Η 10η ημέρα του Οκτώβρη είναι η Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας. Με αφορμή την ημέρα αυτή θέλαμε να μάθουμε κατά πόσο έχουμε κατακτήσει σαν κοινωνία το δικαίωμα στην ψυχική μας υγεία. Ο ψυχολόγος Πάτροκλος Παπαδάκης μάς απαντά:
Το θέμα της φετινής Παγκόσμιας Ημέρας Ψυχικής Υγείας είναι “Η Ψυχική Υγεία σε έναν άνισο κόσμο”. Οι άνθρωποι που αντιμετωπίζουν κάποιο πρόβλημα ψυχικής υγείας βιώνουν διακρίσεις;
Σίγουρα η αντιμετώπιση των ανθρώπων που πάσχουν από κάποιο πρόβλημα ψυχικής υγείας έχει αλλάξει συγκριτικά με το παρελθόν. Οι γύρω τους είναι καλύτερα ενημερωμένοι και πιθανώς να έχουν και στο περιβάλλον τους ένα αντίστοιχο βίωμα, οπότε μπορεί να αντιμετωπίσουν τον πάσχοντα με ενσυναίσθηση. Όμως, διακρίσεις εξακολουθούν να υφίστανται. Αυτό απορρέει τόσο από το κοινωνικό στερεότυπο του «τρελού», όσο και από τη λανθασμένη πεποίθηση ότι όσοι αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην ψυχική τους υγεία είναι ασταθείς, άρα και όχι τόσο ικανοί όσο οι υπόλοιποι. Σε αυτά πρέπει να προσθέσουμε και την έλλειψη πρόνοιας και ενημέρωσης, γεγονός που κάνει δύσκολη την έκφραση μίας δυσκολίας, αφού δεν θα αντιμετωπιστεί κατάλληλα (π.χ. φοβίες σε κλειστούς χώρους και μέσα μεταφοράς, επιλόχειος κατάθλιψη κ.ά.).
Πώς αντιμετωπίζει ο κοινωνικός και επαγγελματικός περίγυρος όσους αποφάσισαν να μιλήσουν ανοιχτά για το θέμα ψυχικής υγείας που τους απασχολεί;
Και πάλι επαναλαμβάνω ότι οι συνθήκες σήμερα είναι καλύτερες από ποτέ. Παρόλα αυτά, υπάρχει ακόμα καχυποψία, οίκτος, φόβος, ακόμα και απαξίωση σε όσους μιλούν ανοιχτά. Φέτος υπήρξαν και δύο αξιοθαύμαστα παραδείγματα στον αθλητισμό, που έσπασαν τα ταμπού και μίλησαν ανοιχτά για την αξία της ψυχικής υγείας: την Osaka και την Biles, που έβαλαν πρώτα την ψυχική τους υγεία και μετά τα χρήματα και τη νίκη. Τέτοια παραδείγματα επιδρούν θετικά στο κοινωνικό σύνολο δίνοντας μία καινούργια οπτική, ότι είναι οκ να μην είσαι οκ.
Οι εργοδότες στην Ελλάδα φροντίζουν για την ψυχική υγεία των εργαζομένων τους με ανάλογες παροχές; Υπάρχει διαφορά Ελλάδας και εξωτερικού;
Η εικόνα μου από την εργασιακή αντιμετώπιση των ανθρώπων που δυσκολεύονται στην ψυχική τους υγεία, είναι αποκαρδιωτική. Με εξαίρεση ελάχιστες περιπτώσεις, που συνήθως προέρχονται από την προσωπική ευαισθησία κάποιων εργοδοτών, οι περισσότερες εταιρείες δεν έχουν στην κουλτούρα τους την προαγωγή της ψυχικής υγείας, παρά μόνο όταν συνδέεται με την παραγωγικότητα. Κι εδώ έρχεται ακόμα μία λανθασμένη πεποίθηση: ότι η ψυχική υγεία δεν είναι το ίδιο σημαντική όσο η σωματική. Αυτό έχει ως συνέπεια να υποτιμώνται προβλήματα ψυχικής υγείας και να μην θεωρούνται τόσο «σοβαρά», όσο μία σωματική ασθένεια. Κατά συνέπεια οι πάσχοντες δεν λαμβάνουν την ίδια φροντίδα ή τον ίδιο χρόνο ανάρρωσης.
Η κοινωνία έχει πλέον μεγαλύτερη επίγνωση και κατανόηση γύρω από τα θέματα ψυχικής υγείας σε σχέση με πριν 5 και 10 χρόνια;
Σαφώς, η ενημέρωση του κοινού έχει βελτιωθεί. Σε αυτό έχει συμβάλλει το διαδίκτυο και η παρουσία θεμάτων ψυχικής υγείας από ειδικούς μέσα από τα μέσα ενημέρωσης, με τρόπο απλό και κατανοητό. Έχει συμβάλει όμως και το γεγονός ότι ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι μιλούν ανοιχτά για όσα τους συμβαίνουν ή υποστηρίζουν ανθρώπους που βιώνουν μία ψυχική δυσκολία.
Τελικά η ψυχοθεραπεία είναι προνόμιο των λίγων και οικονομικά εύρωστων;
Ο μεγαλύτερος μύθος που υπάρχει γύρω από την παροχή ψυχολογικών υπηρεσιών είναι το κόστος αυτών. Υπάρχει ένα εύρος τιμών για κάθε οικονομική δυνατότητα κι επιπλέον αρκετές δωρεάν υπηρεσίες από φορείς. Ιδανικά, η πολιτεία θα πρέπει να αυξήσει την παροχή δωρεάν ψυχολογικής και ψυχιατρικής υποστήριξης, ώστε να καταστεί δυνατή η αντιμετώπιση των προβλημάτων της ψυχικής υγείας. Και για να υπάρξει αυτό θα πρέπει να τεθεί μέσα στις προτεραιότητες στα προγράμματα υγείας.
