Η αξία του βιβλίου είναι ανεκτίμητη. Ιδιαίτερη συντροφιά, συμπυκνωμένη γνώση, πνευματικό ταξίδι, μια ιστορία που για κάποιον αξίζει να ειπωθεί. Όλα αυτά και άλλα τόσα είναι το βιβλίο για εμάς και για εσάς. Ειδικά το καλοκαίρι, έχει την τιμητική του. Διψάμε να διαβάσουμε, γιατί έχουμε επιτέλους τον χρόνο να το κάνουμε.
Οι σελίδες γυρνάνε από το καλοκαιρινό αεράκι δίπλα στη θάλασσα και στη μύτη σου φτάνει η μυρωδιά του τυπογραφείου, ανακατεμένη με αλμύρα και αντιηλιακό. Και μην νομίζετε πως η παραλία έχει χώρο μόνο για «ελαφρά» αναγνώσματα. Ίσα ίσα. Το μυαλό ανοίγει και ακόμη και τα πιο «δύσκολα» βιβλία μπορούν να διαβαστούν στο ωραιότερο φυσικό περιβάλλον.
Για άλλο ένα καλοκαίρι, αφιερώνουμε τις σελίδες της πόλης στην αγαπημένη μας συνήθεια. Άνθρωποι της διπλανής πόρτας, άνθρωποι του βιβλίου ή και όχι μας κάνουν τις δικές τους προτάσεις για το φετινό καλοκαίρι. Και καταλήγουμε ότι δεν υπάρχουν βιβλία «για καλοκαίρι». Υπάρχουν βιβλία που μας αγγίζουν κάθε εποχή του χρόνου, μιλάνε μέσα μας για κάποιον συγκεκριμένο υποκειμενικό ή αντικειμενικό λόγο. Αυτά είναι τα «μεγάλα βιβλία».
Καλές καλοκαιρινές αναγνώσεις!
Η μαγεία της θεσσαλίας
Γέννημα αλλά όχι θρέμμα της Λάρισας, τα περισσότερα καλοκαίρια της παιδικής μου ηλικίας τα πέρασα εκεί, σʼ ένα μικρό χωριό στους πρόποδες της Μελούνας, το ξακουστό Καρατζόλι, σημερινό Αργυροπούλι, περιτριγυρισμένη από γιγάντια πλατάνια, αρώματα βοτάνων και άγριων λουλουδιών, καθώς και ζυμωτού ψωμιού και τσουκνιδόπιτας.
Τα χρόνια πέρασαν και κλεισμένη στο μικρό μου δυαράκι κάπου στα Πατήσια, μακριά από τους ανθρώπους μου, διάβασα με μεγάλη λαχτάρα το πρώτο βιβλίο του Χρυσόστομου Τσαπραΐλη, Παγανιστικές Δοξασίες της Θεσσαλικής Επαρχίας.
Βυθισμένη στους θρύλους και στις ιστορίες, μου ήρθαν ξανά στη μνήμη το άρωμα καμένου φασκόμηλου, το χοντρό αλάτι στις γωνιές του σπιτιού και οι ακαταλαβίστικες εκφράσεις που ως παιδί αδυνατούσα να συλλάβω. Τα ζεστά μεσημέρια που τρέχαμε στο υπόγειο για ύπνο, υπό τις απειλές του φοβερού και τρομερού Μούτου, που αλίμονο σʼ όποιο παιδί εμφανιζότανε στο διάβα του, ως τιμωρία θα έχανε τη μιλιά του μια για πάντα.
Και τις νύχτες με πανσέληνο, στρωματσάδα στην ταράτσα του σπιτιού, με κρυστάλλινα δοχεία γύρω μας προσεκτικά τοποθετημένα, γεμάτα δροσερό νερό που επιμελώς αποθήκευε η γιαγιά πριν ακόμη χαράξει. Τον ήχο από τα μικρά πορσελάνινα φλιτζανάκια που η θεία Μαρίκα αναποδογύριζε στα –πάντα
ασορτί– πορσελάνινα πιατάκια και μετά από λίγο ξεκινούσαν τα επιφωνήματα και οι χειρονομίες.
Δυσνόητες λέξεις, μαγικές φράσεις και ολίγον τι τρομακτικές.
Κι όμως, τώρα πια βγάζουν νόημα.
Όπως αναφέρει και ο συγγραφέας, στις πεδιάδες και στα βουνά της θεσσαλικής επαρχίας, δεν έσβησε ποτέ η πίστη στους παλιούς παγανιστικούς μύθους. Αν λοιπόν έχετε κι εσείς παρόμοιες θύμησες ή αν απλώς θέλετε να ξεφύγετε από τη σημερινή πραγματικότητα, αυτό το βιβλίο είναι η ιδανική επιλογή.
Το έπος της Μαχαμπαράτα
Τα ταξίδια μου για πολλά χρόνια δεν περιλάμβαναν τη συντροφιά των βιβλίων. Το καλοκαιρινό αεράκι, η ονειροπόληση, οι ατέρμονες συζητήσεις με φίλους αποσπούσαν την προσοχή μου κι έτσι σε κάθε πρόταση εμένα το μυαλό μου «έφευγε». Γι’ αυτό και μην δίνεις τόση σημασία στη συμβουλή να πάρεις ένα βιβλίο μαζί σου οπωσδήποτε, γιατί είναι η καλύτερη συντροφιά, όσο στο ότι –κατ’ εμέ– είναι ο καλύτερος σύμμαχος.
Γιατί σκέψου το απλά:
Σε χτυπάει ο ήλιος, καπακώνεις τη μούρη σου με αυτό.
Σε προσεγγίζει ενοχλητικός, παριστάνεις πως διαβάζεις.
Ζεσταίνεσαι; Κάνεις αέρα με τις σελίδες του.
Όλα τα καλά έχει ο σύμμαχος-βιβλίο… Αν όμως επιλέξεις να πάρεις ένα βιβλίο, θα σου πρότεινα ένα έπος που, σύμφωνα με θεωρίες, φαίνεται να προηγείται των δικών μας επών (βλ. Ιλιάδα), Μαχαμπαράτα. Πρόκειται για μία τριλογία, ένα ευαγγέλιο, από την οποία θα αντλήσεις σημαντικές πληροφορίες και θα αποκομίσεις φοβερά μηνύματα. Μετά θα κάνεις συσχετισμούς με θεότητες και θα κατανοήσεις την ανθρώπινη ανάγκη για την ύπαρξη θεοτήτων ή θεών, ακόμα και όταν είναι δικής του επινόησης. Θα σου περάσει πολλά μηνύματα περί ηθικής, χωρίς όμως να σε καθοδηγεί απόλυτα.
Ακολουθεί απόσπασμα: «Ο θάνατος δεν θα σε βρει ποτέ, όσο επιθυμείς να ζεις. Ο αληθινός θάνατος θα σε πλησιάσει, ω αναμάρτητε, μόνο αφού πάρει πρώτα τη συγκατάθεσή σου». Ο πόλεμος μεταξύ των Παντάβα και Καουράβα είναι το βασικό θέμα του έπους, αλλά περιλαμβάνει και πλήθος άλλων ιστοριών. Ό,τι πρέπει για να ταξιδέψεις νοερά και πραγματικά, να δημιουργήσεις εικόνες μέσα από πρωτόγονες περιγραφές, αρχές και αντιλήψεις που μας συνοδεύουν διαχρονικά.
Αφηγήσεις μακριά από μικροαστικά στερεότυπα
Το βιβλίο που συνιστώ ανεπιφύλακτα ως καλοκαιρινό ανάγνωσμα είναι το Τα εν οίκω… εν δήμω… του Ζάχου Χατζηφωτίου. Γιατί; Μα γιατί έχει μια τελείως διαφορετική οπτική για τη ζωή, βάσει της οποίας δεν παρακαλάς κάθε χρόνο να έρθει το καλοκαίρι διότι απλώς… κάθε σου μέρα είναι καλοκαίρι!
Αφηγήσεις για έρωτες, ταξίδια, γυναίκες, χωρισμούς, πολέμους και άλλα πολλά, όλα με γενναία δόση χιούμορ, αυτοσαρκασμού και μακριά από τα μικροαστικά στερεότυπα που μας κυνηγάνε ως κοινωνία μέχρι και σήμερα. Μας ταξιδεύει μεταξύ παλιάς Αθήνας, Κηφισιάς, Μυκόνου, Σπετσών, μέχρι το Παρίσι, το Λονδίνο αλλά και την Αλεξάνδρεια, τη Βηρυτό, τη Νέα Υόρκη, την Μπανγκόκ και άλλα μοναδικά σημεία ανά την υφήλιο. Άλλοτε από το ζενίθ στο ναδίρ και άλλοτε από το ναδίρ στο ζενίθ ― πάντοτε, ωστόσο, με το «μακάβριο» χιούμορ του, όπως ο ίδιος το αποκαλεί.
«Η αδιάσειστη γνώμη μου είναι πως η ζωή, μόνο σε αντιστρόφως ανάλογη ποικιλία πρέπει να προσφέρεται. Σκληρή-γλυκιά-χαρούμενη-λυπημένη, έστω και πικρή, αρκεί να μην είναι μονότονη», λέει χαρακτηριστικά.
Με μια δόση ιδιότυπης ποιότητας που μόνο ο Ζ.Χ. έχει, θαυμάζει και φωτίζει τη λεπτομέρεια κόντρα στο μικροαστικό φαίνεσθαι. Με μια φυσική αυθάδεια (τόσο-όσο), που σου θυμίζει τη μοναδικότητα του ταξιδιού, που σου θυμίζει αυτό που λέει ο Γιάλομ, ότι ο άνθρωπος αρνείται συστηματικά τη μόνη πραγματική ελευθερία του, που δεν είναι άλλη από τις προσωπικές του επιλογές.
Υιός εύπορου εμπόρου της εποχής, που δεν συμβιβάζεται με τον τρόπο ζωής αλλά και τη φιλοσοφία των γονιών του και χαράσσει τη δική του πορεία.
Ίσως ο μόνος πραγματικός μπον βιβέρ…
ΥΓ: Aν το βιβλίο κυλήσει γρήγορα και νιώσετε ότι το καλοκαίρι «είναι ακόμη μέσα σας», μην διστάσετε να αναζητήσετε και το Κάποτε στη Μύκονο!
Ατμοσφαιρικό θρίλερ και για το καλοκαίρι
Ένα από τα πιο ατμοσφαιρικά θρίλερ που διάβασα τον τελευταίο καιρό είναι Το πεπρωμένο της σάρκας των Ambrose Parry ― του συγγραφικού διδύμου από τη Σκωτία. Ένα βιβλίο που με ταξίδεψε στο βικτω-
ριανό Εδιμβούργο των τολμηρών και συνάμα βάναυσων πειραμάτων στα οποία βασίστηκε η πρόοδος της ιατρικής.
Στο Εδιμβούργο των μέσων του 19ου αιώνα, όπου η χρήση αναισθητικού είναι στα σπάργανα και συχνά θεωρείται αμαρτωλή πρακτική από τον κλήρο, οι ιατρικές διαδικασίες δεν είναι απλά σκληρές, αλλά μοιάζουν με μαρτύρια που οι άνθρωποι θα υπομείνουν με την ελπίδα της ανάρρωσης, ενώ οι γιατροί τις περισσότερες φορές θα τις διεκπεραιώσουν με ψυχρό και αλαζονικό τρόπο μόνο και μόνο για να αποκτήσουν πλούτο και φήμη στην κοινότητα.
Είναι από αυτά τα σκοτεινά βιβλία που –νιώθεις ότι– διαδραματίζονται σε βρώμικα σοκάκια τη νύχτα και σε επιβλητικά δωμάτια επενδυμένα με βαρύ σκούρο ξύλο. Η εποχή και η αντίθεση καλής κοινωνίας και ακραίας φτώχειας μεταφέρονται, θα έλεγα, άψογα.
Σε αυτό το σκηνικό, ένας νέος, ταπεινής καταγωγής, γιατρός –που τον κατατρώει μια αδυναμία συμφιλίωσης με το παρελθόν του– και ένα φιλόδοξο και ευφυές κορίτσι –που δουλεύει ως υπηρέτρια και οργίζεται με τον μισογυνισμό της εποχής– ενώνουν τις δυνάμεις τους προσπαθώντας να εξιχνιάσουν μία σειρά από φόνους.
Δύο συναρπαστικοί πρωταγωνιστές σε ένα ατμοσφαιρικό αστυνομικό μυθιστόρημα εποχής που θα το λατρέψει κανείς, είτε είναι φαν του Άρθουρ Κοναν Ντόυλ, είτε αρέσκεται στο σύγχρονο crime fiction. γι’ αυτόν τον λόγο, δεν είναι περίεργο που η εταιρία παραγωγής του Σέρλοκ του Netflix, Benedict Cumberbatch, αγόρασε τα τηλεοπτικά δικαιώματα του βιβλίου για να το μεταφέρει στη μικρή οθόνη…
Επιστημονική Φαντασία στον Ήλιο
Η Κλάρα και ο Ήλιος, σε μετάφραση της Αργυρώς Μαντόγλου από τις εκδόσεις Ψυχογιός, είναι το πρώτο μυθιστόρημα του Βρετανού Καζούο Ισιγκούρο μετά τη βράβευσή του με το Νόμπελ. Και σ΄αυτό το έργο, ο συγγραφέας, χωρίς εκπτώσεις στην έμπνευση και την τεχνική αρτιότητα μας προσφέρει ένα βιβλίο πρωτότυπο, τρυφερό, γεμάτο ήλιο και αναγνωστική απόλαυση.
Η υπόθεση ξετυλίγεται σε ένα μέλλον όχι τόσο μακρινό από το δικό μας, χωρίς όμως να νιώθουμε ότι διαβάζουμε έργο επιστημονικής φαντασίας, όπου ιδιαίτερα εξελιγμένα ρομπότ εμπλέκονται στη ζωή των ανθρώπων με τρόπο λειτουργικό, προικισμένα με μεγάλη ευφυΐα και ενσυναίσθηση, προκειμένου να υπηρετούν κυρίως τα νεαρά μέλη των οικογενειών ως Τεχνητοί Φίλοι. Η Κλάρα, το ανθρωποειδές-αφηγήτρια του έργου, παρακολουθεί με εξαιρετική παρατηρητικότητα τη νεαρή της φίλη Τζόσι αλλά και το οικογενειακό της περιβάλλον, προσπαθώντας να κατανοήσει –μαζί με τον αναγνώστη– κάποιες ιδιαιτερότητες στην ανθρώπινη συμπεριφορά.
Η εκπαίδευση των παιδιών διαδικτυακή, η «αναβάθμισή τους» υποχρεωτική, προκειμένου να έχουν πρόσβαση στην ανώτερη εκπαίδευση, ενώ η παράξενη αρρώστια της μικρής Τζόσι συνεχώς επιδεινώνεται. Ο Ισιγκούρο, με αξεπέραστη μαεστρία, μας ξεδιπλώνει με φειδώ τα μυστικά της ιστορίας και την αποφασιστικότητα της Κλάρας να βοηθήσει τη νεαρή της φίλη.
Με την ίδια ικανότητα ξεδιπλώνει ζητήματα βιοηθικής και ανθρωπογνωσίας, χωρίς να χάνεται η χαρά της ανάγνωσης, μέσω μιας πλοκής που εξελίσσεται αριστοτεχνικά. Μια ιστορία φωτεινή, φτιαγμένη από καλά υλικά και τα σωστά ερωτήματα. Ιδανικό ανάγνωσμα για όλες τις ηλικίες και ιδιαίτερα για νέους και εφήβους.
Στις σπηλιές του Αγκιστρίου με τον Αλαίν Μπαντιού — Καλοκαίρι 2017
Γενέθλια. Δώρο ένα βιβλίο. Αλαίν Μπαντιού, Εγκώμιο για τον Έρωτα. Είπες ότι εκεί μέσα θα βρω «εμένα». Σε πίστεψα γιατί με ξέρεις. Διάβασα «διαγώνια» μερικά κεφάλαια. «Βαρύ για την κατάστασή μου», είπα. Το έκρυψα ανάμεσα στα άλλα βιβλία λέγοντας: «Θα σε ξαναβρώ όταν θα είμαι έτοιμος».
Ο Μήτσος μου λέει πάντα, πως οι ερωτικές μας σχέσεις οφείλουν να είναι συντροφικές
με πολιτικούς όρους, αλλά δεν είναι πολιτικές. Εγώ συμφωνώ. Πάντα. Διεκδίκηση –μέσα
στον έρωτα– επαναστατικών όρων, προοπτικών και «δουλειάς». Αγώνας στο διηνεκές ― κι ας μην φτάσουμε ποτέ, να κολυμπήσουμε στην «…πιο όμορφη θάλασσα».
Επιστροφή. Καλοκαίρι 2017. «Γεμάτο το δισάκι μου» με τις εμπειρίες, τις «απώλειες» και τα ερωτηματικά του χειμώνα, σαμάρι στην πλάτη, σκηνή, πάνω-πάνω το «Εγκώμιο» και φεύγω για Αγκίστρι. Μόνος. Για όσο με κρατήσει ο εαυτός μου. Πρώτο πρωινό στο δάσος. Τούρκικος καφές, φτηνιάρικα μπισκότα και πρώτη ανάγνωση. Aλαίν Μπαντιού και μαθηματικά. Εξίσωση έρωτα= 1+1=1+1+1. Άσχετος από μαθηματικά. Εγώ ή ο Αλαίν; Χρόνια μετά κι αφότου είχε κυλήσει μπόλικο νερό στο αυλάκι, κατάλαβα την εξίσωση. Την έζησα. Και ο Αλαίν είχε δίκιο. Και ο Μήτσος έχει δίκιο. Ο Αλαίν ― στορικά όχι πάντα βέβαια. Ο Μήτσος, ναι. Αλαίν-Μήτσος: 1-1.
Τελικά, με κράτησε ο εαυτός μου. Γιατί, διαβάζοντας το «Εγκώμιο», όντως με βρήκα. Μέσα στις σελίδες και στις αναλύσεις του με βρήκα, με συνάντησα, με μίσησα, με αγάπησα, με ερωτεύτηκα, με σιχάθηκα. Στόχος επετεύχθη. Τίποτα δεν θα ήταν ίδιο μετά από εκείνο το καλοκαίρι. Και το χρωστάω στον Αλαίν, μα πιο πολύ σε σένα που μου τον δώρισες. Εις υγείαν. Και μια πρόποση· όλοι οι έρωτές μας, να είναι «εγκώμια για τον έρωτα».
Μία φιλοσοφική νουβέλα που υποστηρίζει ότι οι ζωές μας είναι ιστορίες και εξαρτάται από εμάς πώς θα τις αφηγηθούμε
Μία από τις πιο ευχάριστες ασχολίες στην προετοιμασία των διακοπών είναι, κατά τη γνώμη μου, η βόλτα στα βιβλιοπωλεία για να διαλέξεις τα βιβλία που θα πάρεις μαζί σου. Σε μία τέτοια βόλτα, πριν χρόνια, έπεσα πάνω στο βιβλίο Η ζωή του Πι. Ο τίτλος μου τράβηξε το ενδιαφέρον, η υπόθεση, όπως περιγραφόταν στο οπισθόφυλλο, δεν με ενθουσίασε, αλλά το γεγονός ότι ο συγγραφέας του είχε τιμηθεί με το βραβείο Booker με έκανε τελικά να το αγοράσω.
Και δεν το μετάνιωσα.
Ο Καναδός Γιαν Μαρτέλ καταφέρνει να περιγράψει με σεβασμό τον μη δυτικό ήρωά του και τις μεταφυσικές ανησυχίες του. Ο Πι ζει στην Ινδία, όπου η οικογένειά του έχει έναν ζωολογικό κήπο. Κάποια στιγμή, όμως, αποφασίζουν να μεταναστεύσουν στον Καναδά μαζί με τα ζώα τους. Το πλοίο ναυαγεί και ο Πι βρίσκεται για 227 μέρες σε μία βάρκα, παρέα με μία τίγρη της Βεγγάλης που ονομάζεται Τσάρλυ Πάρκερ(!). Για πάνω από διακόσιες σελίδες ο συγγραφέας περιγράφει τη ζωή του Πι και του Τσάρλυ Πάρκερ πάνω στη βάρκα, χωρίς να κουράσει ούτε στιγμή τον αναγνώστη.
Όταν ο ναυαγός φθάνει σώος στις ακτές του Μεξικού, δίνει δύο εκδοχές για την περιπέτειά του. Αυτές οι δύο εκδοχές και η δυνατότητα να διαλέξεις: να διαλέξεις αφήγηση, να διαλέξεις ερμηνεία ή να διαλέξεις το κομμάτι του εαυτού σου που θα αφήσεις πίσω, είναι νομίζω το πιο δυνατό κομμάτι του βιβλίου ― και ήταν αυτό που με έκανε να ξαναδιαβάσω το βιβλίο από την αρχή.
Όλες οι πτυχές της ύπαρξης του έρωτα
Όταν πλησιάζει το καλοκαίρι, το πρώτο πράγμα που σκέφτομαι είναι «Έρωτας». Σε λίστα. Σε όλες τις μορφές του. Με τη φύση, με τους ανθρώπους, με τα χρώματα, με τα αρώματα, τις μυρωδιές, την αίσθηση των ρούχων, τις γεύσεις. Έρωτας με το φως. Όχι με τον τετριμμένο τρόπο, τις εικόνες με τις βόλτες ζευγαριών στην παραλία, το ηλιοβασίλεμα και τις διαφημίσεις αντηλιακών. Αλλά ίσως ακόμα και αυτά να είναι καλοκαίρι.
Για μένα, αυτή είναι η εποχή που όλα φωτίζονται με άλλο φως, εκφράζονται διαφορετικά τα συναισθήματα. Όλα παιχνιδίζουν με τον άλλον τους εαυτό, αποκτούν μια άλλη μορφή και χρώμα και σύνδεση με τον κόσμο.
Η ώρα που συνήθως μου συμβαίνουν όλα αυτά είναι κοντά στις 4 με 5 το απόγευμα, σε μια παραλία, σε ένα αγνάντι της θάλασσας, όταν το παιχνίδισμα των κυμάτων αποκτά ένα ασημένιο χρώμα.
Τότε, βρίσκεται δίπλα ένα βιβλίο που τυχαίνει να συνδέσει όλες τις πτυχές της ύπαρξης του έρωτα σε πέντε αράδες. Μια τέτοια στιγμή, λοιπόν, συμπυκνώθηκαν όλες οι σκέψεις μου στα λόγια κάποιου άλλου. Στην περίπτωση αυτή, της Ετέλ Αντνάν.
Το τίμημα που δεν είμαστε διατεθειμένοι να καταβάλουμε για τον έρωτα μιλάει για την περίεργη εξίσωση του έρωτα και της ύπαρξης μας, τις ατελείωτες γραφικές παραστάσεις που μπορεί να φτιάξει αυτή.
Από την βιομηχανοποίησή του μέχρι την αντίσταση, ο έρωτας σε μια πολιτική πράξη και στάση.
Ο έρωτας για τη Φύση, ο έρωτας που είναι φύση.
Ο έρωτας που είναι ζωή. Όλα αυτά με βρήκαν και με βρίσκουν ξανά και ξανά δίπλα σε μια φέτα καρπούζι. Ή μια χούφτα κεράσια.
Όχι μόνο ένας απλά αισιόδοξος τίτλος
Η Πόλη Ζει, η πόλη φεύγει τα καλοκαίρια για παραλία, μιλά με το κύμα και ξεχνά κάθε τι κακό. Όλα για καλό είναι το βιβλίο του Γιάννη Μακριδάκη που μου χάρισε όμορφες στιγμές φέτος το καλοκαίρι, πρώτα απ’ όλα για τον ελκυστικά αισιόδοξο τίτλο του.
Ραντεβού στη Χίο, χωρίς να αναφέρεται το νησί, όμως ξέρουμε από τις περιγραφές κι από την καταγωγή του Γιάννη Μακριδάκη ότι είναι αυτό. Εδώ έρχεται ο συγγραφέας να μας θυμίσει πως δεν έχει σημασία τι ιστορία αφηγείσαι, αλλά πώς την αφηγείσαι. Είναι από τους ελάχιστους που γράφουν ηθογραφία και με γλώσσα στέρεα δημοτική, πραγματικό διαμάντι, κι ο λόγος του σκορπιέται γενναιόδωρα, χωρίς προκαταλήψεις και αιδώ για οτιδήποτε, προερχόμενος από νησί που βάλλεται από αέρηδες από παντού, σαν ιδέες που συστρέφονται και μας ξυπνούν συναισθήματα, εικόνες και σκέψεις.
Εκτός από την ίδια την ιστορία της αφήγησης, κι άλλες μικρότερες ιστορίες ανθρώπων ξεπηδούν εγκιβωτισμένες και ζωντανεύουν μέσα κι έξω από το παλιό σπιτάλι των λεπρών, εκεί όπου ο Ξένιος Δίας συναντά και ξορκίζει μαγικά το φιλότιμο του Έλληνα. Ο ουρανός και τα δέντρα που μιλούν στον ήρωα αφηγητή με ανθρώπινη φωνή δίνουν ένταση στα γεγονότα, και ο έτερος σημαντικός ήρωας, Μιχάλης, με την παράξενη ιδιοσυγκρασία, ως άλλος Ζορμπάς, με το βλέμμα στον ουρανό, ανοίγει τα χέρια.
Το βιβλίο μού άφησε τη γλυκιά αίσθηση από άκουσμα δημοτικής ποίησης ή ανάγνωσμα του Παπαδιαμάντη, σαν ένα παλιό κλασικό βιβλίο, που τολμά να γεννιέται στη σημερινή άχαρη εποχή. Και αυτό, βέβαια, σημαίνει Όλα για καλό.
