Μα καλά, πιστεύατε ότι μπορεί να ήμασταν μόνοι μας σε ολόκληρη Αθήνα! Άνοιξη και οι μπαλκονόπορτες ανοίγουν· άνοιξη και το φύλλωμα των δέντρων πληθαίνει· άνοιξη και ανοίγει η διάθεσή μας, μαζί και τ’ αυτιά μας, και είμαστε περισσότερο ευαίσθητοι σε τέτοιους ήχους. Από πού έρχονται όλες αυτές οι φωνές; τα τιτιβίσματα; τα κελαηδήματα;
Σε λόφους, σε άλση, σε δασάκια, σε βράχια και ρέματα, αλλά ακόμη και στο παρκάκι της γειτονιάς σου, στην αυλή της μονοκατοικίας, στο δέντρο του πεζοδρομίου, στην πρασιά, μπορεί και στο μπαλκόνι σου… Αν και με το πράσινο και το φυσικό περιβάλλον δεν τα πάμε καθόλου καλά στην Αθήνα, αυτοί οι φτερωτοί γείτονές μας, κατάφεραν να προσαρμοστούν, βρήκαν τον δρόμο και τον χώρο τους. Και το ανοίγουν το στοματάκι τους και μας τα λένε, κελαηδιστά και ανοιξιάτικα!
Κάποιοι κάνουν λόγο για πάνω από 200 είδη πτηνών που εμφανίζονται –περιοδικά και μόνιμα– στον ουρανό της πόλης, άλλοι για πάνω από 300. Αριθμοί, αμφότεροι, που σίγουρα δεν θα ήταν η πρώτη μα απάντηση στην ερώτηση «Πόσα είδη πουλιών πηγαινοέρχονται στον αττικό ουρανό;» αφού τα μόνα πουλιά που έχουμε μάθει απ’ την καλή κι απ’ την ανάποδη, είναι τα περιστέρια… Άλλωστε μην ξεχνάμε ότι βρισκόμαστε στο νοτιότερο ηπειρωτικό σημείο της Ευρώπης και πάνω στον μεταναστευτικό δρόμο πολλών πουλιών από και προς τη Αφρική.
Επίσης λέγεται, πως τον 19ο αιώνα, το λεκανοπέδιο της Αττικής διέσχιζαν 700 ποτάμια, ρυάκια και ρέματα ενώ υπήρχαν μέχρι και λίμνες και καταρράκτες. Το 1999 είχαν μείνει λιγότερα από 70 και στις μέρες μας δεν υπερβαίνουν τα 50. Φανταστείτε τι θα γινόταν τότε από ήχους νερού, θροϊσμάτων και πουλιών μέσα στην πόλη… Όταν διαταράσσεις σε τέτοιο βαθμό τη χλωρίδα ενός τόπου, αργά η γρήγορα οι συνέπειες θα φτάσουν και σε σένα. Ο άνθρωπος χωρίς τη φύση, απλά δεν υφίσταται.
Την Άνοιξη του 2018, ο φοιτητής του τμήματος Βιολογίας του ΕΚΠΑ, Θάνος Γεωργακόπουλος, διεξήγαγε έρευνα στο πλαίσιο της πρακτικής του άσκησης στο WWF Ελλάς, κατά την οποία επέλεξε εννιά πάρκα της Αθήνας ώστε να καταγράψει την ποικιλότητα των πτηνών στο εκάστοτε πάρκο. Σύμφωνα με την έρευνά του, ο Εθνικός Κήπος φαίνεται να υπερτερεί ως προς την ποικιλότητα μιας και εντοπίστηκαν 11 είδη πτηνών. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον εντοπίζεται για τα είδη γαλαζοπαπαδίτσα και σταχτοσουσουράδα, καθώς δεν παρατηρήθηκαν σε κανένα από τα υπόλοιπα οκτώ πάρκα. Δεύτερο στη σειρά ως προς το πλήθος των ειδών είναι το Άλσος Κατσίμπαλη Μαρέλλα στην Πεύκη, φιλοξενώντας 8 είδη, ξεχωρίζοντας για τα πτηνά σπίνος και γερακίνα. Ομοίως και ο καρβουνιάρης παρατηρήθηκε σε ένα μόνο πάρκο, σε εκείνο της Λεωφόρος Ποσειδώνος 184 στο Παλαιό Φάληρο. Περισσότερα για τη μελέτη μπορείτε να βρείτε ΕΔΩ.
Τα πουλιά που κελαηδάνε στην Αθήνα, δικαίως είναι «η Ελλάδα που αντιστέκεται»!
Ας γίνουν και οι απαραίτητες συστάσεις με κάποια από αυτά, ανοιξιάτικα και μη!
Κότσυφας (Turdus merula)
Το αρσενικό είναι κατάμαυρο και χαρακτηριστικό είναι το πορτοκαλί του ράμφος. Το θηλυκό, είναι καφέ και συχνά έχει καφέ πιτσιλιές στο στήθος. Τρέφεται με σκουλήκια, έντομα και καρπούς. Έχει πολύ μελωδικό κελάηδημα, το οποίο είναι πολύ χαρακτηριστικός ήχος της άνοιξης.
Καρακάξα (Pica pica)
Χαρακτηριστική είναι η εντυπωσιακή, μακριά ουρά της, η οποία την καθιστά εύκολα αναγνωρίσιμη, και η ληστρική της διάθεση! Θεωρείτε από τα πιο ευφυή πτηνά. Τη βλέπουμε πολύ συχνά στις πόλεις, κυρίως σε πάρκα και αλσάκια. Τρέφεται με σκουλήκια, έντομα και υπολείμματα τροφής. Συνήθειά της είναι να προσελκύεται από διάφορα αντικείμενα, ειδικά τα γυαλιστερά/μεταλλικά και να τα μεταφέρει στη φωλιά της… Γεια σου ρε Κίσσα απαλλοτριώτρια!
Σπιτοσπουργίτης (Passer domesticus)
Ο μικρόσωμος, γλυκός μας γείτονας, τον οποίο επίσης συναντάμε πολύ συχνά μέσα στην πόλη. Φωλιάζει στα κεραμίδια ή σε άλλα ανοίγματα και μερικές φορές σε δέντρα. Παρόλο που θεωρείται πολύ κοινό πουλί, στη Βόρεια και Δυτική Ευρώπη οι πληθυσμοί του έχουν μειωθεί αρκετά λόγω της εντατικοποίησης της γεωργίας.
Κουκουβάγια (Athene Noctua)
Το ζώο-σύμβολο της θεάς Αθηνάς, προστάτιδας της Αθήνας· εξ ου και η πρώτη λέξη (Athene) του επιστημονικού της ονόματος, ενώ η δεύτερη λέξη (noctua) προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη νυξ=αγρυπνώ ή/και τη λατινική noc=νύχτα. Η δε λέξη «κουκουβάγια» στην ουσία είναι μια ηχομιμητική λέξη από τον ήχο «κουκουβάου» που είναι ο ήχος που μοιάζει να βγάζει σε ορισμένες περιπτώσεις.
Τρυποφράχτης (Troglodytes troglodytes)
Ανήκει στην τάξη των στρουθιόμορφων –κατηγορία που περιλαμβάνει πάνω από τα μισά είδη πουλιών– και είναι από τα πιο μικρόσωμα της κατηγορίας αυτής στην Ελλάδα. Η επιστημονική του ονομασία προέρχεται από την ελληνική λέξη «τρωγλοδύτης», και οφείλεται στη συνήθεια του Τρυποφράχτη να κρύβεται καλά στην πυκνή βλάστηση και σε σχισμές είτε για να βρει τροφή είτε για να κουρνιάσει.
Περιστέρι (Columba livia)
Τα λόγια είναι περιττά!…
Δεκαοχτούρα (Streptopelia decaocto)
Ισχύει ό,τι και στο περιστέρι, αλλά θα αφιερώσω μία αράδα μόνο και μόνο επειδή τόσο τη λαϊκή ονομασία της όσο και τη δεύτερη λέξη του επιστημονικού της ονόματος την έχει πάρει από τον ήχο που βγάζει.
Πράσινος Παπαγάλος (Psittacula krameri)
Τα τελευταία χρόνια στην Αθήνα όλο και πιο συχνά συναντάμε αυτούς τους πράσινους φιλαράκους, οι οποίοι αν μη τι άλλο δίνουν μία εξωτική νότα στην πόλη. Αν και δεν είναι μεταναστευτικό πτηνό, και η καταγωγή τους είναι κυρίως η Αφρική και η Νότια Ασία, μεγάλοι αριθμοί ζουν και σε ευρωπαϊκές χώρες, καθώς πτηνά του είδους που χρησιμοποιούνταν ως κατοικίδια, ξέφυγαν από την αιχμαλωσία, προσαρμόστηκαν στο νέο περιβάλλον και ζουν μέσα στις πόλεις. Μπράβο στους πράσινους παπαγάλους που κέρδισαν την ελευθερία τους!
Κοκκινολαίμης (Erithacus rubecula)
Από τα πιο χαρακτηριστικά ωδικά πτηνά στην Ελλάδα, με δυνατό και μελωδικό κελάηδημα. Ένα πουλί-κόσμημα, λόγω των όμορφων χρωμάτων του και της κομψότητάς του. Αν και ο λαιμός του είναι περισσότερο πορτοκαλί, επικράτησε το κόκκινο στην ονομασία του …Δεν πειράζει βρε κοκκινολαίμη, εσύ να ’σαι καλά.
Καλόγερος (Parus major)
Το μικρόσωμο, στρουμπουλό αυτό πουλί, έχει χαρακτηριστική κίτρινη κοιλιά που χωρίζεται από μία μαύρη γραμμή σαν γραβάτα! Τρέφεται με έντομα, κάμπιες και σαλιγκάρια. Το τραγούδι του είναι ένα χαρακτηριστικό «τι-τι-τι», από το οποίο παίρνει και το αγγλικό του όνομα, Tit bird. Η ελληνική ονομασία του προέκυψε από τη μαύρη περιοχή του κεφαλιού και του στήθους του.
Κίσσα (Garrulus glandarius)
Πλουμιστό φτέρωμα, ιριδίζοντα μπλε σημεία στα φτερά, μαύρο μουστάκι, απαραγνώριστη στριγκή κραυγή· αυτή είναι η περίφημη κίσσα! Συχνά μιμείται και άλλες φωνές για να ξεγελάσει τους θηρευτές της. Είναι παμφάγο πτηνό, τρώει ακόμα και αυγά άλλων πουλιών, αλλά η αγαπημένη της λιχουδιά είναι τα βελανίδια. Η δεύτερη λέξη του επιστημονικού τους ονόματος άλλωστε (glandarius) προέρχεται από το λατινικό glando=βελανίδι. Συνηθίζει να αποθηκεύει το περίσσευμα της τροφής της – κυρίως τα αγαπημένα της βελανίδια.
Γαλαζοπαπαδίτσα (Cyanistes caeruleus)
Μικρούλα με έξοχο colour blocking! Η Ελλάδα αποτελεί τη μοναδική περιοχή στην Ευρώπη που δέχεται κάποιους –λίγους– μεταναστευτικούς πληθυσμούς από βορειότερες χώρες, πέραν των επιδημητικών.
Σταχτοσουσουράδα (Motacilla cinerea)
Την λεπτοκαμωμένη και με μακριά ουρά Σταχτοσουσουράδα, θα τη βρούμε τον χειμώνα μέσα στην πόλη, κυρίως σε δρόμους, πλατείες, ρεματιές, λιμάνια, αλλά και σε ταράτσες. Όταν κάθεται, κουνάει τη μακριά ουρά της επαναλαμβανόμενα και ρυθμικά, ενώ όταν πετάει, κάνει μία χαρακτηριστική κυματιστή κίνηση και παράγει ένα υψηλότονο κάλεσμα.
Καρβουνιάρης (Phoenicurus ochruros)
Τα αρσενικά έχουν πολύ σκούρο σταχτί σώμα και κεφάλι και κοκκινωπή ουρά ενώ τα θηλυκά έχουν γκρι/καφέ σώμα. Ξεχειμωνιάζει στην πόλη, καθώς τα τσιμεντένια κτίρια μοιάζουν με τις βραχώδεις ορεινές περιοχές στις οποίες φωλιάζει. Χαρακτηριστικό είναι το τίναγμα που κάνει στην ουρά του.
Μαυροτσιροβάκος (Sylvia melanocephala)
Ο αγαπημένος Μαυροτσιροβάκος, έχει όνομα που θα μπορούσε κάλλιστα να είναι το επώνυμο χαρακτήρα ελληνικής κωμικής σειράς της δεκαετίας του ’90! Η λέξη sylvia της επιστημονικής ονομασίας του συνδέεται με τη λατινική λέξη silva ή sylva «δάσος», «ξύλο», και παραπέμπει στο ενδιαίτημα του πτηνού. Μάλιστα, ή ίδια η λέξη sylvia σημαίνει «ξωτικό (του δάσους)». Η δεύτερη λέξη, melanocephala, είναι, επίσης, (νεο-)λατινική και παραπέμπει στο χαρακτηριστικό μαύρο κεφάλι του αρσενικού – το ίδιο ισχύει και για τη λαϊκή ελληνική ονομασία του.
