ της ανθρώπινης εμπειρίας και αισθήσεων. Εξ ορισμού δεν αφορά φαινόμενα. Μεταφυσικό ζήτημα είναι η μεταθανάτια ζωή, ή η ύπαρξη Θεού. Μεταφυσικό ζήτημα (πόσο μάλλον φαινόμενο) ΔΕΝ είναι τα ΑΤΙΑ και τα φαντάσματα. Ίσως η μελέτη τους να εγείρει μεταφυσικά ζητήματα αλλά αυτά καθεαυτά τα ΑΤΙΑ και τα φαντάσματα είναι παραφυσικά φαινόμενα και εμπειρίες.
Εξάλλου το συνθετικό παρα- μεταξύ άλλων προσδίδει το χαρακτηριστικό του περιθωριακού, του παράνομου, του μη σύμφωνου με τους καθιερωμένους κανόνες (πχ παραπαιδεία, παραοικονομία, παραδικαστικός, παρακράτος, παρασκήνιο κλπ). Το συνθετικό μετά- σημαίνει «αυτό που έρχεται κατόπιν εκείνου που δηλώνει το β συνθετικό».
Χρησιμοποίησα το παράδειγμα σχετικά με τη διάκριση Μεταφυσικού και Παραφυσικού για να δείξω τη σοβαρότητα του προβλήματος και για να εντοπίσω το εξής: Το εννοιολογικό και γλωσσολογικό χάος που επικρατεί στην Ελλάδα σχετικά με την ορολογία και τον προσδιορισμό των σχετικών φαινομένων είναι σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνο για την πλήρη αποτελμάτωση της σχετικής έρευνας και την απόλυτη δυσφήμιση των σχετικών φαινομένων.
Καταλαβαίνετε λοιπόν πόσο δύσκολη γίνεται η κατάσταση όταν σχεδόν κανείς δεν συνειδητοποιεί το πρόβλημα και χρησιμοποιεί τις λέξεις (τα εργαλεία) με λάθος τρόπο ή σε λάθος περίσταση. Είναι σαν να χρησιμοποιεί κάποιος κατσαβίδι για να καρφώσει ένα καρφί. Ούτε το καρφί θα καρφωθεί, αλλά και το κατσαβίδι θα χαλάσει. Και μετά θα απορεί ο κάποιος, επειδή του έχουν μάθει ότι το «κατσαβίδι» λέγεται «σφυρί», γιατί δεν μπορεί να καρφώσει το καρφί;
Ο πασίγνωστος όρος «τηλεπάθεια» δεν είναι ελληνικός, αλλά ελληνογενής. Η επανεισαχθείσα ελληνογενής λέξη έχει αποκτήσει μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία –την οποία καταβάλλουν οι ιθαγενείς με διάφορους τρόπους. Το συνειρμικό πλέγμα που διαθέτει μια ελληνικής πρώτης ύλης λέξη στα Αγγλικά, είναι πολύ διαφορετικό από το συνειρμικό πλέγμα που διαθέτει η επανεισαγόμενη λέξη στα Ελληνικά πλέον.
Σε μια Εστία του 1891 διαβάζουμε σχετικά με τα παραψυχολογικά φαινόμενα: «Υπάρχει κάτι εις αυτά [το οποίο] θα χρησιμεύση ως αφετηρία μεταφυσικής επιστήμης θετικής, ήτις θα στηριχθή επί γεγονότων, φαινομένων και πειραμάτων». Ο όρος «μεταφυσική θετική επιστήμη» είναι σχήμα οξύμωρο. Εκατόν τριάντα τέσσερα χρόνια μετά, το κρίσιμο σφάλμα ζει και βασιλεύει.
Στο λήμμα «Πνευματισμός» του «Πυρσού» (1930) διαβάζουμε: «Εάν [αναλογιστούμε] ότι πολλοί […] εν τη περιγραφή ψυχικών τινών φαινομένων χρησιμοποιούν ιδίας ονομασίας αντί των ήδη γνωστών, θα εννοήσωμεν διατί ο θέλων να μελετήση σήμερον τα ζητήματα ταύτα ευρίσκεται προ αληθούς κυκεώνος […]. Δι εν και το αυτό φαινόμενον υπάρχουσι πολλάκις 10 διάφοροι όροι».
