Τα τραγούδια λένε πάντα την αλήθεια | Δημήτρης Αναγνωστόπουλος

Ο Δημήτρης Αναγνωστόπουλος είναι στιχουργός και μεταφραστής λογοτεχνίας από τη γαλλική γλώσσα.

Έχει γεννηθεί στην Τρίπολη Αρκαδίας, αλλά από τα πέντε του χρόνια ζει στην Αθήνα. Σπούδασε Γαλλική Γλώσσα και Φιλολογία, Μεταφρασεολογία-Μετάφραση, Σύγχρονο Τραγούδι, και Ψηφιακό Μάρκετινγκ.

Στίχους του έχουν μελοποιήσει η Δήμητρα Γαλάνη, η Ευρυδίκη, η Nalyssa Green, ο Γιώργος Καγιαλίκος, ο Δαμιανός Πάντας, ο Αντώνης Καλούδης και ο Λάκης Χαλκιόπουλος, και τους έχουμε ακούσει με τις φωνές της Μαρίας Φαραντούρη, της Παυλίνας Βουλγαράκη, της Ευρυδίκης μαζί με τη Σαλίνα Γαβαλά, της Ερωφίλης, του Βασίλη Γισδάκη, του Γιάννη Λεκόπουλου, της Αγγέλας Σιδηροπούλου, της Καλλιόπης Μητροπούλου. Πολλές και όμορφες νέες συνεργασίες του είναι στα σκαριά.

Μέσα από τις χορταστικές απαντήσεις του στο ερωτηματολόγιό μας θα έχουμε την ευκαιρία να τον γνωρίσουμε λίγο καλύτερα.

Αν η παιδική σας ηλικία ήταν τραγούδι, ποιο θα ήταν αυτό;

Είναι ένα γλυκόπικρο τραγούδι που δισκογράφησε ο Julien Clerc και λέγεται “Ça commence comme un rêve d’enfant” [“Ξεκινάει σαν όνειρο παιδικό”], το οποίο όμως αναδύει όλη του τη συγκίνηση στην εκδοχή που έκαναν για τους Les Enfoirés o Patrick Fiori μαζί με τη Maurane και την Patricia Kaas, συνοδεία μίας ανατριχιαστικής παιδικής χορωδίας. Πιστεύω ότι θα μπορούσε να αποδώσει τέλεια την αίσθηση που μου έχει αφήσει η περίοδος των παιδικών μου χρόνων.

[…] Μοιάζει σαν όνειρο παιδικό,
λες κι είναι Κυριακή κι είναι Άνοιξη.
Το ραδιόφωνο δίνει επιτέλους
καινούργια νέα, και μας μιλάει επιτέλους
λίγο για ‘σένα… και για ‘μένα…

Αν όλα αλλάξουνε και φτιάξουν,
θα ‘χει καλοκαίρια για ‘σένα
και για ‘μένα…
Θα το δεις.

Maurane & Patricia Kaas & Patrick Fiori
Ça commence comme un rêve d’enfant
Στίχοι: Étienne Roda-Gil / Μουσική: Jean-Claude Petit & Jean-Pierre Bourtayre

Κατά τα άλλα, η μάνα μου ισχυρίζεται πως όταν ήμουν μικρό παιδάκι, μου άρεσε πολύ να τραγουδάω και να μου τραγουδάνε το καλαματιανό “Μανουσάκια”, αυτό που έχει πει και η Γλυκερία μεταξύ άλλων. Ακούγοντάς-το σήμερα, μόνο η φράση «μόσχος και γαριφαλάκια» αντηχεί κάπως πιο καθαρά μέσα μου. Ήταν, φαίνεται, εντελώς άγνωστες αυτές οι λέξεις για εμένα τότε και μου προκαλούσαν έντονο ενδιαφέρον.
Έχω όμως και μία κασέτα που είχα ηχογραφήσει λίγο πριν από την εφηβεία μου, όπου ακούγομαι να τραγουδάω το “Βαγγελίτσα μου” του Γιάννη Παπαϊωάννου, αλλά και το “Η σωτηρία της ψυχής” της Λίνας Νικολακοπούλου και του Σταμάτη Κραουνάκη. Το αστείο είναι ότι το προλογίζω κιόλας, με τρόπο αφοπλιστικό: «“Η σωτηρία της ψυχής” του Σταμάτη Κραουνάκη, από εμένα.» Είχα γίνει κιόλας ο ερμηνευτής του!

Ποιο παιδικό τραγούδι ψιθυρίζετε μέχρι σήμερα;

«Μια ωραία πεταλούδα / σ’ έναν κήπο μια φορά… […] / Όταν έρθει ο χειμώνας, / πέφτει κάτω και ψοφά. / Κι όταν έρθει καλοκαίρι, / ζωντανεύει και πετά.» Απ’ όταν μου το έμαθαν αυτό το τραγουδάκι, έχω πολλά ερωτήματα. Χαρακτηριστικά, με θυμάμαι μικρούλη να επαναλαμβάνω με επιμονή αυτούς τους στίχους μες στο κεφάλι μου ενώ σπάθιζα μ’ ένα κλαδάκι κάτι πικραγγουριές στην άκρη του δρόμου. Ακόμα δεν ξέρω αν θα πρέπει να χαίρομαι ή να λυπάμαι για την τύχη αυτής της πεταλούδας. Κάποια στιγμή, μεγάλος πια, το τραγούδησα στην ανιψιά μου καθώς γυρίζαμε από το νηπιαγωγείο. Έκανα καλά άραγε; Δεν ξέρω.

Μπορείτε να θυμηθείτε ποιο βινύλιο ή cd αγοράσατε µε το πρώτο σας χαρτζιλίκι;

Η πρώτη κασέτα που αγόρασα, καλοκαίρι του 1996 σε ένα δισκοπωλείο στην Τρίπολη, ήταν το “Falling into you” της Céline Dion. Έπρεπε οπωσδήποτε να εξερευνήσω αυτή τη φωνή ως τις πιο αφώτιστες γωνιές της.
Το πρώτο μου CD Single, πάλι, ήταν το “Diva” από την Dana International, το νικητήριο τραγούδι της Eurovision του 1998. Το είχα αγοράσει από το θρυλικό πλέον Metropolis, το μεγάλο, χαμηλά στην Πανεπιστημίου. Το είχα χτίσει εκείνο το μαγαζί! Ήμουν συνέχεια εκεί. Αφού πολλές φορές οι πελάτες με περνούσαν για υπάλληλο και με ρωτούσαν πληροφορίες. Η πλάκα είναι ότι όντως δούλευε εκεί κάποιος που είχε το ίδιο ονοματεπώνυμο με εμένα. Καλή του ώρα!
Το πρώτο μου CD ήταν το live του Μάριου Φραγκούλη “Φεγγάρι ερωτευμένο”. Αυτό, το είχα αγοράσει -άκου τώρα!- στο πανηγύρι της Τεγέας (αυθεντικό, παρακαλώ, και πανάκριβο γιατί ήταν και διπλό).

Ποιες μουσικές σημάδεψαν την εφηβεία σας;

Η εφηβεία μου ήταν στα χρόνια μεταξύ 1996 και 2001. Τότε η μουσική άνθιζε σε όλες της τις εκφάνσεις. Υπήρχε ακόμα πολύ χρώμα στις ζωές μας, γενικά. Οι επιρροές ήταν πολλές και διαφορετικές, και από παντού είχες να τρυγήσεις κάτι όμορφο. Τα πρώτα χρόνια του MAD TV, η ενδιαφέρουσα ακόμα περίοδος του MTV, και κυρίως το γαλλικό MCM που αναμεταδιδόταν στην Ελλάδα μέσω του NEW Channel… Όλα αυτά ήταν ο κήπος μου.

Έχετε κάνει μαθήματα μουσικής;

Εγώ, κατά βάση, τραγουδιστής ήθελα να γίνω. Παράλληλα λοιπόν με το πανεπιστήμιο, γράφτηκα στο ωδείο και ξεκίνησα σπουδές σύγχρονου τραγουδιού με καθηγήτρια τη Μαρία Λατσίνου. Εκεί έκανα και μαθήματα θεωρίας, σολφέζ, τη βασική αρμονία, και λίγο πιάνο. Επαγγελματίας τραγουδιστής δεν έγινα, επειδή δεν το κυνήγησα όσο και όπως θα έπρεπε, όμως αυτά που πήρα από τις ωδειακές σπουδές μου, δεν πήγαν καθόλου χαμένα. Εκτέθηκα σε κοινό, ήρθα σε επαφή με άλλα παιδιά που είχαν τα ίδια όνειρα με εμένα, είδα πώς είναι να συνεργάζεσαι… Μάλιστα, τους πρώτους μου στίχους που γράφτηκαν με την προοπτική να γίνουν τραγούδια, τους έγραψα πάνω σε μελωδίες του καθηγητή μου στο πιάνο, του εξαιρετικού ορχηστρικού συνθέτη Γιώργου Βαρσαμάκη.

Φτιάχνατε κασέτες για φίλους και για να φλερτάρετε ή συνήθως ήσασταν ο αποδέκτης τέτοιων συλλογών;

Δεν πιστεύω πως υπάρχει άνθρωπος που να αγαπάει πραγματικά τη μουσική και να μην καίγεται να μοιραστεί με τους άλλους όσα ανακαλύπτει και τον συγκινούν. Πάντα έφτιαχνα και μοιραζόμουν συλλογές σοφά επιλεγμένων τραγουδιών, για διαφορετικές χρήσεις και με διαφορετικούς σκοπούς ανά περίπτωση: να μυήσω, να γοητεύσω, να πλησιάσω έρωτες, φίλους… Συλλογές για τις βόλτες τους στην πόλη (με το CD player στην τσάντα, το mp3 player αργότερα στην τσέπη, ή με το Spotify τώρα στο κινητό τους), για μια εκδρομή με το αυτοκίνητο, για ένα μακρινό ταξίδι με πλοίο ή αεροπλάνο, για ένα εορταστικό τραπέζι, για τις ώρες του διαβάσματος, για τις ώρες του σεξ…
Κυρίως εγώ ήμουν αυτός που έκανε αυτό το δώρο αλλά, δεν μπορώ να πω, έχω λάβει κι εγώ ένα-δυο τέτοια CD με το ταχυδρομείο κάποτε, εκεί που δεν το περίμενα.

Συλλέγατε βινύλια ή cd; Τα έχετε κρατήσει;

Έχω μια μεγάλη συλλογή από CD και μουσικά DVD, η οποία περιστρέφεται γύρω από τους σταθερά αγαπημένους μου καλλιτέχνες. Γαλλόφωνους, κατά κύριο λόγο. Πόσα λεφτά έχω δώσει στο amazon.fr για να συμπληρώσω τις δισκογραφίες τους μέσα στα χρόνια, βάλε με το μυαλό σου… Περιουσίες! Τα περισσότερα μάλιστα είναι ειδικές εκδόσεις. Ήθελα όμως να τα έχω στην κατοχή μου. Και τα προσέχω πάντα όσο δεν πάει. Δεν τα αφήνω εκτεθειμένα σε ήλιο, σε σκόνη, σε κινδύνους. Εννοείται επίσης ότι δε δανείζω ποτέ και για κανέναν λόγο. Είναι ωραίο να εξαντλείς την κτητικότητά σου σε τέτοια πράγματα, ώστε να είσαι πιο χαλαρός στα υπόλοιπα…

Δημήτρης Αναγνωστόπουλος 1-12-2023 (Φωτογραφία: Θεώνη Χρυσανθοπούλου)

Υπάρχει μια συναυλία που σας έμεινε αξέχαστη; Θυμάστε την παρέα σας εκεί;

Εντάξει, είδα ζωντανά τη Céline, το 2008 στο Bercy, στο Παρίσι. Όνειρο ζωής. Έπειτα, για πολύ καιρό ένιωθα τόσο ανάλαφρος, σαν να είχα κλείσει κάποιον λογαριασμό· σαν να ξεχρέωσα για κάτι.
Θα σταθώ όμως σε μία άλλη συναυλία που μου έμεινε αξέχαστη: 14 Ιουνίου 2006, ψηλά στο Θέατρο του Λυκαβηττού. Στη σκηνή ο Yann Tiersen, τον οποίο εγώ είχα ανακαλύψει και λατρέψει ήδη από τις πρώτες του δισκογραφικές δουλειές –να ‘ναι καλά η βιβλιοθήκη του Γαλλικού Ινστιτούτου!-, καιρό πριν δώσει τις μουσικές του για το σάουντρακ της “Amélie”. Mετά τον χαμό που έκανε η ταινία, εκείνος στράφηκε σε έναν πιο ηλεκτρικό ήχο, και αυτό ήταν κάτι που δεν ήξεραν οι κυριούλες που γέμισαν τον Λυκαβηττό για να ακούσουν τα βαλσάκια του εκείνο το βράδυ. Θυμάμαι πολλές σαστισμένες φάτσες στα διπλανά καθίσματα. Εγώ ήμουν εκεί με την κοπέλα μου, και μετά από τη συναυλία θα πήγαινα να κοιμηθώ σπίτι της, γι’ αυτό και είχα μαζί μου ένα σακίδιο με τα απαραίτητα για τη διανυκτέρευση. Σε κάποια φάση, στα μισά της βραδιάς, έπιασε γερή ψύχρα και εκείνη άρχισε να τρέμει. Σκεφτόμασταν μήπως έπρεπε να φύγουμε προτού τελειώσει το live. Ξαφνικά θυμήθηκα το μαγικό μου σακίδιο. Έβγαλα από μέσα ένα ζευγάρι χοντρές κάλτσες και μια φανέλα μου και της έδωσα να τα φορέσει. Έτσι σώθηκε η βραδιά!

Αν η εφηβεία σας ήταν τραγούδι, ποιο θα ήταν αυτό;

Θα ήταν πιθανότατα το “Le grand pardon” [“Η μεγάλη συγχώρεση”] του 1997, από τους dabatcha’ZZ (featuring Sandy). Η σεροτονίνη μου κάνει πάρτι κάθε φορά που το ακούω ή που βλέπω το κλιπ του. Με πάει κατευθείαν πίσω στα χρόνια της ανακάλυψης του κόσμου.

[…] Ομολογώ την ενοχή μου.
«Μάλιστα… Κατηγορούμενε, εγέρθητι.»
Καταραμένη η ψυχή μου.
Απόψε θα έδινα τα πάντα…

Για να μπορούσα να επανορθώσω,
να μπορούσα να διορθώσω
ένα θλιβερό παρελθόν δίχως μέλλον…
Είμαι καταδικασμένος.

Καμία δικαιολογία
και καμιά προσευχή
δε θα μπορέσουν ν’ απαλύνουν τον πόνο
που κυριεύει το σύμπαν μου.

Και η πορεία ξεκίνησε.
Στο τέλος του δρόμου…
«Ένας νεόκλητος!»
αναφωνούν οι άγγελοι της λύπης.

[…] «Ου φονεύσεις.»
«Αγάπα τον πλησίον σου.»
Αντηχούν μες στο μυαλό μου οι θείες εντολές.

Και τούτος ο μακρύς διάδρομος
δε λέει να τελειώσει.
Προχωράω στο σκοτάδι…
Μου μένουν μόνο λίγα βήματα.

Το θέατρο έχει ανοίξει.
Οι ηθοποιοί, όλοι παρόντες.
Τα βλέμματα σοβαρά, οχυρώνονται
ήδη στην πρώτη σειρά.

Και η πορεία ξεκίνησε.
Στο τέλος του δρόμου…
«Ένας νεόκλητος!»
αναφωνούν οι άγγελοι της λύπης

Δεν έχω πια την επιλογή των όπλων,
τούτη τη μέρα της Ομολογίας.
Έχω μονάχα τη φωνή των δακρύων,
τούτη τη μέρα της μεγάλης Συγχώρεσης.

[…] «Εις το όνομα του Πατρός
και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος…»
Τούτη η βελόνα μού τρυπάει τη σάρκα,
και φτεροκοπάει η ζωή μου.

Και η πορεία ολοκληρώνεται.
Στο τέλος του δρόμου…
«Ένας νεοαφιχθείς!»
αναφωνούν οι άγγελοι της λύπης.

dabatcha’ZZ feat. Sandy
Le grand pardon
Στίχοι / Μουσική: Paul Kalfon & Sam Braha

Όταν ακούτε μουσική λειτουργεί σαν «χαλί» σ’ αυτό που κάνετε ή δίνετε χρόνο και προσοχή μέσα στη μέρα σας αποκλειστικά για μουσική;

Τις καινούργιες κυκλοφορίες που με ενδιαφέρουν, τις ακούω πάντα με προσοχή, ευλαβικά. Συνήθως βράδυ στον υπολογιστή μου ή στο κρεβάτι με ακουστικά, είτε μέρα στον δρόμο κάνοντας τη βόλτα μου. Πολλές φορές, βγαίνω για περπάτημα μόνο και μόνο για να ακούσω καινούργιους δίσκους εν κινήσει και χωρίς περισπασμούς (πέρα απ’ αυτούς που μπορεί να συναντήσω στον δρόμο και οι οποίοι περισσότερο θα εμπλουτίσουν την εμπειρία της ακρόασης παρά θα με ενοχλήσουν). Αλλά γενικά, όταν βάζω μουσική, την επιλέγω και την ακούω ενεργητικά. Δε βάζω σχεδόν ποτέ κάτι να παίζει στην τύχη.
Όταν διαβάζω μόνο ή γράφω, τότε θα βάλω ορχηστρική μουσική να παίζει σαν χαλί. Και θα είναι πράγματα που ήδη γνωρίζω και αγαπώ. Τελευταία, ακούω πολύ τον ολοκαίνουργιο δίσκο του Thylacine “and 74 musicians”. Ανακαλύψτε-τον!

Ενημερωτικό ή μουσικό ραδιόφωνο; Τι ξεχωρίζετε σήμερα;

Ξεκάθαρα μουσικό, παρ’ όλο που σπάνια σήμερα θα συντονιστώ στα FM. Το ραδιόφωνο έχει καταλήξει άνυδρο τοπίο από μουσικής άποψης. Οι παραγωγοί έχουν γίνει διεκπεραιωτές, εγκλωβισμένοι καθώς είναι σε φιξ λίστες τραγουδιών, παλιών-γνωστών-εγγυημένων. Δεν έχω να μάθω κάτι καινούργιο από εκείνους. Αντίθετα, υπάρχουν στο διαδίκτυο κάποια ξεχωριστά άτομα που κάνουν πολύ εμπνευσμένες εκπομπές μουσικής και λόγου. Ενδεικτικά, θα αναφέρω τον Γιώργο Παύλη με την εκπομπή “Γραμμόφωνα στην πρίζα” (Σάββατο & Κυριακή 20:00-22:00, στο κερκυραϊκό kymaradio.gr) και την Αριστέα Σταυροπούλου με το “Healing notes” (Τετάρτη 20:00-22:00, στο dreamcity.gr). Δηλώνω fan τους.

Όταν ακούτε ραδιόφωνο ψιθυρίζετε τους στίχους; Ποιο ήταν το τελευταίο τραγούδι που το κάνατε;

Δεν ψιθυρίζω τίποτα· όταν ακούω μουσική, τραγουδάω κανονικότατα! Κι αυτό που άκουγα και τραγουδούσα συγκεκριμένα πριν από λίγο, είναι το “Ανθολόγιο” του νεότατου ερμηνευτή/τραγουδοποιού Κωστή Χρήστου. Είναι το πρώτο τραγούδι που κυκλοφόρησε, και περιλαμβάνεται πλέον στο ολόφρεσκο EP του με τίτλο “Κάποιες Κυριακές”. Βέβαια, δεν το άκουγα από το ραδιόφωνο… Μακάρι κάποια στιγμή να αλλάξουν τα πράγματα και τέτοιες πραγματικά υπέροχες δουλειές να τις ακούμε εύκολα και στο ραδιόφωνο. Ψάξτε αυτό το παιδί!

[…] Χρυσάνθεμα οι σκέψεις μου, στον νου μου σαν σε φέρνω.
Στολίζεται η ατμόσφαιρα με ρούχο γιορτινό.
Τι κι αν σε είδα μια φορά, ακόμα σε προσμένω.
Σ’ αντάμωσα και δεύτερη, και ήταν πιο γλυκό.

Η ανάσα μου είναι βαριά και η καρδιά σφιγμένη.
Αχ, έβρασε ο έρωτας, και γίνεται ατμός.
Και σαν θα σβήσεις τη φωτιά και δεις τι απομένει,
θα ‘ναι το κατακάθι του θλιμμένο και πικρό.

Κωστής
Ανθολόγιο
Στίχοι: Κωστής Χρήστου / Μουσική: Θωμάς Παπαθανάσης (papatanice)

Όταν βρίσκεστε µε οικείους σας τραγουδάτε;

Α, ναι, εύκολα. Με τους αγνώστους μού παίρνει πάντα κάποιον χρόνο να ανοιχτώ.

Μπορείτε να µου αναφέρετε ένα τραγούδι που έχετε συνδέσει µε µία ξεχωριστή στιγμή της ζωής σας;

Εγώ γεννήθηκα στην Τρίπολη και έζησα εκεί μέχρι τα πέντε μου χρόνια. Ύστερα, μετακομίσαμε στην Αθήνα. Ωστόσο, τα παιδικά μου καλοκαίρια, τα περνούσα κι αυτά στην Τρίπολη μαζί με τη γιαγιά Παναγιώτα και τον παππού Δημήτρη. Με τάιζε η γιαγιά, καθισμένο στα πόδια της, και μου τραγουδούσε “Το γελεκάκι που φορείς”. Το έχω ψάξει και το έχω ακούσει σε όλες του τις πιθανές εκτελέσεις· καμία δεν αντιστοιχεί στην αίσθηση που είχε το ταχτάρισμα της γιαγιάς μου. Χρόνια μετά, μεγάλωσα εγώ, μεγάλωσε και η γιαγιά Παναγιώτα. Άρχισε σιγά-σιγά να χάνει και τη μνήμη της. Κάποτε, κουράστηκε πολύ, και μία μέρα βρέθηκε σε ένα κρεβάτι στην Εντατική του Παναρκαδικού. Ταξίδεψα για να τη δω. Είχα σκοπό να της κρατήσω το χέρι και να της τραγουδήσω με τη σειρά μου «το γελεκάκι που φορείς, / εγώ σ’ το ‘χω ραμμένο… / Με πίκρες και με βάσανα / σ’ το ‘χω φοδραρισμένο». Δεν το έκανα. Δυο νοσηλεύτριες που ήταν εκεί, δεν έλεγαν να αφήσουν την ψιλή κουβέντα και να φύγουν από το δωμάτιο. Δεν έμεινα πάνω από τέσσερα λεπτά. Η γιαγιά Παναγιώτα έφυγε εκείνον τον Αύγουστο του 2017.

Ποια είναι η σχέση σας µε τα νυχτερινά μαγαζιά της Εθνικής; Έχετε πάει; Σας έχουν πάει;

Δεν έχει τύχει. Θα ήθελα να δω πώς είναι. Αλλά υπάρχει πάντα ο κίνδυνος να με ξενερώσουν οι συνθήκες. Εγώ θέλω να μπορώ να ακούω καλά, ό,τι κι αν είναι αυτό που θα ακούσω. Δεν μπορώ την καπνίλα, τις φωνές, τα πηγαινέλα των πελατών. Όλα αυτά, τα έχω βιώσει και σε σοβαρούς υποτίθεται μουσικούς χώρους, και δεν μπορώ να πω ότι πέρασα καλά. Επίσης, δε μου αρέσει το γλεντοκόπι με το στανιό. Απολαμβάνω πιο πολύ να παρακολουθώ ήσυχα-ήσυχα παρά να ψευτοδιονυσιάζομαι. Μου βγάζουν κάτι επίπλαστο αυτού του είδους οι εκδηλώσεις των ανθρώπων. Σπάνια κάποιος θα ξεδίνει με την ψυχή του· οι περισσότεροι είναι εκεί για να δείχνονται και να αυτοθαυμάζονται.

Όταν βγαίνετε για ποτό ή φαγητό, το είδος της μουσικής που παίζει στο μαγαζί πόσο επηρεάζει την επιλογή σας;

Όταν είμαι σε ένα μαγαζί παρέα με άλλους ανθρώπους, θέλω να μπορώ να είμαι αφοσιωμένος σε εκείνους. Να με ακούνε και να τους ακούω, αν μη τι άλλο. Συνεπώς, αν υπάρχει μουσική (και δεν είναι κάποιο live), θέλω να παίζει χαμηλά. Κατά προτίμηση, κάτι easy listening. Αλλά αν παίζει χαμηλά, ας παίζει και μέταλ, δε θα τα χαλάσουμε εκεί.

Κάνατε δώρα βινύλια ή cd; Το κάνετε ακόμα;

Άλλοτε, ναι, αγόραζα CD για δώρα. Όμως, όπως ξέρουμε, από κάποια στιγμή και έπειτα, τα CD έγιναν σουβέρ και fancy σκιάχτρα για τα πουλιά μη μας χέζουν τα μπαλκόνια. Τα έβρισκες τρία-τρία σε εφημερίδες και περιοδικά. Για τους περισσότερους, έχασαν κάθε γόητρο ως αντικείμενο και ως καλλιτεχνικό προϊόν. Σήμερα, ένα τέτοιο δώρο, κατά πάσα πιθανότητα θα ήταν άχρηστο. Ποιος έχει CD player να βάλει να το ακούσει; Τώρα, δωρίζω μόνο βιβλία.

Ποιοι είναι οι αγαπημένοι σας συνθέτες και στιχουργοί;

Από τις χειρότερες ερωτήσεις για να απαντήσει κάποιος σαν εμένα, που λατρεύω τα όμορφα πράγματα και ιδίως στη μουσική. Πώς να διαλέξεις ανάμεσα σε τόσες διαφορετικές μουσικές εκφάνσεις του ανθρώπινου βιώματος; Τρόποι, τόποι, μόδες, εποχές… Μπορώ να κρατήσω ένα κορσικανικό πολυφωνικό τραγούδι ή έναν σμυρναίικο αμανέ και να απαρνηθώ μια από τις όμορφες άριες του Verdi; Μπορώ να διαλέξω έναν μελοποιημένο Ελύτη και να γυρίσω την πλάτη μου στα rock ‘n’ roll του Κηλαηδόνη; Όχι. Όλα αυτά τα περιέχω, και πόσα ακόμα, και θέλω όλα να τα τιμώ εξίσου.
Μετά από αυτό το σύντομο και αδύναμο disclaimer, θα τολμήσω να αναφέρω ενδεικτικά κάποια λίγα ονόματα (Ελλήνων μόνο) που μου έρχονται τώρα στο μυαλό, και ο θεός Απόλλων να με συγχωρήσει για όσους θα αφήσω απ’ έξω ενώ πραγματικά τους αγαπώ πολύ…

Από συνθέτες: Νίκος Αντύπας, Μίκης Θεοδωράκης, Παναγιώτης Καλαντζόπουλος, Ελένη Καραΐνδρου, Θέμης Καραμουρατίδης, Στέφανος Κορκολής, Σταύρος Κουγιουμτζής, Σταμάτης Κραουνάκης, Νίκος Κυπουργός, Δημήτρης Μαραμής, Μίνως Μάτσας, Δημήτρης Παπαδημητρίου, Ευανθία Ρεμπούτσικα, Σταμάτης Σπανουδάκης, Μάνος Χατζιδάκις.

Από στιχουργούς: Μιχάλης Γκανάς, Νίκος Γκάτσος, Μάνος Ελευθερίου, Γεράσιμος Ευαγγελάτος, Μαριανίνα Κριεζή, Λίνα Νικολακοπούλου, Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου, Λευτέρης Παπαδόπουλος, Αλέκος Σακελλάριος, Κώστας Τριπολίτης, Ελένη Φωτάκη.

Από τραγουδοποιούς (που γράφουν και τους στίχους και τη μουσική στα τραγούδια τους): Φοίβος Δεληβοριάς, Αλκίνοος Ιωαννίδης, Αντώνης Σουσάμογλου. Σ’ αυτή την κατηγορία θα εντάξω επίσης τον Νίκο Καρβέλα και τον Βασίλη Τσιτσάνη (είτε τραγουδούν οι ίδιοι τα τραγούδια τους είτε τα τραγουδούν άλλοι).

Ξεχωρίζετε κάποιον ερμηνευτή; Υπάρχει κάποια φωνή που σας συγκινεί διαχρονικά;

Αυτό μπορώ να το απαντήσω με σιγουριά. Όσοι με ξέρουν έστω και λίγο, με έχουν ταυτίσει με αυτή τη Γυναίκα-Φωνή. Και αυτό για εμένα είναι καμάρι, και όχι ντροπή όπως κάποιοι θα φαντάζονταν επειδή πρόκειται για μία πολύ δημοφιλή ερμηνεύτρια η οποία δε θεωρείται ούτε κουλ ούτε ψαγμένη – πολύ εσφαλμένα, αν με ρωτάς. Καθόλου δε με πειράζει όμως, γιατί ξέρω πολύ καλά πως όσοι το βλέπουν έτσι, δε γνωρίζουν παρά μόνο μία μικρή επιφάνεια της καλλιτεχνικότητάς της. Και δε νιώθω καν την ανάγκη να παραδώσω μαθήματα σε κανέναν. Εμένα με έχει διαμορφώσει από την πρώτη στιγμή που άκουσα τη φωνή της. Και ως ερμηνεύτρια αλλά και ως άνθρωπος, με την εργατικότητα, την πειθαρχία, την αφοσίωση, το χιούμορ της. Εκείνη με έκανε να ασχοληθώ και με τη μουσική και με τη γαλλική γλώσσα και με τους ανθρώπους. Εκείνη ήταν το κέντρο γύρω από το οποίο κινήθηκαν όλα όσα ανακάλυψα μετέπειτα στη μουσική, από τον Michael Jackson στην Barbra Steisand, και από τον Luciano Pavarotti στους AC/DC… Τα έχει κάνει όλα, και τα έχει κάνει με την ψυχή της. Η φωνή της είναι ό,τι πιο ανθρώπινο και συνάμα ό,τι πιο ουράνιο έχει γνωρίσει αυτός ο πλανήτης. Θα μπορούσα να μιλάω ώρες για τη Céline Dion. Αλλά τι νόημα θα είχε; Βάλτε να ακούσετε ένα τραγούδι της καλύτερα. Το “Where is the love?”, ας πούμε.

[…] Αν ποτέ το ποτάμι
ψιθύριζε τo όνομά σου,
οι επιλογές που ‘χεις κάνει
θα ‘ταν ακόμη οι ίδιες;
Σαν το λουλούδι που πεθαίνει
από βροχή αγριεμένη,
γιατί πληγώνουμε τους εαυτούς μας; […]

Πού είναι η αγάπη
που υψώνει των αδερφών μου τη φωνή
στους ουρανούς;
Η αγάπη που απαντά στη φωνή μιας μάνας;
Η ζωή ξεκινάει με αγάπη…

Άνοιξε λοιπόν τα φτερά σου και πέτα.
Οδήγησε το πνεύμα σου ασφαλές και απόσκεπο.
Χίλια τα όνειρα που μπορούμε ακόμη να πιστέψουμε. […]

Céline Dion
Where is the love?
Στίχοι / Μουσική: Corey Hart

Αν το παρόν σας ήταν τραγούδι, ποιο θα ήταν αυτό;

Νά μια ωραία ευκαιρία για να παρουσιάσω ένα δικό μου τραγούδι που κυκλοφόρησε πολύ πρόσφατα και το αγαπώ πολύ. Αυτό είναι το “Τραινάκι” με τη φωνή του Βασίλη Γισδάκη, το οποίο (μαζί με τη “Μικρή αλληγορία”, επίσης σε δικούς μου στίχους) περιλαμβάνεται στον δίσκο “Ζωές χωριστές” του συνθέτη Δαμιανού Πάντα. Το βρίσκουμε σε όλες τις ψηφιακές πλατφόρμες ακρόασης μουσικής, γραμμένο έτσι, με ελληνικούς χαρακτήρες και με την παλιά, παρωχημένη ορθογραφία του. Συνειδητή επιλογή, αφού ήθελα η εικόνα του τίτλου να αντικατοπτρίζει και το περιεχόμενο του τραγουδιού. Πρόκειται για έναν λόγο που, χωρίς να είναι απόλυτα χρονολογημένος ή αποκομμένος από το σήμερα, θέλει να μεταφέρει στον ακροατή την αίσθηση ενός παρόντος απομακρυσμένου χρονικά. Δεν είναι τυχαίες ορισμένες λεκτικές επιλογές κάπως παλιακές (“δειλινό”, “σαν δουν”, “αδειανό”). Ακόμα και η μουσική του Δαμιανού, άκρως κινηματογραφική, στη βάση της αντλεί κάτι από τη γλυκιά μελαγχολία της σλαβικής μουσικής παράδοσης. Εγώ το ακούω και βλέπω μπροστά μου αχανείς στέπες.
Είναι λοιπόν η ιστορία ενός ανθρώπου που έβλεπε τα τρένα να περνούν χωρίς ποτέ να πάρει κάποιο. Είναι το ανεκπλήρωτο· αυτό το βαθύτερο υπαρξιακό παράπονο γι’ αυτό που ξέρουμε ότι είμαστε αλλά δεν το πραγματώνουμε ποτέ. Κι αντί να μπούμε αποφασιστικά στο μεγάλο τρένο της ζωής μας, αρκούμαστε στα άλλα, τα μικρά τρενάκια της καθημερινότητας (“le train-train de la vie quotidienne”, που λένε οι Γάλλοι· το συνηθισμένο μας πέρα-δώθε, “the daily round”). Μια καθημερινότητα-χιονοστιβάδα που λίγο-λίγο συμπαρασύρει τα πάντα: όνειρα, φιλοδοξίες, ταλέντα· και τα κάνει ένα με οτιδήποτε πεζό, τρέχον και συγκυριακό. Μια ζωή σταθερής τροχιάς, χωρίς μεγάλους κραδασμούς κι εκπλήξεις.
Είναι πολύ δύσκολο, βέβαια, να μιλάμε για τρένα τον τελευταίο καιρό στη χώρα μας… Εμένα, όμως, τα τρένα, από μικρό παιδί μού ασκούσαν τεράστια γοητεία. Το δώρο που ζητούσα για τα Χριστούγεννα, θα ήταν πάντα ένα τρενάκι που είχα δει σε κάποια βιτρίνα. Τα μεσημέρια μου μετά το νηπιαγωγείο, περιλάμβαναν απαρεγκλίτως μια επίσκεψη με τη μαμά «στα τρένα», στις γραμμές κάτω από τη Λιοσίων. Αγκιστρωνόμουν στο κιγκλίδωμα και περίμενα να περάσει κάποιο τρένο για να το ακούσω να μου κορνάρει και να χαιρετήσω τον οδηγό και τους επιβάτες στα παράθυρα. Η πρώτη δουλειά που ονειρεύτηκα να κάνω όταν θα μεγάλωνα, ήταν μηχανοδηγός τρένου (…η δεύτερη, Disney animator, και η τρίτη, σκηνοθέτης κινηματογράφου – έτσι, για την Ιστορία). Αγαπούσα λοιπόν τα τρένα του ΟΣΕ, αλλά και τα τρένα του ΗΣΑΠ. Μεγάλωσα άλλωστε στα Θυμαράκια, ανάμεσα στις δύο γραμμές. Τον ΗΣΑΠ, για να μην έχει παράπονο, τον κάλυψα με ένα άλλο τραγούδι που έχω γράψει: το “Αττική-Βικτώρια (Μια στάση μετά)”, σε μουσική του Αντώνη Καλούδη και ερμηνεία της Αγγέλας Σιδηροπούλου.
Το τρένο είναι σύμβολο. Είναι το πρώτο μεταφορικό μέσο που ένωσε μεγάλες χερσαίες εκτάσεις και έφερε κοντά τους ανθρώπους. Έδωσε δουλειά στις πιο φτωχές κοινωνικές τάξεις στα χρόνια της εξάπλωσής του, και επίσης ως εικόνα έχει χαραχτεί κατά κόρον στα κινηματογραφικά φιλμ και στις σελίδες της παγκόσμιας λογοτεχνίας: γνωριμίες σε βαγόνια, αποχαιρετισμοί σε αποβάθρες, η “Άννα Καρένινα” του Τολστόι… Και πόσα είναι τα τραγούδια όπου συναντάμε κάποιο τρένο! “Πάει, έφυγε το τρένο”, “Τα τρένα που φύγαν’”, “Το τρένο φεύγει στις οχτώ”, “Όταν φεύγουν τα τρένα”, “Το τρένο σφυρίζει”, “Σαββατόβραδο στο τρένο”, “Ξεχασμένη αποσκευή”, “Αθήνα-Λάρισα” κ.ά.
Αυτό εδώ είναι το δικό μου:

Τα απογεύματα του Μάη,
είναι ένας κόμπος στον λαιμό
το αεράκι που περνάει
και ψιθυρίζει στο στενό.

Μια λυπημένη ευτυχία…
Μια ξεχασμένη προσμονή…
Κάπου βαθιά, στην ησυχία,
ακούω μια μικρή φωνή:

Τραινάκι της ζωής, περίμενέ-με…
Πάντοτε έφτανα αργά ως τον σταθμό.
Τα τραίνα που ‘φυγαν και πήγανε χαμένα,
έλεγα πάντα πως δεν ήτανε για ‘μένα,
και πως το επόμενο θα είναι το σωστό.

Και μένω εδώ, σ’ αυτή την πόλη,
χαμένος μες στο δειλινό…
Βαδίζω και ξαφνιάζονται όλοι
σαν δουν το βλέμμα μου αδειανό.

Βαστώ για χρόνια τη ζωή μου
σε μια βαλίτσα τόση δα…
Και πάντα μέσα στη σιωπή μου
ένα παιδάκι τραγουδά:

Βασίλης Γισδάκης
Τραινάκι
Στίχοι: Δημήτρης Αναγνωστόπουλος / Μουσική: Δαμιανός Πάντας

Όταν σκέφτεστε ένα τραγούδι έχετε στο μυαλό σας πρώτα τη μελωδία ή τον στίχο;

Όταν έρχεται και με επισκέπτεται ξαφνικά εκεί που κάθομαι ένα τραγούδι και με κάνει να θέλω να το μουρμουρήσω, συνήθως είναι μια μελωδική φράση άρρηκτα δεμένη με τον στίχο της. Δηλαδή, εκείνη την ώρα, το χρειάζομαι αυτό το τραγούδι και για το νόημά του (την εικόνα που μεταφέρει) και για τον ήχο του (το συναίσθημα που συνοδεύει αυτή την εικόνα).
Αυτό ακριβώς προσπαθώ να πετύχω κι εγώ κάθε φορά που κάποιος συνθέτης μού δίνει μια μελωδία για να γράψω στίχους επάνω της. Το προσωπικό μου στοίχημα είναι να νοηματοδοτήσω τα τσακίσματα αυτής της μελωδίας· να τα βγάλω από την τυχαιότητά τους και να τα κάνω να εξηγούν επακριβώς αυτό που εκ των υστέρων έρχομαι να ακουμπήσω επάνω τους ως εικόνα. Προσπαθώ το σμίξιμο στίχου-μελωδίας να είναι τόσο δυνατό, που να γίνεται χρειαζούμενο. Το τελικό τραγούδι να επισκέπτεται τον ακροατή και σε ανύποπτες στιγμές του. Να ανεβαίνει στα χείλη του σαν μια παρόρμηση κάθε φορά που εκείνος θα έχει μια συγκεκριμένη ανάγκη έκφρασης.

Σας κοίμιζε με νανουρίσματα η μητέρα σας; Το έχετε κάνει εσείς ποτέ; (σε παιδιά, σε ανίψια)

Τη μάνα μου, τη θυμάμαι να μου τραγουδάει το “Μισεύω, και τα μάτια μου δακρύζουν λυπημένα”. Όχι απαραίτητα ως νανούρισμα, αλλά αυτό έχω στ’ αφτιά μου με τη φωνή της. Όσο για εμένα, πάντα τραγουδούσα στα ανιψάκια μου για να ηρεμήσουν ή για να αποκοιμηθούν – δεν έχω καλύτερη στιγμή απ’ αυτή! Το τραγούδι που τους έλεγα πιο συχνά, είναι στα γαλλικά και έχει μια πολύ απλή αλλά πανέμορφη μελωδία, με ένα ξαφνικό ανέβασμα που εντυπωσιάζει τα μωράκια. Επίτηδες διαλέγω να είναι κάτι στα γαλλικά γιατί θέλω παράλληλα να τα ευαισθητοποιήσω στους ήχους και μιας άλλης γλώσσας που δε θα έχουν οπωσδήποτε μες στην καθημερινότητά τους μεγαλώνοντας στην επαρχία όπου ζουν. Είναι το “Chanter” [“Τραγουδάμε”] που δισκογραφήθηκε με τη φωνή του Florent Pagny το 1998, και το οποίο περιγράφει λίγο-πολύ τις λειτουργίες που καλύπτει το τραγούδι στη ζωή μας.

Τραγουδάμε για να ξεχάσουμε τους καημούς μας.
Για να νανουρίσουμε ένα παιδί, τραγουδάμε.
Για να μπορέσουμε να πούμε «Σ’ αγαπάω».
Όλη την ώρα τραγουδάμε. […]

Πάνω στα οδοφράγματα,
δεμένοι χέρια και πόδια,
σκεπάζουμε τους τουφεκισμούς.
Χωρίς σταματημό τραγουδάμε.

Κι ενώνουμε τις φωνές μας
γύρω από το κρασί που μεθά.
Τραγουδάμε κάποιον που φεύγει,
για να μην πάψουμε να ζούμε. […]

Florent Pagny
Chanter
Στίχοι: Lionel Florence / Μουσική: Pascal Obispo

Συμπληρώστε μου τη φράση: Μια μέρα χωρίς μουσική είναι…

…ένα μωρό που θέλει να μιλήσει αλλά δεν μπορεί.

Την ΚΥΡΙΑΚΗ 7 ΑΠΡΙΛΙΟΥ στη μουσική σκηνή “Σφίγγα”, ο Δημήτρης Αναγνωστόπουλος θα γιορτάσει μαζί με τον συνθέτη Δαμιανό Πάντα και τους υπόλοιπους συντελεστές την κυκλοφορία του δίσκου “Ζωές χωριστές”, στον οποίο συμμετέχει με δύο τραγούδια σε ερμηνεία του Βασίλη Γισδάκη. (Περισσότερες πληροφορίες, εδώ: https://sfiga.gr/event/240407)