Τη συζήτηση με τον Δημήτρη Αντωνάκο & τον Umberto Davoli
την έκανε ο Χρήστος Γιοβανόπουλος

The Design Fair: Το who is who του design στην Αθήνα

Το 2019 ήταν η χρονιά που το Bauhaus, το κίνημα που έβαλε το design στην καθημερινή μας ζωή, έκλεισε έναν αιώνα. Ωστόσο το ερώτημα “τι είναι το design”, τι και ποιον αφορά, απασχολεί ακόμα. Με τα λόγια του Paul Rand, Αμερικάνου designer υπεύθυνου μεταξύ άλλων για κάποια από τα πιο γνωστά εταιρικά σύμβολα (π.χ. ΙΒΜ, UPS, ENRON), «το design είναι τόσο απλό, γι΄αυτό είναι τόσο περίπλοκο». Δεν είναι άξιο απορίας λοιπόν ότι η συζήτησή μας με τους εκπρόσωπους της Demand Fairs & Media, της εταιρείας που διοργανώνει την Έκθεση “The Design Fair” κράτησε δύο ώρες, περιδιαβαίνοντας στο νόημα, την ιστορία και τις τάσεις του design, αλλά στην περίεργη σχέση του με την ελληνική πραγματικότητα.

Ένας πιο σύντομος δρόμος για όλα αυτά είναι μία επίσκεψη στην The Design Fair, που διοργανώνει η εταιρεία Demand, στο κλειστό του Tae Kwon Do μεταξύ 22 – 25 Μαΐου. Η έκθεση επιχειρεί να φέρει τον θαυμαστό αλλά τόσο υλικό κόσμο του design πιο κοντά στο ευρύ κοινό με κάποια από τα καλύτερα παραδείγματα design στο χώρο του επίπλου, του φωτισμού, του υφάσματος, των υλικών, του οικιακού εξοπλισμού και των εσωτερικών χώρων. Συνοδεύεται επίσης από εργαστήρια, συζητήσεις και από το The Design Fest με δράσεις εντός και εκτός του εκθεσιακού χώρου.

Όπως λένε οι διοργανωτές «πολύ απλά θέλουμε να δείξουμε, το who is who του Design”. (1η σελίδα)

Τι κάνει κάτι «ντιζαϊνιά» και τι design? Υπάρχει λόγος να νοιάζεται κανείς για το design σε καιρούς κρίσης; Αφορά μόνο φραγκάτους και εστέτ; Υπάρχει ελληνικό χρώμα στο design; Μερικά ερωτήματα που θέσαμε στον Δημήτρη Αντωνάκο και τον Umberto Davoli, διοργανωτή και project manager αντίστοιχα της The Design Fair. Η δίωρη συζήτησή μας ήταν από αυτές που σου αφήνουν μία αίσθηση διανοητικής καταιγίδας και ταυτόχρονα επιθυμίας να βουτήξεις ακόμα πιο βαθιά. Στο μίξερ έπεσαν από την οικονομία και τον χαρακτήρα της ελληνικής κοινωνίας, μέχρι την παγκοσμιοποίηση και την στάση του design απέναντι στον καπιταλισμό. Μάλλον ξεφύγαμε. Ή μήπως όχι; Μήπως πράγματι το design τα διαπερνάει και τα τέμνει όλα αυτά;

Θέλαμε αρχικά να μάθουμε τι ώθησε στην ανάγκη διοργάνωσης της Design Fair. Ο Umberto, Ιταλός που ζει και εργάζεται 20 χρόνια στην Αθήνα, διευκρινίζει πως όταν λέμε design “μιλάμε ουσιαστικά για βιομηχανικό design» και διαπιστώνει πως «η Ελλάδα είναι αδύναμη σε αυτό το κομμάτι. Χωρίς βιομηχανία το design ρισκάρει να θεωρείται λίγο art, fashion, trend, χάνει το νόημά του. Εδώ υπάρχει ένα μεγάλο κενό που θέλουμε να καλύψουμε» λέει. Η The Design Fair είναι «μία πλατφόρμα ικανή να εξηγήσει τι είναι το design, πού μπορούμε να το βρούμε, πού υπάρχει στην Ελλάδα” και “να διερευνήσει λίγο την εξέλιξη του design” συμπληρώνει ο Δημήτρης, διευκρινίζοντας πως σήμερα “δεν αφορά μόνο το βιομηχανικό προϊόν».

Μα τι είναι design;

Το πρώτο βήμα για τον Umberto “είναι να εξηγήσουμε την ουσία του design με το να το δείξουμε, γιατί δυστυχώς εδώ έχει ταυτιστεί με την πολυτέλεια”. “Νομίζουμε ότι αφορά την ελληνική αριστοκρατία, λέει χαρακτηριστικά, ενώ στην πραγματικότητα είναι κάτι άλλο. Ασχολείται με τη βιωσιμότητα ενός προϊόντος, με την οικολογία του και με πολλά άλλα που σχετίζονται με την κοινωνική διάσταση ενός αντικειμένου”. «Για χρόνια υπήρχαν άνθρωποι που μπέρδευαν το design με το art object” σιγοντάρει ο Δημήτρης, “ή με ένα αντικείμενο για μια ειδική κατασκευή που θα παραχθεί μια κι έξω, ένα φοβερό έπιπλο π.χ., αλλά αυτό δεν είναι η έννοια του βιομηχανικού design. Θέλουμε να απενοχοποιήσουμε το design από το να θεωρείται κάτι ακριβό» καταλήγει.

«Το design είναι η γέφυρα μεταξύ του αντικειμένου και του ανθρώπου» για τον Umberto. «Αφορά τη διαδικασία δημιουργίας ενός προϊόντος που στηρίζεται στη μελέτη, ξεκινώντας από το υλικό, την λειτουργικότητα του, την χρήση της διαθέσιμης τεχνολογίας, την αισθητική ενσωμάτωσή του μέσα στο κοινωνικό μπάχαλο που ζούμε, ώστε να παράγονται καθημερινά αντικείμενα χρήσιμα, ιδανικά για αυτό που κάνουν. Επειδή έχουν τη σωστή διάρκεια ζωής, σέβονται το περιβάλλον τους και αισθητικά και με τα υλικά που χρησιμοποιούν, επειδή επιτρέπουν την εύκολη αναπαραγωγή τους. Ο designer τα μελετάει όλα αυτά. Δεν είναι fashion το design, είναι κάτι άλλο. Μία κοινωνική πράξη», καταλήγει και «μπορεί ο καθένας να το πλησιάσει. Σήμερα είμαστε όλοι καταναλωτές και έχουμε συνεχώς βιομηχανικά προϊόντα στα χέρια μας».

Design is for the people

Σε αντίθεση με εκθέσεις που απευθύνονται αποκλειστικά στους επαγγελματίες συγκεκριμένων κλάδων η The Design Fair στοχεύει εκτός από τους επαγγελματίες και στο πλατύ κοινό. Για τον Δημήτρη αφορά και μία τακτική για να αλλάξει η προσέγγιση του design στην Ελλάδα. «Το design έχει αρκετές λύσεις για την καθημερινότητα» λέει, και «όταν έχεις ένα ενημερωμένο κοινό αυτό δημιουργεί μία πίεση από τα κάτω προς τα πάνω στους εμπλεκόμενους».

Ο τρόπος να το πετύχει αυτό η έκθεση για τον Umberto, είναι «δείχνοντας τι είναι design μέσω των master pieces εταιρειών με ιστορία και παγκόσμια αναγνώριση, είτε είναι φωτιστικό, έπιπλο, υλικό κλπ.» Ετοιμάζεται έτσι κάτι σαν μικρό «μουσείο» με αντικείμενα καταξιωμένων ονομάτων, σα «μια μικρή ξενάγηση στην ιστορία του design”. Ο επισκέπτης “θα μπορεί να δει την πορεία του design και ταυτόχρονα να γνωρίσει τις εταιρείες που δραστηριοποιούνται στους οχτώ κλάδους” που φιλοξενούνται. Πιθανά θα υπάρχει και αντίστοιχος χώρος παρουσίασης του ελληνικού design, μας λένε οι διοργανωτές, με συμμετοχή ελληνικών εταιρειών «που σχεδιάζουν τα προϊόντα τους και χαίρουν διεθνούς αναγνώρισης».

Clopy-right και εξαγωγές

Τα δύο αυτά κριτήρια είναι κρίσιμα και έρχονται κόντρα με τις κατεστημένες πρακτικές παραγωγής σε αυτή τη χώρα, μας λέει ο Δημήτρης, με κύρια αυτή της αντιγραφής μοντέλων του εξωτερικού προοριζόμενων για την εσωτερική αγορά. Το πρόβλημα ήταν τέτοιου βαθμού ώστε «παλιότερα κάποιες ελληνικές συμμετοχές δεν γινόντουσαν αποδεκτές σε διεθνείς εκθέσεις επίπλου» αναφέρει. Με την κρίση όμως «οι ίδιοι άνθρωποι αντιμετωπίζουν την ανάγκη να βγούνε προς τα έξω. Αλλά πώς μπορείς να βγεις προς τα έξω όταν είσαι με την ετικέτα του clopy-righter”, αναρωτιέται.

“Η Ελλάδα δεν είναι μία χώρα που παράγει με χαμηλό κόστος» σχολιάζει ο Umberto. «Άμα θέλουμε να χωρέσει σε μία παγκοσμιοποιημένη αγορά το design εγγυάται το ποιοτικό προϊόν. Όχι την πολυτέλεια αλλά τη μη σαβούρα. Η βάση της πυραμίδας είναι «το πρώτα η τιμή» και εκεί παίζει η Κίνα και πολλές άλλες χώρες. Εκεί δεν έχεις τίποτα να κερδίσεις. Είναι αναγκαίο να μάθουμε το δρόμο του design, γιατί αλλιώς τα παιδιά του μαραγκού δε θα ακολουθήσουνε, θα κάνουνε άλλη δουλειά» καταλήγει. «Υπάρχουν πάντως και αρκετοί Έλληνες που παράγουν σε ένα μικρο-επίπεδο του design. Δηλαδή μπορεί κάποιος να σχεδιάζει δύο φωτιστικά. Υπάρχουν αρκετοί τέτοιοι που επίσης θέλουμε και να παρουσιάσουμε» παρεμβαίνει ο Δημήτρης σε έναν πιο αισιόδοξο τόνο.

Design σημαίνει διαδραστικότητα

Στον πρόγραμμα της The Design Fair ιδιαίτερη θέση έχουν τα workspaces.“Θα έχει αρκετά workshop γιατί η εκπαίδευση, η παροχή γνώσης, η κουβέντα και η ανταλλαγή απόψεων των εμπλεκόμενων σε όλα τα στάδια του design ενός προϊόντος, από την έμπνευση μέχρι τη δημιουργία του αντικειμένου, είναι μία διαδραστική διαδικασία» λέει ο Δημήτρης. «Ο σωστός designer αλληλεπιδράει με το κοινό. Το διαμορφώνει αλλά και διαμορφώνεται» υπογραμμίζει.

Παράλληλα με την The Design Fair υπάρχει και το The Design Fest. «Ένα φεστιβαλικό κομμάτι με διάφορες δράσεις, όπως το «μουσείο» που είπε ο Umberto» συνεχίζει δίνοντας μία γεύση από το τι ετοιμάζεται: «Θα μας ενδιέφερε να δημιουργήσουμε και κάποιες διαδρομές design, κάποια design paths μέσα στην πόλη, ή ένα lighting design fest σε κάποια ιδιαίτερα σημεία για να δείξουμε τη δύναμη που έχει ο φωτισμός να μεταμορφώνει και να δημιουργεί ατμόσφαιρες».

Οι τάσεις του design

Υπάρχουν διακριτές τάσεις στο design σήμερα, ρωτάμε. Για τον Umberto «υπάρχει μία επιστροφή σε αυτό που είναι το σκανδιναβικό design, που αυτή τη στιγμή συνεχίζει να είναι πολύ αποδεκτό παγκόσμια. Τα τελευταία χρόνια διαπιστώνουμε και μία τάση προς το vintage,την αναφορά σε κάτι πιο παλιό, ας πούμε. Οι τάσεις αλλάζουνε συνεχώς. Σίγουρα πιέζουνε και φαινόμενα στυλ ΙΚΕΑ που ασκούνε μία δύναμη τρομακτική.

Τα τελευταία χρόνια υπάρχει και μία έμφαση στο μποέμ, μέσω του vintage και του hipster π.χ. το μπαρμπεράδικο. Βλέπω και μία έντονη στροφή προς το έθνικ που νομίζω ότι θα εξελιχθεί σε mainstream, λόγω της παγκοσμιοποίησης που ανοίγει καινούργιες δυνατότητες στην προμήθεια (υλικών) που έχουνε ουσιαστικό νόημα. Για παράδειγμα στο outdoor στυλ με ινδονησιακά ξύλα, που στην Ελλάδα το παρακάνουνε. Παραείναι η ψάθα, π.χ. στις Κυκλάδες. Νομίζεις ότι είσαι στην Ινδία.»

Στην ερώτηση μας αν υπάρχει ελληνικό design o Δημήτρης ξεκαθαρίζει «ότι αν είναι να δημιουργηθεί ένα στυλ όπως λέμε π.χ. Scandinavian που θα λες «α, είναι ελληνικό», πρώτα απ’ όλα πρέπει να δημιουργηθεί design στην Ελλάδα για να βρει μετά την περπατησιά του».

Όντως συμφωνεί ο Umberto, “το ανάποδο δεν είναι καλό. Δηλαδή το να βιάσουμε κάτι για να πούμε ότι (αυτό) είμαστε εμείς. Θα το κατασπαράξουμε. Κάθε λαός έχει στοιχεία που δεν θα έπρεπε να τα εκμεταλλεύεται αλλά να βγαίνουν αυτόματα. Πολλές φορές τα στοιχεία αυτά βγαίνουν και με βάση τα υλικά που διαθέτει μία χώρα. Η Σκανδιναβία έχει το ξύλο, που το βρίσκεις παντού. Εδώ δεν ξέρω αν υπάρχει κάτι».

Design, καπιταλισμός και επανάσταση

Τι ισχύ επιρροής έχει το design και οι designers πάνω στις επιλογές της αγοράς, ρωτάμε.
«H βιομηχανία σκέφτεται το κέρδος. Βγάζει προϊόντα που εμείς χρησιμοποιούμε, με τα οποία μοιραζόμαστε τη ζωή μας συνεχώς γιατί αυτοί πρέπει να βγάλουν λεφτά. Το design είναι ένα φίλτρο», απαντάει ο Umberto. «Είναι αυτό που γεφυρώνει λίγο αυτή την ανάγκη της παραγωγής (για κέρδος) με τον άνθρωπο που θα χρησιμοποιήσει αυτό το προϊόν. Κι έτσι προσπαθεί να σου δώσει κάτι που πράγματι είναι στα μέτρα σου. Σκέφτεται εσένα. Σε σκέφτεται λίγο ο designer. Υπάρχει μέσα σε αυτή την απρόσωπη διαδικασία ένας άνθρωπος που βάζει τον εαυτό του, τη δημιουργία του, τη γνώση του, το ταλέντο του και όλα αυτά για να προσπαθεί να κάνει ανθρώπινο αυτό το προϊόν που εσύ θα το έχεις και που από αυτό κάποιος θα βγάλει κέρδος».

«Η δουλειά του designer είναι η επανάσταση», συνεχίζει εξηγώντας ότι “το design πρέπει να είναι επαναστατικό γιατί πάει να σπάσει ένα κατεστημένο. Πάει να το προσαρμόσει σε αυτό που είναι ο άνθρωπος που θα έπρεπε να είναι στο κέντρο του design. Η δύναμη των designers είναι απίστευτη” πιστεύει ο Umberto “με την έννοια ότι όλα τα brands που θα δούμε στην The Design Fair έχουνε δομηθεί πάνω στην επιρροή του designer. Δεν έχουν φτιαχτεί επάνω στην βιομηχανία που προϋπήρχε. Είναι όπως στη μουσική» μας λέει. «Η βιομηχανία πιέζει για Britney Spears και Beyonce αλλά βγαίνουνε αυτοί που τα ανατρέπουν όλα.» Και ο Δημήτρης κλείνοντας συμπυκνώνει:“Από τη μία είναι το κέρδος και από την άλλη είναι οι άνθρωποι και εν τέλει αυτοί δημιουργούνε την ανταπόκριση στο προϊόν. Όπως είχα διαβάσει κάπου «design is for the people”.

Για περισσότερες πληροφορίες και για το πρόγραμμα επισκεφτείτε το www.thedesignfair.gr

Ευχαριστούμε το Au Revoir που μας παραχώρησε τον φιλόξενο χώρο του για την φωτογράφιση

Πρώτη δημοσίευση στην έντυπη έκδοση Φεβρουαρίου 2020 (τ74)