Σε αντίθεση με τους δυτικούς χορούς και τεχνικές στο butoh, αρχίζουμε να παρατηρούμε το σώμα μας να κινείται, μέσα από βαθιά συγκέντρωση και δεν το κινούμε συνειδητά, ασκώντας έλεγχο και εκτελώντας προκαθορισμένες φόρμες και μοτίβα. Αποκαλείται χορός της Σκιάς, διότι η προκύπτουσα κίνηση ξεπερνά το ανθρώπινο και το καθημερινό, αναβλύζει τον εσώτερο εαυτό μας και το σώμα μεταμορφώνεται, με το συνειδητό μας κομμάτι να παρακολουθεί την κίνηση μας, σαν σκιά. Μέσα από το butoh, ανοίγεται μια διαδρομή με την κινησιολογία, να έχει την αφετηρία της, στην ίδια την αφετηρία της ζωής. Έπειτα, μέσα από σημειωτικές αρχές της κίνησης των διαφορετικών μελών, αλλά και οργάνων του σώματος μας, ξαναθυμόμαστε τον ισχυρό δεσμό που έχουμε ή τουλάχιστον είχαμε με τα υπόλοιπα είδη ύπαρξης. Γινόμαστε τίγρεις, πίθηκοι και έντομα. Συγκεντρωμένοι στην αναπνοή που κινεί τα νήματα του σώματος μας, κατακτούμε την πολυεπίπεδη ύπαρξη, βιώνοντας ταυτόχρονα δυναμικές συσπάσεις του κορμιού στην απόλυτη ηρεμία. Mια υπόκωφη έκρηξη συντελείται και για τον χορευτή του butoh, αλλά και για τον θεατή καθώς, η ιδιαίτερη σχέση που δημιουργείται μεταξύ τους και το συναίσθημα που επικρατεί είναι αυτό της λύτρωσης και της αυτοθεραπείας.

Butoh: Τι ακριβώς είναι αυτό “νέο” είδος παραστατικής τέχνης; Τι σημαίνει και ποια είναι η διαδρομή του στο χρόνο; Και λέω Νέο, μιλώντας για τα ελληνικά δεδομένα, καθώς υπάρχει ως Τέχνη από το τέλος του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου και μετά. Θεωρείτε ότι αναπτύχθηκε αυτό το το είδος τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή (μετά το Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο) που η ανθρωπότητα είχε μέσα της την πληγή της Καταστροφής;

‘Oσον αφορά στην ετυμολογία, η αρχική σημασία σημαίνει «χτυπώ δυνατά το πόδι μου στο πάτωμα». Έπειτα, έχει καθιερωθεί σαν χορός της σκιάς, της στάχτης ή του σκότους. Αν αναλογιστεί κανείς την απαρχή της γέννησής του (ή μάλλον της κοινοποίησης του είδους ως νέο είδος χορού), μέσα από τα συντρίμμια -κυρίως συντρίμμια της αποταυτοποίησης της Ιαπωνίας μέσω της εισβολής της δυτικής κουλτούρας – μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, μπορεί να κάνει μια νοηματική σύνδεση ως προς τα, κατά τρόπον ζοφερά ονόματα που χαρακτηρίζουν το είδος. Εδώ ερχόμαστε όμως στον εξής συλλογισμό: “Ποια η σχέση των Ιαπώνων με το σκότος; Το αισθάνονται όντως ως κάτι ζοφερό, ή τρομακτικό ή επικίνδυνο;» Θα επανέλθω αργότερα σε αυτό καθώς και στο νόημα της παραπάνω παρένθεσης.

Ο Tatsumi Hijikata (1928-1986) ήταν ουσιαστικά ο ιδρυτής του butoh. Η πρώιμη έμπνευσή του, ήταν επηρεασμένη από τα κείμενα των Genet και του Artaud και η χορευτική της απόδοση ήταν σεξουαλική και χαοτική, βίαιη και αυτοσχεδιασμένη, οδηγώντας στο να απαγορευτεί από την Ιαπωνική Ένωση Χορού για κάποιο χρονικό διάστημα. H πρώτη χορογραφία του σε κοινό ήταν με το Kinjiki (Απαγορευμένα χρώματα), σε χορευτικό φεστιβάλ το 1959.

Βασίστηκε στο μυθιστόρημα με τον ίδιο τίτλο του Yukio Mishima. Στα τέλη της δεκαετίας του εξήντα άρχισε να αναπτύσσει έναν νέο χορό, χορογραφημένο με στυλιζαρισμένες χειρονομίες που προέρχονταν από τις παιδικές αναμνήσεις του Hijikata από τη βόρεια Ιαπωνία. Ο Kazuo Ono (1906-2010) συνεργάστηκε με τα Hijikata προτού ακόμη το butoh να αναπτύξει μια πιο σταθερή ταυτότητα, και συνέχισε να εργάζεται με το Hijikata περιοδικά, μέχρι το θάνατο του Hijikata. Η τεχνική του Ono πήρε μια πολύ διαφορετική διαδρομή. Σαν διαφορετική αντανάκλαση του ίδιου αντικειμένου. Η καρδιά του έργου του ήταν ο αυτοσχεδιασμός, μέσω του οποίου προσπαθούσε να αποκαλύψει την αυθόρμητη ζωή του σύμπαντος σε κάθε στιγμή. Σε αντίθεση με τους περισσότερους καλλιτέχνες butoh, η δουλειά του είναι γεμάτη συγκινήσεις, νοσταλγική ομορφιά ίσως, αλλά ακόμα ριζωμένη στις εσωτερικές εικόνες, ή αλλιώς τα φανταστικά τοπία που είναι και βασική πηγή των αυτοσχεδιασμών στο butoh. O Kazuo Ono είναι σαν αιώνιο φως που χορεύει. Πολλοί έχουν πει πως είναι το φως που έρχεται σε αντίθεση με το σκοτάδι του Ankoko Butoh του Hijikata. Εγώ θα έλεγα πως έρχεται σε συμπλήρωση. Όπως το yin και το yang. Οπότε το butoh προέκυψε μέσα από τη δίνη του πολέμου. Κουβαλάει στο εσωτερικό του τον πόνο, την αλλοίωση τη μεταμόρφωση, το θάνατο το κενό. Πήγε όμως να καλύψει και μια ανάγκη, αυτή της δημιουργίας ενός είδους έκφρασης που θα αποτασσόταν τις φόρμες και τα μοτίβα των δυτικών έως τότε ειδών χορού αλλά και των κλασσικών ιαπωνικών παραστατικών τεχνών, όπως το θέατρο Noh. Δεν ήταν όμως απλά μια νέα ιδέα.

Θεωρώ πως ό,τι ήταν το butoh στην αρχή του, είναι και τώρα. Δηλαδή μια έρευνα, αιώνια έρευνα που μάλιστα γίνεται και επί σκηνής. Διερεύνηση των ίδιων των δυνατοτήτων του σώματος. Κάθε σπιθαμής από αυτό. Των ορίων της κίνησης. Των ορίων της ελευθερίας της κίνησης. Την καταβολή της. Την ίδια την προέλευση της ζωής και του σύμπαντος. Όλα μέσα από το ανθρώπινο σώμα.Όχι το σώμα του χορευτή, αλλά ΤΟ ΣΩΜΑ. Η σύνδεση του παρατηρητή/θεατή σε βαθύ προσωπικό επίπεδο είναι αναμφίβολη. Είναι σα να παρακολουθείς κάποιον ας πούμε θεωρητικό φυσικό να γράφει τις σκέψεις του στον πίνακα, ακριβώς τη στιγμή που τις σκέφτεται, όλη του την έρευνα.

Στην αρχή μπορεί να μην καταλαβαίνεις τίποτα, έπειτα από λίγο όμως θεωρώ πως βρίσκεις τον εαυτό σου. Όλοι είμαστε φτιαγμένοι από τα ίδια “υλικά”. Όλοι είμαστε ράφια στο ίδιο κατάστημα, στοιβάζοντας και συγκρατώντας τα ίδια βαζάκια με μαρμελάδες, που έχουν απλά τοποθετηθεί σε διαφορετική σειρά στο κάθε ράφι.

Το butoh έχει φτάσει πλέον παντού και έχει πολλά είδη, επίσημα και ανεπίσημα. Εννοώ πως κάθε χορευτής/χορογράφος εισάγει σίγουρα και δικά του στοιχεία τα οποία και πιστεύω πως άπαξ και υπάρξουν, κάπως αποθηκεύονται στο γονίδιο της περιβάλλουσας μνήμης του χώρου και του χρόνου, και κάπως υιοθετούνται από το butoh. Το butoh δεν τελειώνει μάλλον ποτέ, δεν έχει όρια, ή μάλλον τα όριά του συνορεύουν με αυτά της –ανέκαθεν- διακαούς διερεύνησης του ανθρώπου, με σκοπό την κατανόηση της ίδιας του της ύπαρξης. – Επιστρέφοντας στα βαζάκια στο ράφι, η έρευνα, το butoh τελειώνει όταν καταγράψεις όλους τους δυνατους συνδυασμούς από όλα τα βαζάκια σε όλα τα ράφια. Θα μπορούσες να χρησιμοποιήσεις απλά πιθανότητες, όμως υπάρχει ένα πρόβλημα. Δεν γνωρίζεις πόσα βαζάκια είναι. Και αρχίζεις να μετράς. Ε λοιπόν , η έρευνα σταματάει όταν σταματήσει το μέτρημα. Μα θεωρώ πως, ΑΝ το ανθρώπινο είδος κατανοήσει πλήρως την ύπαρξή του, δε θα μπορεί πια να υπάρχει. Είμαστε δεμένοι με τα υπαρξιακά ερωτήματα. Είναι οικόσημο, ευχή και κατάρα του είδους μας.

Στην Ελλάδα, μπορεί να λέγεται πως το butoh είναι καινούριο, όμως στην πραγματικότητα, υπάρχει πολλά χρόνια. Απλά τελευταία ακούγεται περισσότερο, επειδή υπάρχουν περισσότεροι Έλληνες δάσκαλοι και performers, άρα και περισσότεροι μαθητές. Θεωρώ, πως ο λόγος για τον οποίο το butoh δεν είναι ιδιαίτερα διαδεδομένο και δεν έχει τόσους πολλούς υποστηρικτές σε σχέση με άλλα είδη χορού όπως ο σύγχρονος χορός, είναι γατί αποτελεί μια βαθιά σχέση δέσμευσης. Και στις σύγχρονες μεταμοντέρνες κοινωνίες, η δέσμευση μακράς διαρκείας, η υπομονή, δεν υπάρχει. Το butoh δεν είναι κάτι που απλά πας σε μία αίθουσα χορού μια μέρα που δεν έχεις τι να κάνεις και χορεύεις και την άλλη μπορείς να μην πας. Είναι μια τεράστια διαδικασία μεταμόρφωσης, κατά την οποία κυριολεκτικά αλλάζεις σώμα, ή μάλλον πολλά σώματα , κουκούλια. Δεν είναι κατανοητό εξαρχής και ούτε αποδεκτό από τα ίδια τα σώματά μας, δεδομένου ότι ζούμε με πολύ συγκεκριμένους, αυτοματοποιημένους ρυθμούς και μοτίβα. Οι οποίοι έχουν πλέον καταλήξει να είναι “βολικοί” για εμάς και το σώμα μας. Η σχέση λοιπόν με αυτό το είδος, αλλάζει τη σχέση με τον ίδιο σου το εαυτό. Πρέπει να είσαι ή σταδιακά να γίνεις διατεθειμένος να αφήσεις πίσω ακόμη και τον ίδιο σου τον γνώριμο εαυτό. Και αυτό δεν γίνεται πάντα με αρμονικό και ήπιο τρόπο. Η διαδικασία μαθήτευσης, διερεύνησης του butoh με μια εικόνα είναι σαν τη γέννα. Ή μάλλον σαν μια αιώνια γέννα. Έχει αφόρητο πόνο, μεταμόρφωση του σώματος, αλλά γέννηση ενός καινούργιου εαυτού. Δεν είναι απλά ένα είδος χορού. Ειναι κλειδί για μια παράλληλη και- την ίδια στιγμή- αληθινή πραγματικότητα. Πολλές πραγματικότητες που έλκονται μέσω των αντιθέσεων τους. Όμως θέλει χρόνο και οι άνθρωποι πλέον είμαστε συνηθισμένοι να τα θέλουμε όλα γρήγορα και με ευκολία ακριβώς, επειδή η τεχνολογία πια μπορεί να μας παρέχει τόσο άμεση ικανοποίηση των αναγκών μας. Ή έτσι νομίζουμε. Προσπαθώ να πω πως κάποιος έλκεται περισσότερο από κάτι που θα του φέρει άμεσα αποτελέσματα κι ας μην απαντάει ακριβώς στις ερωτήσεις ή ανάγκες που έχει θέσει, παρά μια πιο μακροσκελή απάντηση που ίσως χρειάζεται λίγο χρόνο για την κατανόηση της.

Ο δρόμος του butoh είναι ένας ασταμάτητα επαναστατικός δρόμος γι’αυτό και χρειάζεται το process. Συνηθισμένη από τα φανταστικά τοπία που ενεργοποιώ στο butoh και τα οποία γεννάνε τον χορό μου, συνηθίζω να μιλάω με εικόνες. Οπότε άλλη μια εικόνα. Ορίζοντας. Τελειώνει εκει που φτάνει η όρασή μας. Όμως αν κλείσουμε τα μάτια και φανταστούμε/ ζωγραφίσουμε μια κόκκινη γραμμή, μια προοπτική και την αφήσουμε να φύγει μέχρι εκεί που φτάνει, τότε η γραμμή θα φύγει κάποια στιγμή από τη σφαίρα της Γης, θα συνεχίσει στο διάστημα, θα φτάσει μέχρι την άκρη του σύμπαντος, εν ολίγοις θα ταξιδεύει αιώνια. Έτσι είναι η διαδρομή στο butoh … μια σειρά από γραμμές, αιώνιες προοπτικές.

Εσείς πώς ξεκινήσατε να ασχολείστε με το συγκεκριμένο είδος;

 Η πρώτη εμπειρία μου με το butoh ήταν το 2008, παρακολουθώντας ένα σεμινάριο στην Αθήνα. Ήταν σχεδόν τυχαία η πρώτη επαφή μου. Απλά ένιωθα πως θέλω κάτι διαφορετικό, ή περισσότερο, κάτι πιο γνώριμο, όπως ένιωθα πάντα τον χορό μέσα μου. Τότε έμενα στην Κρήτη όπου σπούδαζα και παράλληλα δούλευα και σε μια σχολή χορού, όπου δίδασκα σύγχρονο και άλλα είδη. Είχα εμπειρία σε άλλα είδη χορού αλλά ήμουν αντιδραστική. Περνούσα ώρες μόνη μου παράγοντας κινήσεις, χορογραφίες όπως ίσως κάθε νέος χορευτής, όμως δεν με ενδιέφερε το κινησιολόγιο και η πιστή αντιγραφή του. Αν και το έκανα φυσικά στις χορογραφίες δασκάλων μου. Όμως πάντα διεκδικούσα και επιτύγχανα να βάζω το προσωπικό μου στοιχείο, το οποίο δεν ξέρω ποιο είναι και εύχομαι να μη μάθω ποτέ, απλά ένιωθα πότε κάτι ήταν δικό μου. Περνούσα χρόνο κοιτάζοντάς με εξαιρετικά κοντά στον καθρέφτη. Το πρόσωπό μου, διάφορα μέλη μου. Ξεκινούσα από μακρύτερα, από τη συνολική εικόνα, από αυτό που όλοι μας βλέπουμε στον καθρέφτη.

Πάντα χόρευα και αυτοσχεδίαζα με ενσυναίσθηση. Με απασχολούσε πως χορεύεις τη μυρωδιά για παράδειγμα. Πως σωματοποιείς μια αφηρημένη έννοια γενικότερα. Ακούγεται περίεργο. Να χορέψει κανείς μια αφηρημένη έννοια. Αν σκεφτεί κανείς όμως την ιδιαίτερη σχέση των ανθρώπων με τις αφηρημένες έννοιες…Έχουμε στήσει τις ζωές μας, τις σχέσεις μας, τις κοινωνίες επάνω σε θεμέλια αφηρημένων εννοιών που κάπως ενσαρκώνονται. Δικαιοσύνη, Αγάπη, Ελευθερία, Ηθική. Το butoh προϋπήρχε μέσα μου. Όπως πιστεύω οτι προϋπήρχε  της επίσημης ανακήρυξής του ως είδος. Και πιστεύω πως η αρχή του σημειώνεται στη χρονική στιγμή που ο άνθρωπος άρχισε να καταπιέζει τα αυθεντικά θέλω του, όταν διαρρήχθηκε η -κατά τα άλλα- άρρηκτη σχέση του με το περιβάλλον, με τα ζώα, με τα ένστικτα. Στην διαδικασία ίδρυσης δηλαδή των πρώτων δομημένων κοινωνιών. Για εμένα το butoh είναι ο χορός του ασυνείδητου. Ή μάλλον είναι δίαυλος επικοινωνίας με το ασυνείδητο και έχει κοινή συγκυριακή αφετηρία με αυτό. Και έτσι, φαντάζει μάλλον λογικό το γεγονός πως πρωτοεισήχθηκε επίσημα από την ανατολή, αφού είναι γνωστή η πιο στενή σχέση των λαών της Ανατολής, ακόμα και σήμερα, με τα ζώα, τη φύση,το σύμπαν με όχι τόσο εκλογικευμένες έννοιες και τεχνικές. Οι ανατολίτες αφήνουν χώρο στο άγνωστο. Δεν βιάστηκαν τόσο με το ζόρι να ημερεύσουν το άγνωστο, το χάος.

Σε προσωπικό επίπεδο, πόσο σας έχει βοηθήσει η ενασχόληση με το butoh; 

Με βοήθησε. Δεν ξέρω αν μπορώ να το τοποθετήσω έτσι. Σίγουρα πάντως δεν ξεκίνησα την ενασχόλησή μου με αυτό, με σκοπό να βοηθηθώ. Πολλοί άνθρωποι το κάνουν, αλλά δεν θα έπρεπε. Είναι θεωρώ επικίνδυνο να ελπίζεις, να πιστεύεις να έρχεσαι με έτοιμη έκκληση βοήθειας. Στον δρόμο αυτό, πρέπει να έρχεσαι χωρίς προσδοκίες. Κάθε προσδοκία είναι αυτόματα κι ένα όριο/εμπόδιο. Είναι σαν τον ορατό από το ανθρώπινο μάτι ορίζοντα που έλεγα παραπάνω. Τελικά σε βοηθάει, αλλά δεν πρέπει να είναι αυτοσκοπός.

Προσωπικά, αν μπορώ να πω κάτι είναι, αυτή η επαφή με το ασυνείδητο, η αίσθηση της ολότητας, η εναρμόνηση του φωτός με το σκοτάδι,η χαρά της επαφής με το κενό, οι πολλαπλοί κόσμοι, η ελευθερία. Θα μείνω στο τελευταίο για να ξεκαθαρίσω κάτι. Είναι εξαιρετικά δύσκολο να κατακτηθεί. Δεν σημαίνει πως απλά χορεύεις νομίζοντας ό,τι και όπως σου έρθει πως είσαι ελεύθερος. Μάλλον. Έστω οτι σε βάζω σε ένα δωμάτιο, μόνο σου και σε αφήνω να χορέψεις όσο πιο ελεύθερα νιώθεις και μπορείς. Μπορείς να κάνεις ό,τι θες.

Θα είσαι πραγματικά ελεύθερος; Ή μήπως οι κινήσεις σουμ αν και θα φαντάζουν τυχαίες, χωρίς να υπάγονται σε κάποιο γνωστό είδος χορού τελικά, θα είναι απλά οι δικές σου κινήσεις που θα κουβαλάνε μοτίβα που έχεις δει και βιώσει απλά με άτακτο τρόπο. Κάπως έτσι λειτουργεί ο σύγχρονος χορός. Όμως , στο butoh η ελευθερία κατακτάται μέσω της εγκατάλειψης του γνώριμού σου εαυτού. Των γνώριμών σου και βολικών κινήσεων. Πρέπει να απαλλαχθείς από όλα, ακόμα και από όσα σου αρέσουν περισσότερο. Ειδικά από αυτά. Κυριολεκτικά να σε πλημμυρίσει το κενό για να μπορέσει να βρεις την πραγματικά ελεύθερη κίνησή σου. Το πραγματικά ελεύθερο σώμα. Την αυθεντική κίνηση, στην οποία συχνά αναφέρεται το butoh.

 

Συνδεδεμένο με τον διαλογισμό και την ιαπωνική κουλτούρα, πόσο σχέση έχει με την ελληνική πραγματικότητα ή αν θέλετε τον ελληνικό ψυχισμό;

Από όσα είπαμε πριν, καταλαβαίνεις πως δεν έχει τόσο να κάνει με τη Γεωγραφική προέλευση του είδους , αφού όπως είπαμε υπάρχει μέσα σε όλους. Όμως σίγουρα, οι Ευρωπαίοι, οι Αμερικάνοι, οι Αφρικάνοι, οι Βαλκάνιοι, θα χορεύουν διαφορετικά το butoh ενσωματώνοντας, όχι ηθελημένα, τα πολιτισμικά τους εγγενή στοιχεία. Πιστεύω πως για να χορέψει κανείς butoh όπως οι Ιάπωνες, θα πρέπει να ειναι πολύ κοντά στην κουλτούρα τους, και πάλι αμφιβάλλω αν θα είναι το ίδιο. Γιατί το butoh φέρει μαζί του και μνήμη. Επηρεάζεται οπότε και από την ασυνείδητη αποθήκευση εικόνων της παιδικής ηλικίας, που μπορεί να έχει κανείς από τον τόπο του. Κάθε τόπος, άλλο κλίμα, άλλες εικόνες…Όσον αφορά στον ελληνικό ψυχισμό, είναι τρομερά τα στοιχεία που έχω δει να ενσωματώνονται στο butoh, τουλάχιστον στη δική μου έρευνα και διδασκαλία. Στα αρχαία χρόνια είχαμε τον διονυσιακό χορό, ή ακόμα και τους χορούς των ιέρειων/ιερέων. Μπορεί να μην ξέρουμε πως ακριβώς χορευόντουσαν, ωστόσο προϋπόθεση ήταν να αποχωριστεί ο νους από το γήινο σώμα, να αφεθεί το σώμα ελεύθερο υπό κατοχή αισθήσεων και ενεργειών (θεών, στοιχείων της φύσης, όπως τα λέγανε τότε) . Όσον αφορά στην πιο σύγχρονη ελληνική φάση, βρίσκομαι σε έρευνα θέλοντας να αντλήσω έμπνευση για το butoh από την εμφάνιση του ρεμπέτικου στην Ελλάδα, η οποία χρονολογικά συμπέφτει με την αυτήν του butoh. Μετά δηλαδη τον Β’ Παγκόσμιο. Βέβαια στο ρεμπέτικο δε μιλάμε για χορό, αλλά για μια ολόκληρη διαφορετική τοποθέτηση, που εμπεριέχει βέβαια και δημιουργία μια διαφορετικής ταυτότητας στη σωματική κίνηση των ρεμπετών. Κάποια κοινά στοιχεία που βρίσκω είναι : Το επαναστατικό στοιχείο, όσον αφορά το σπάσιμο της φόρμας. Για το ρεμπέτικο στη μουσική, αλλά και στον τρόπο ζωης. Ζωή στο περιθώριο. Πιο ελεύθερη σεξουαλικότητα και ήθη (για τότε, ιδιαίτερα για τις γυναίκες). Ο τρόπος που τραγουδούσαν δεν είναι ακριβώς μελωδικός ή τεχνικά σωστός, αλλά είναι σαν κραυγές, πιο κοντά στο ανθρώπινο στοιχείο, χωρίς ωραιοποιημένα στοιχεία. Λόγω της χρήσης ναρκωτικών, οι χοροί τους ήταν πιο αργοί, με έντονο το στοιχείο του χασίματος. Επίσης πόσο ιδιαίτερη καθημερινή κίνηση είχαν τα λεγόμενα κουτσαβάκια…

 

Εσείς προσωπικά, έχετε σκηνοθετήσει και παράσταση βασισμένη στην κινησιολογία του butoh. Συγκεκριμένα την Ασκητική του Καζαντζάκη. Πώς συνδέσατε ένα καθαρά ελληνικό κείμενο με μια ιαπωνική τέχνη; 

Ήταν μια δίωρη παράσταση, στην οποία συμμετείχαμε 8 άτομα και προέκυψε μέσα σε μόλις δύο εβδομάδες. Αυτό γιατί, ο δρόμος μέσα από τον οποίο εξελίσσεται το κείμενο της Ασκητικής, μοιάζει πολύ με τη διαδρομή που ακολουθώ στα μαθήματά μου και πιστεύω πως γενικά είναι διαδρομή που συναντά όποιος έρχεται κοντά στο είδος. Εμπεριέχει το στάδιο της προετοιμασίας, της πορείας και της αιώνιας αναζήτησης προσεγγίζοντας τη ΣΙΩΠΉ, η οποία παίρνει κατά κάποιον τρόπο θεία ή μάλλον υπερφυσική έκταση. Δεν είναι απλά η απουσία ήχου, αλλά η απουσία γενικά από την ίδια την παρουσία. Η αλήθεια. Το κενό.

Επιπλέον, όσον αφορά στο αν η Ασκητική είναι ένα καθαρά Ελληνικό κείμενο δεν είμαι σίγουρη. Αυτό γιατί, ο ίδιος ο Καζατζάκης, αυτός όπως και έχει αυτοεπικαλεστεί “ο Αθεράπευτα Αναζητών” είχε χρόνια σχέση έρευνας με την ανατολική κουλτούρα, και ιδιαίτερα με το Βουδισμό. Η Ασκητική μάλιστα ξεκίνησε ως έργο που θα αφορούσε το Βούδα. Ο ίδιος πειραματιζόταν με το σώμα του και το έθετε σε όρια, πραγματικά μέσω ενός ιδιαίτερα ασκητικού τρόπου. Ας αναφέρω λίγο τα κεφάλαια του βιβλίου για να καταλάβετε.

 

• Η προετοιμασία

1. Πρώτο χρέος

“Πειθαρχία, να η ανώτατη αρετή. Έτσι μονάχα ισοζυγιάζεται η δύναμη με την επιθυμία και καρπίζει η προσπάθεια του ανθρώπου. Να πως με σαφήνεια και με σκληρότητα να καθορίζεις την παντοδυναμία του νου μέσα στα φαινόμενα και την ανικανότητα του νου πέρα από τα φαινόμενα, πριν να κινήσεις για τη λύτρωση. Αλλιώς δεν μπορείς να λυτρωθείς“

 

2. Δεύτερο χρέος

“Ναι, σκοπός της Γης δεν είναι η ζωή, δεν είναι ο άνθρωπος. έζησε χωρίς αυτά, θα ζήσει χωρίς αυτά. Είναι σπίθες εφήμερες της βίαιης περιστροφής της. Ας ενωθούμε, ας πιαστούμε σφιχτά, ας σμίξουμε τις καρδιές μας, ας δημιουργήσουμε εμείς, όσο βαστάει ακόμα η θερμοκρασία τούτη της Γης, όσο δεν έρχονται σεισμοί, κατακλυσμοί, πάγοι, κομήτες να μας εξαφανίσουν, ας δημιουργήσουμε έναν εγκέφαλο και μιαν καρδιά στη Γης, ας δώσουμε ένα νόημα ανθρώπινο στον υπερανθρώπινον αγώνα! Τούτη η αγωνία είναι το δεύτερο χρέος “

 

3. Τρίτο Χρέος

“Χρέος σου, ήσυχα, χωρίς ελπίδα, με γενναιότητα, να βάνεις πλώρα κατά την άβυσσο. Και να λες: Τίποτα δεν υπάρχει! Τίποτα δεν υπάρχει! Μήτε ζωή, μήτε θάνατος. Κοιτάζω την ύλη και το νου σα δυο ανύπαρχτα ερωτικά φαντάσματα να κυνηγιούνται, να σμίγουν, να γεννούν και ν΄ αφανίζουνται, και λέω: -“Αυτό θέλω!” Ξέρω τώρα. δεν ελπίζω τίποτα, δε φοβούμαι τίποτα, λυτρώθηκα από το νου κι από την καρδιά, ανέβηκα πιο πάνω, είμαι λεύτερος. Αυτό θέλω. Δε θέλω τίποτα άλλο. Ζητούσα ελευτερία. “

 

• Η πορεία

1. Α’ σκαλοπάτι : Εγώ

2. Β’ σκαλοπάτι: Ράτσα

3. Γ’ σκαλοπάτι : Ανθρωπότητα

4. Δ’ σκαλοπάτι : Γης

 

• Το Όραμα

 

• Η πράξη

1. Σχέση Θεού και ανθρώπου

2. Σχέση Ανθρώπου και Ανθρώπου

3. Σχέση Ανθρώπου και φύσης

 

• ΣΙΓΗ

Πιστεύω πραγματικά πως αν ζούσε θα τον αφορούσε πολύ το butoh.

 

Τι σας αρέσει στην ιαπωνική κουλτούρα;

Η αισθητική τους. Και ο σεβασμός που έχουν γι’ αυτή. Για αυτούς η αισθητική είναι βαθιά συνδεδεμένη με την ταυτότητά τους. Δεν αφορά την επιφάνεια, αλλά εξωτερικεύει τον ίδιο τους τον ψυχισμό. Όπως ήταν και η έννοια του Κάλλους για τους αρχαίους Έλληνες.

Σε αυτό το σημείο θα αναφερθώ και στην έννοια και τη σημασία του σκότους που ανέφερα στην αρχή, μιας και είναι από τα κύρια σημεία που αγαπώ στην Ιαπωνική κουλτούρα. Για τους Ιάπωνες, το φως και το σκοτάδι, το καλό και το κακό, το υλικό και το άυλο, η ζωή και ο θάνατος συνυπάρχουν ταυτόχρονα και αρμονικά. Δηλαδή το κακό δεν είναι προς αποφυγή, επειδή απλά είναι κακό.

Αφιερώνουν χρόνο στην κατανόηση του, πιστεύοντας πως αυτές οι κατά άλλους αντιδιαμετρικές έννοιες αφορούν παράλληλες αφηγήσεις της ίδιας ιστορίας. Μέσα στο φως υπάρχει λίγο σκοτάδι και μέσα στο σκοτάδι, υπάρχει λίγο φως. Και αυτό το φως που αναδεικνύεται από το σκοτάδι, το κάνει τελικά πιο πολύτιμο. Για παράδειγμα, στα σπίτια τους βάζαν τα χρυσά κηροπήγια και αντικείμενα στα πιο σκοτεινά μέρη έτσι ώστε από τις ελάχιστες ακτίνες του φωτός να αναδεικνύεται η λάμψη τους. Έβαζαν τη σούπα σε μαύρα μπολ, ώστε, καθώς πίνουν, να ατενίζουν την άβυσσο, και θεωρούνταν καλλωπιστικό στοιχείο για τις γυναίκες να βάφουν τα δόντια τους μαύρα, ώστε το στόμα να μοιάζει σαν πύλη που οδηγεί στο κενό.

Επίσης η ποίηση. Και η ζωγραφική που παλιά είχε πάνω στιχάκια πάντα από ποιήματα. Η σχέση τους με τη δερματοστοιχία.

Ποια είναι τα επόμενα project ώστε ο κόσμος να έρθει σε επαφή με το butoh; Περιγράψτε ορισμένα από αυτά που δουλεύετε.

Τρία είναι τα άμεσα projects.

1. Ομαδική performance της ομάδας μου (Quantum Body), το επόμενο τρίμηνο,βασισμένη στην Οδύσσεια του Ομήρου, στην 25η ραψωδία της Οδύσσειας του Τάσου Λειβαδίτη και στην Οδύσσεια του Καζατζάκη. Γι’ αυτή την παράσταση θέλω να κάνω και κάλεσμα μέσω της εφημερίδας σε κόσμο που θέλει να συμμετέχει. Μας ενδιαφέρει κόσμος που ενδιαφέρεται να συμμετέχει είτε σαν performer, χορευτής, ηθοποιός/αφηγητής, μουσικός, ή video/media artist. Μπορούμε να δώσουμε το τηλέφωνό μου και το fb μου και της ομάδας.

 

2. Solo performance Narcissus | Echo σε συνεργασία με την Πολωνή συνθέτρια/music composer Maja Chiara Faber.

 

3. Θα παραδώσω σεμινάριο butoh στην Ελβετία 16-17 Μαρτίου με θέμα : intersection

 

Έπειτα

1. Τρεις κύκλοι σεμιναρίων τον Μάιο. Τρία Σαββατοκύριακα. Το πρώτο εισαγωγικό στο butoh. To δεύτερο θα πραγματοποιηθεί στην απόλυτη σιωπή, μόνο με χειρονομίες, χωρίς ερωτήσεις και απαντήσεις. Και το επόμενο, με εντελώς κλειστά μάτια, μόνο με ηχητική καθοδήγηση.

2. “Το κορίτσι με το ξύλινο φόρεμα”. Παράσταση βασισμένη σε βιβλίο μου με τον ίδιο τίτλο που θα εκδοθεί στο επόμενο δίμηνο.

 

3. Post Modern MUNCH / Μετανεωτερική Κραυγή

Σόλο butoh performance βασισμένη σε ομώνυμο ποίημά μου, με τη συμμετοχή δυο ηθοποιών, ζωντανής μουσικής και vissual art.

4. Butoh/Ρεμπέτικο

 

Μιλήστε μας για το βιβλίο σας που θα εκδοθεί το Φεβρουάριο. Τι θέμα έχει και πώς θα μετουσιωθεί σε παράσταση;

“Το κορίτσι με το ξύλινο φόρεμα “. Αυτός είναι ο τίτλος και είναι ένα έμμετρο λυρικό σκοτεινό παραμύθι για μεγάλους με εικονογράφηση από τον Γεράσιμο Βανδώρο.

Στόχος του παραμυθιού που τηρήθηκε, ήταν να γράφεται επί 17 χρόνια. Φυσικά με κενούς χρόνους, οι οποίοι όμως σημασιολογικά και συμβολικά καταγράφονται στο παραμύθι. (Είπαμε το κενό έχει σημασία. Το 17 είναι ο αγαπημένος μου αριθμός).

Πρόκειται για ένα μεγάλο ποίημα με έμμετρο λόγο αλλά και ρίμα, γραμμένο με τη μορφή θεατρικού έργου και πραγματεύεται την ιστορία ενός έφηβου κοριτσιού που αποφάσισε να σταματήσει να ζει, ή μάλλον να ζει χωρίς όμως να παράγει ζωή και χωρίς να νιώθει, χωρίς να δίνει ή να παίρνει τίποτα. Αυτό, μέσα στην αφέλεια της ηλικίας, θέλησε να το πετύχει κατασκευάζοντας ένα ξύλινο φόρεμα μέσω του οποίου θα σταματούσε να έχει ανθρώπινη υπόσταση. Όλο το κείμενο είναι συμβολικό, επικρατεί αχρονία και ουσιαστικά πραγματεύεται την προσπάθεια της θωράκισης της ιδεολογίας που παράγεται στη νιότη και της αυτοκτονίας, προκειμένου να γλιτώσει από το επικείμενο ξεπούλημα της. Ωστόσο, η ιστορία ανατρέπεται τραγικά, με τέλος αμφιλεγόμενο, που άλλοι αναγνώστες μπορεί να θεωρήσουν χαρμόσυνο, άλλοι μακάβριο και οδηγεί σε προβληματισμούς σε σχέση με την αυτοκτονία, με την υπαρξιακή αναζήτηση, με τον χρόνο και τις αλλοιώσεις που επιφέρει στους εαυτούς μας. Το παραμύθι αυτό σκοπεύω να γίνει χοροθεατρική παράσταση με στοιχεία butoh, σωματικό θέατρο, κουκλοθέατρο μεγάλης κλίμακας και άλλα.

Με τρεις λέξεις, τι εκφράζει για εσάς το Butoh;

Σκοτάδι –Φως- Μαζί

 

10. Quantum Body λέτε την ομάδα σας. Συμβολίζει κάτι;

 

Κβαντικό σώμα.

Γιατί θεωρώ πως ο χορευτής butoh μπορεί να βρίσκεται ταυτόχρονα σε πολλά τοπία, αλλά και παράλληλες καταστάσεις (υλικό,άυλο, ρευστό,) μέσω της σύνθεσης των φανταστικών τοπίων που χτίζει και τα οποία φέρνει σε παροντικό χρόνο μέσω του χορού του. Θεωρώ πως κατά κάποιο τρόπο δηλαδή επιτυγχάνει την κβαντική συνθήκη.

 

Έχετε αναπτύξει κάποια δική σας τεχνική ή άσκηση που θα θέλατε μπορούσατε να μας περιγράψετε;

Έχω αναπτύξει τη δική μου τεχνική, όπως ο κάθε χορευτής butoh. Κάθε φορά όμως καταλήγω στο ότι δεν ξέρω τίποτα. Αλήθεια τελικά δεν ξέρω τι είναι το butoh και εύχομαι να μη μάθω. Ο καθένας το βρίσκει μέσα του. Θα περιγράψω μια άσκηση που έχω δημιουργήσει και το όνομα της είναι το εξής: Γραμμένο με στάχτη το Μανιφέστο σου, όπως ήταν, αεράκι αλαφρό το μάζεψε.

Είναι άσκηση μακράς διάρκειας κυρίως πνευματική και έπειτα σωματική.

1ο βήμα

Κάθε μαθητής γράφει σε ένα χαρτί το μανιφέστο του με κάποιες κωδικές λέξεις/έννοιες πολύ σημαντικές γι’ αυτόν, νοηματικά και συναισθηματικά, είτε με αρνητικό είτε με θετικό χαρακτήρα.

Ξεκινάει και προφέρει κάθε λέξη. Αφήνει λίγο χρόνο να σκεφτεί τι νιώθει με το ξεστόμισμα της κάθε λέξης.

2ο βήμα

Με το πρόσωπο και το σώμα προσπαθείς να σωματοποιήσεις τις έννοιες αυτές.

(Σε αυτό το σημείο ο περισσότερος κόσμος πέφτει στην παγίδα της πιστής περιγραφικής αναπαράστασης των εννοιών σαν παντομίμα.)

3ο βήμα.

Επαναλαμβάνει την κάθε λέξη ξεχωριστά άπειρες φορές και με ταχύτητα που ολοένα αυξάνεται. Είναι σαν το παιχνίδι που κάναμε παιδιά. Επαναλαμβάνοντας μια λέξη ασταμάτητα, μετά από κάποιο σημείο νιώθεις πως χάνει το νόημά της.

Αποεννοιοποίηση. Αποδόμηση.

4ο βήμα

Όπως συνέβη με τη λέξη, ξεκινάει από μια πολύ απλή κίνηση που στο μυαλό του καθενός εκπροσωπεί την έννοια του, και την επαναλαμβάνει όσο αντέχει αυξάνοντας συνεχώς την ταχύτητα. Σε αυτό το σημείο, η κίνηση αποδομείται και δημιουργείται μια νέα κίνηση.

5ο βήμα

Από την υπερβολική ταχύτητα σταδιακά οδεύει προς τη βραδύτητα, επαναλαμβάνοντας αυτή τη φορά την κίνηση που δημιουργήθηκε από την ταχύτητα, καταλήγοντας στην ελάχιστη κίνηση. Σε αυτό, το σημείο πάλι, η αρχική-αρχική κίνηση έχει αλλάξει, με άλλη ποιότητα όμως.

Τελευταίο βήμα

Αφού τελειώσει η προηγούμενη άσκηση, επαναλαμβάνει για κάποια λεπτά την λέξη και όταν χαθεί η έννοια, ξεκινάει να χορεύει/ σωματοποιεί ελεύθερα την ίδια τη λέξη (Όχι την έννοια), έχοντας ασυνείδητα στη θύμησή του την εμπειρία του από το 5ο βήμα. Εάν πετύχει, ο χορευτής φτάνει στην αυθεντική σωματοποίηση, αποκομμένη από γραφικότητες και αναπαραστάσεις.

 

Ευχαριστούμε θερμά τη Βίκυ Φιλίππα.

 

• Η Βίκυ Φίλιππα είναι Μαθηματικός / Βιοπληροφορικός / Χορεύτρια Butoh. Διδάσκει στο Utopia Laboratory, Ακομινάτου 8, Μεταξουργείο.

Κάθε Τετάρτη 19:30-21:30

Oμάδα: Quantum Body Athens Butoh Dance Group

Πληροφορίες: 6940211739, fb @quantumbody, @vickycera

 

H Βίκυ Φίλιππα ασχολείται εντατικά με την τεχνική του BUTOH τα τελευταία 9 χρόνια μαθητεύοντας, μεταξύ άλλων, με τους Όλια Λυδάκη, Yumiko Yoshioka, Valentin Tszin, Koseki Sumako . Τελευταία δουλειά της αναφορικά στο Butoh, ήταν η ενσάρκωση μέσω κίνησης, των συλλογών ποιημάτων Εισπνοές/Εκπνοές, του ποιητή Γιάννη Αντιόχου για το Φεστιβάλ Μουσική + Ποίηση, τον Μάρτιο του 2017. Παράλληλα, αυτά τα χρόνια δραστηριοποιείται στο σύγχρονο χορό, ως χορεύτρια αλλά και χορογραφώντας, με έμφαση στο χοροθέατρο και έχει συνεργαστεί τον Νίκο Κούνδουρο, την Κατερίνα Ζούκα και άλλους αξιόλογους καλλιτέχνες