Δεν θα μπορούσαμε να παραλείψουμε να «ακούσουμε» τις φωνές των ανθρώπων που βρίσκονται πάνω στο πάλκο για το πώς βιώνουν την εμπειρία αυτή.

Συγκεκριμένα, τέσσερις γυναίκες, η Σοφία Μέρμηγκα, η Χαρούλα Τσαλπαρά, η Βασιλική Τσιφτσή και η Βιβή Βουτσελά, απάντησαν στις ερωτήσεις μας και έδωσαν πραγματικά ειλικρινείς και πολύ ενδιαφέρουσες απαντήσεις για τη δουλειά τους, που στην ουσία όμως αγγίζουν και ευρύτερα ζητήματα ζωής.

Βασιλική Τσιφτσή (τραγουδίστρια)

Έχεις αφήσει το πάλκο για να χορέψεις;

Άπειρες φορές, ούτε που θυμάμαι πόσες. Ο χορός είναι δεδομένο απότοκο μιας πετυχημένης βραδιάς και αποκαθηλώνει από το βάθρο τους τους εκάστοτε τραγουδιστές-μουσικούς, οπότε το θεωρώ πολύ ανθρώπινο, μια διαδικασία που ενώνει μουσικούς–ακροατές/πελάτες σε μια κοινή εμπειρία γλεντιού με τελετουργικά, θα μπορούσε να πει κανείς, χαρακτηριστικά.

Τα δικαιώματα του ανθρώπου που παίζει σε μαγαζιά είναι…

Ανθρώπινα μεροκάματα, συγκεκριμένο ωράριο, ασφάλιση. Η εργασία σε νυχτερινά μαγαζιά/χώρους διασκέδασης είναι μια εργασία σαν όλες τις άλλες, αρκετά σκληρή και απαιτητική και χρήζει τέτοιας αντιμετώπισης. Δεν κάνουμε ούτε το «κέφι μας», ούτε το «χόμπι μας», όπως κατά καιρούς έχουμε ακούσει.

Είμαι γυναίκα στο πάλκο σημαίνει…

Είμαι κομμάτι ενός ενιαίου συνόλου, το οποίο εργάζεται προς έναν κοινό σκοπό. Έχω τα ίδια δικαιώματα και τις ίδιες υποχρεώσεις με τους άντρες μουσικούς. Προφανώς έχω αντιμετωπίσει μισογύνικες συμπεριφορές, όπως και οι περισσότερες από μας, για να μην πω όλες, ωστόσο ο σεξισμός αποκρούεται στην πράξη, καθημερινά και ανυποχώρητα. Αυτό σημαίνει πρακτικά ότι ορθώνουμε ανάστημα ενάντια στο πιο μικρό έως το πιο μεγάλο περιστατικό παρενόχλησης ή έμφυλης βίας, από όπου και αν προέρχεται αυτό. Επιπλέον, επιτακτική είναι η μεταξύ μας αλληλεγγύη και η συνειδητοποίηση και από εμάς τις ίδιες του ότι ως γυναίκες είμαστε ισότιμες με τους άντρες συναδέλφους μας. Η μουσική είναι μια μαγική τέχνη που απώτερος σκοπός της είναι η κάθαρση, με την αρχαιοελληνική έννοια του όρου, των άμεσα εμπλεκομένων και των ακροατών. Επομένως, δεν έχει καμία σχέση με τον αθέμιτο ανταγωνισμό ή με τους άδικους διαχωρισμούς που επιβάλλουν στη ζωή μας τα κοινωνικά στερεότυπα και το σύστημα που τα γεννά.

Ρεμπέτικα με μισογύνικους στίχους. Τι κάνουμε;

Τα αποφεύγουμε. Τα τραγούδια κουβαλούν μαζί τους μια ολόκληρη εποχή, με τις εκάστοτε κοινωνικές συνήθειες και τις προβληματικές τους. Κάθε φορά που τα αναπαράγουμε, απευθυνόμαστε σε ένα κοινό με δυναμικές διάπλασης μιας συλλογικής συνείδησης. Δεν γίνεται να καταδικάζουμε στην καθημερινότητά μας τον σεξισμό και το βράδυ να τον αναπαράγουμε τραγουδώντας τον. Κάτι ακόμη πιο δημιουργικό είναι η αλλαγή των στίχων και η μεταμόρφωσή τους από μισογύνικα σε τραγούδια απελευθερωτικά για τη γυναίκα και τους αγώνες της. Δύο πρόσφατα παραδείγματα που μου έρχονται στο μυαλό είναι η διασκευή στα «νέα της Αλεξάνδρας» της Σεμέλης Παπαβασιλείου και η διασκευή στην «Έλλη», στην πρόσφατη δισκογραφική δουλειά της Μαρίας Κώτη, Ο παρατηρητής.

Από τη μεριά του πάλκου, μια μουσική βραδιά είναι πετυχημένη όταν…

Οι μουσικοί/τραγουδιστές-ριες διασκεδάζουν και μερακλώνουν το ίδιο με τους ακροατές/πελάτες. Σε κάθε live – μουσική παράσταση ενυπάρχει η πιθανότητα οι ακροατές να αφουγκραστούν τον μουσικό/τραγουδιστή και να προσέξουν, πέρα από τις τεχνικές του ικανότητες, το πώς ο καθένας-καθεμια από μας αφήνει κομμάτια από την ψυχή του στο πάλκο καθημερινά. Τότε υφαίνεται ένα μαγικό νήμα ενσυναίσθησης που συνδέει τους ανθρώπους που βρίσκονται επί του πάλκου με εκείνους που βρίσκονται απέναντι από αυτό, θα τολμούσα να πω με ανατρεπτική υφή, καθώς βιώνοντας τα τραγούδια στην ολότητά τους, μουσικοί και ακροατές, πολλές φορές συνειδητοποιούμε πόσο τρομακτικά επίκαιρα είναι και πόσο επιτακτική ανάγκη είναι να «του δώσουμε μια να σπάσει, αυτού του κόσμου του γυάλινου».

Όταν τραγουδάω μ’ αρέσει να πίνω…

Νερό στην αρχή και ουίσκι στο τέλος.

Βιβή Βουτσελά (τραγουδίστρια)

Όταν ανεβαίνω στο πάλκο…

Τα ξεχνάω όλα και ξεκινάω να κάνω τη δουλειά μου. Υπάρχουν γεγονότα και υποχρεώ-
σεις στις ζωές όλων που κατά περιόδους κάνουν την καθημερινότητα πιο δύσκολη και κατ’ επέκταση τη δουλειά μας. Πρέπει να ανέβω και να κάνω τη δουλειά μου. Πόσο μάλλον αυτή την περίοδο, που είναι όλα πιο δύσκολα και για εμάς και για το κοινό, από όλες τις απόψεις. Ανεβαίνω στο πάλκο για μένα σημαίνει ότι «παγώνω» τον χρόνο και κάνω το καλύτερο που μπορώ και για το κοινό και για μένα.

Ένας ωραίος χορός απογειώνει το τραγούδι;

Ο ωραίος χορός είναι η χαρά του μουσικού. Υπήρξα και εγώ χορεύτρια και εκτιμώ πολύ τον όμορφο χορό. Ακόμη κι αν κάποιος δεν χορεύει τέλεια, εκτιμώ την πρόθεσή του και τη θέληση. Ωραίος χορός σημαίνει εξύψωση της επικοινωνίας μεταξύ μουσικών και κοινού στον χρόνο που συμβαίνει. Όπως όταν τραγουδώ λέω μια ιστορία με τον τρόπο μου, το ίδιο συμβαίνει και με τον χορό. Αυτός που χορεύει μας διηγείται μια ιστορία.

Είμαι γυναίκα στο πάλκο σημαίνει…

Όσον αφορά τη σχέση δουλειάς και φύλου δεν σημαίνει τίποτα ιδιαίτερο. Είσαι επαγγελματίας όπως οι υπόλοιποι που μπορεί να είναι άντρες. Έχει γίνει πολλή δουλειά στην κοινωνία για να απολαμβάνουμε στη δουλειά μας σεβασμό και αποδοχή. Από αφηγήσεις, έως λίγες δεκαετίες πίσω, καταλαβαίνουμε ότι οι προηγούμενες γενιές έχουν κάνει πολλή προσπάθεια για ίση αντιμετώπιση και στη δουλειά και στην κοινωνία και εμείς πρέπει να συνεχίσουμε να αγωνιζόμαστε για τη διατήρησή της.

Όταν κάνω λάθος επί σκηνής…

Συνεχίζω και πάω παρακάτω. Προετοιμάζομαι όσο το δυνατόν καλύτερα, αλλά είναι και τα λάθη μέσα στο πρόγραμμα και αλάνθαστος ουδείς. Θυμάμαι πριν κάποια χρόνια αγχωνόμουν πολύ, γιατί η κριτική είναι πολύ πιο σκληρή από τα λάθη που έχεις κάνει. Προσπάθησα όμως και το ξεπέρασα, γιατί δεν γίνεται να δουλεύεις χωρίς ίχνος αυθορμητισμού και να κοιτάς το υπερπέραν σαν χαμένος, φοβούμενος μην κάνεις κανένα λάθος και τι θα πει ο τάδε και ο δείνα και να χάνεις την ουσία. Ούτως ή άλλως, όποιος θέλει να σχολιάσει κάτι, θα βρει να το κάνει. Εγώ απέχω από αυτή τη λογική.

Ακόμη θυμάμαι τη βραδιά που…

Τραγούδησα, ενώ θα έπρεπε να είμαι σπίτι μου όπως θα έκαναν οι περισσότεροι, λόγω απώλειας αγαπημένου προσώπου. Μια τέτοια μέρα κατάλαβα την τραγικότητα που έχει η δουλειά μας και τις πολλαπλές ερμηνείες και επεκτάσεις που μπορεί να δώσει κανείς σε αυτήν. Θέλει πολλή ανάλυση αυτό, αλλά θα αρκεστώ στο ότι σίγουρα η δουλεία μας είναι ομαδική, εμπεριέχει όμως μια μοναχικότητα, την οποία με τη «φασαρία» της ομάδας πολλές φορές την ξεχνάμε και ίσως να την φοβόμαστε. Είναι προς όφελός μας όμως να την καλλιεργήσουμε και να συμφιλιωθούμε με αυτήν, γιατί δεν μπορούμε να την αποφύγουμε με τίποτα.

Σοφία Μέρμηγκα (Μουσικός/τραγουδίστρια)

Ακόμα θυμάμαι τη βραδιά που…

Έπαιξα για πρώτη φορά, το 2013, στο Περιβόλι του Ουρανού, ένα από τα πιο γνωστά και ιστορικά νυχτερινά μαγαζιά στο κέντρο της Αθήνας. Για μένα ήταν μία πολύ σημαντική βραδιά, καθώς ήταν η πρώτη μου εμφάνιση δίπλα σε εξαιρετικούς μουσικούς και πάνω από όλα υπέροχους ανθρώπους. Το σχήμα απαρτιζόταν από τη Φωτεινή Βελεσιώτου, τον Γιάννη Μήτση, τον Γιάννη Πέτρου, τον Δημήτρη Λίβανο, τον Παναγιώτη Παπαγεωργίου, τον Αντώνη Τζίκα, τον Αντώνη Κουτελιέρη και τον Δημήτρη Τσιολχά. Ακόμα θυμάμαι το απίστευτο άγχος που είχα εκείνη τη βραδιά, μιας και ήταν η πρώτη φορά που έβγαινα μόνη μου, όρθια μπροστά στη σκηνή για να «ανοίξω το πρόγραμμα». Μέχρι τότε, στις προηγούμενές μου συνεργασίες, βρισκόμουν ήδη πάνω στη σκηνή παρέα με όλους τους μουσικούς, χωρίς να χρειαστεί να «βγω μπροστά» για να τραγουδήσω, χωρίς να νιώθω την ασφάλεια που μου προσφέρει και το παίξιμο του μουσικού μου οργάνου.

Όταν πιάνω το κανονάκι για τον κόσμο…

Το πρώτο κυρίαρχο συναίσθημα είναι το άγχος. Θέλω να νιώθω ότι ο καθένας που έρχεται να ακούσει κάτι από μένα θα το ευχαριστηθεί και θα περάσει καλά, θα διασκεδάσει. Η μουσική γεννάει συναισθήματα και μέσα από το παίξιμό μου θέλω με τη σειρά μου να μεταφέρω, όσο καλύτερα μπορώ, τα συναισθήματα αυτά.

Όταν πιάνω το κανονάκι για μένα…

νιώθω ελεύθερη να εκφράσω οτιδήποτε έχω μέσα μου. Όταν άκουσα για πρώτη φορά να παίζουν αυτό το όργανο, μαγεύτηκα! Ήταν αυτό που λέμε «έρωτας με την πρώτη ματιά». Ήμουν 12 χρονών και το είδα στην παρουσίαση μουσικών οργάνων που μας έκαναν στο Μουσικό Σχολείο Αλίμου, όπου και φοίτησα. Αισθάνθηκα για πρώτη φορά ότι αυτός είναι ο ήχος μέσω του οποίου θα μπορούσα να εκφράζω καλύτερα ό,τι είχα μέσα μου. Παρέα με το κανονάκι μου έχουμε περάσει τις πιο όμορφες και πιο δύσκολες στιγμές.

Ένας ωραίος χορός απογειώνει το τραγούδι;

Υπάρχει από αρχαιοτάτων χρόνων το τρίπτυχο μέλος-λόγος-κίνηση, το ένα ως αλληλένδετο κομμάτι του άλλου. Το υποστήριζω σε μεγάλο βαθμό. Σίγουρα κατά την ώρα μιας μουσικής ερμηνείας, το να σηκωθεί κάποιος και να χορέψει το κομμάτι που εκείνη την ώρα ερμηνεύεις είναι μαγευτικό. Για να χορέψει κάποιος, πρέπει να έχει ένα συναισθηματικό ερέθισμα και το γεγονός ότι μπορείς να το προσφέρεις αυτό μέσα από το τραγούδισμά σου ή το παίξιμό σου είναι ανεκτίμητο πιστέυω. Είναι εκείνη η μαγική στιγμή που μουσικός και χορευτής συνδέονται μέσα από το άκουσμα ενός κομματιού.

Αν η Αθήνα ήταν ρεμπέτικο, θα ήταν…

Πολύ δύσκολο να απαντηθεί κατά τη δική μου άποψη. Είναι τόσα πολλά τα ρεμπέτικα –και όχι μόνο– τραγούδια που συνδέονται με την Αθήνα, ανάλογα με την εποχή κατά την οποία γράφτηκαν, και μέχρι σήμερα μπορούν να αποδώσουν κάθε κοινωνική, πολιτική και πολιτισμική αλλαγή με εξαιρετικό τρόπο. Ένα ρεμπέτικο που μου αρέσει εμένα πολύ και θεωρώ ότι περιγράφει τη μουσική Αθήνα, είναι το «Βράσε τη ρούμπα τα σουίνγκ» του Βασίλη Τσιτσάνη, τραγουδισμένο από τον ίδιο τον Τσιτσάνη, τον Τσαουσάκη και τον Βαμβακάρη. Ζούμε σε μια εποχή που οι διασκευές διαφόρων μουσικών κομματιών, κυρίως του ρεμπέτικου ρεπερτορίου, είναι πολύ συχνές και κάποιες από αυτές πολύ εμπνευσμένες. Αρκετές όμως κι εκείνες που, σύμφωνα πάντα με τη δική μου άποψη, αλλοιώνουν το συναισθηματικό πλαίσιο ενός κομματιού.

Χαρούλα Τσαλπαρά (μουσικός)

Από τη μεριά του πάλκου, μια μουσική βραδιά είναι πετυχημένη όταν…

Μια μουσική βραδιά είναι πετυχημένη, όταν η μουσική έχει λειτουργήσει σαν δίαυλος επικοινωνίας μεταξύ μουσικών και ακροατών. Αυτό μετράει πάνω από όλα για μένα προσωπικά. Η μουσική είναι μια διαφορετική γλώσσα για να εκφραστούν συναισθήματα, γεγονότα και καταστάσεις, που δε θα μπορούσαν με άλλο τρόπο. Επίσης, έχει τον τρόπο να διαχειρίζεται τις διαφορετικές ενέργειες των ανθρώπων αναλόγως, και τελικά, όταν πια η βραδιά έχει τελειώσει, να φύγουν όλοι λίγο «ελαφρύτεροι», κάτι που έχουμε τόσο πολλή ανάγκη στις μέρες μας. Η ακρόαση, το γλέντι, ο χορός, η συν–κίνηση, είναι όλοι αυτοί οι στόχοι που αν επιτευχθούν, κάνουν μια βραδιά μαγική.

Αν η Αθήνα ήταν ρεμπέτικο θα ήταν…

Χαχαχα! Έλα ντε! Αναλόγως σε ποια περιοχή θα πηγαίναμε. Αν θα πηγαίναμε στο Γκάζι ή στο Μεταξουργείο, μπορεί να ‘ταν ένα τραγούδι της εποχής των καφέ αμάν, μιας κι έχουν γραφτεί πολλά για τις περιοχές αυτές, αλλά και για πολλές περιοχές που πρωτοκατοικήθηκαν από πρόσφυγες. Αν θα κατεβαίναμε στον Πειραιά και πέριξ, μάλλον θα ‘ταν ένα τραγούδι της σχολής του Πειραιά με μπουζούκια. Αν ήμασταν στην Πλάκα ή στο Κουκάκι, μπορεί να ήταν μια καντάδα. Προφανώς όλα αυτά με πολύ αδρές γραμμές και όχι αυστηρά οριοθετημένα. Μάλλον η Αθήνα ολόκληρη θα ήταν όλα αυτά και πολλά άλλα ακόμα μαζί!

Πόσο ρεμπέτικο αντέχει η Αθήνα;

Τι σημαίνει «ρεμπέτικο»; Ας ξεκινήσουμε από εκεί, για να δούμε πόσο αντέχει. Αν αναλογιστούμε ότι η Αθήνα είναι το βασικό χωνευτήρι που δημιουργήθηκαν όλοι αυτοί οι νέοι για τότε μουσικοί κώδικες, μάλλον αντέχει πολύ, ίσως και λίγο χώρο καταλαμβάνει και μάλλον τα είδη αυτά είναι ο ήχος της πόλης που σήμερα τον έχει ανάγκη για να προσδιορίζει τις πολλαπλές της ταυτότητες, αλλά και για να τον χρησιμοποιήσει για να δημιουργήσει, μαζί με άλλους, τον ήχο του μέλλοντός της.

Έχεις αφήσει το πάλκο για να χορέψεις;

Ναι! Σπάνια, αλλά ναι! Μακάρι να μπορούσα να το κάνω συχνότερα!

Ρεμπέτικα με μισογύνικους στίχους. Τι κάνουμε;

Έχει σημασία να λάβουμε υπόψιν τον τρόπο που προσεγγίζουμε τα τραγούδια. Προσωπικά, βλέπω κάθε τραγούδι σαν ένα ανοιχτό παράθυρο σε μια άλλη εποχή. Αυτό μου επιτρέπει να κοιτάξω μέσα και να πάρω πολλές απαντήσεις για τον τρόπο που οι άνθρωποι αντιμετώπιζαν τον κόσμο, για τον τρόπο που επικοινωνούσαν, για το πώς «κάνανε τα πράγματα». Θεωρώ, λοιπόν, λογικό να υπάρχουν πολλές διαφορές σε σχέση με το σήμερα και ειδικά σε θέματα όπως η θέση της γυναίκας. Δεν μπορούμε να απαιτούμε από τους ανθρώπους της εποχής εκείνης να έχουν ίδια άποψη με τους ανθρώπους της δικής μας, ειδικά σε ζητήματα όπως το φεμινιστικό κίνημα, το οποίο για τη συντριπτική πλειοψηφία τότε ήταν κάτι άγνωστο. Τους στίχους τους αντιμετωπίζει κάθε εκτελεστής/στρια σύμφωνα με τα προσωπικά του φίλτρα, αισθητική, κρίση και αντοχή. Προσωπικά, είναι κάποιοι στίχοι που αποφεύγω να πω, όπως π.χ. στίχοι σχετικοί με ξύλο. Παρ’ όλα αυτά, θεωρώ σημαντικό να αποτυπώσουμε τη θέση της γυναίκας σήμερα μέσα από νέο υλικό, άλλωστε είναι ένα πολύ πρόσφατο για την ελληνική κοινωνία ζήτημα, το οποίο, αν μη τι άλλο, επιβάλλεται να είναι μέρος του νέου ήχου της πόλης.