Λίγες μέρες πριν έλαβα στο mail μου ένα δελτίο τύπου που αφορούσε το έργο «Οικόπεδα με θέα».
Θα παρακολουθούσα την παράσταση αυτή σ’ ένα ιδιαίτερο «θέατρο», εκεί που καθημερινά συναντιούνται διάφοροι «ρόλοι». Στις φυλακές Κορυδαλλού. *Βέβαια απ’ ότι διάβασα, ο όρος φυλακή έχει αντικατασταθεί με τον όρο Κατάστημα Κράτησης (ν. 1851/1989)
Στην πύλη
Βρέθηκα στην πύλη του σωφρονιστικού καταστήματος Κορυδαλλού, εκεί, που εκτός από τους συγγενείς ή φίλους των «ηθοποιών», περίμεναν στην σειρά και επισκέπτες άλλων κρατουμένων. Περίεργη αίσθηση. Μετά από ενδελεχή έλεγχο μπήκαμε μέσα σ’ ένα δαιδαλώδες μέρος, που δύσκολα μπορείς να προσανατολιστείς και περάσαμε στο κτίριο που είναι το σχολείο των φυλακών. Τους τοίχους αυτού του κτιρίου κοσμούσαν πίνακες με τις υπογραφές των δημιουργών τους, πίνακες με διαφορετική θεματολογία που -σε αρκετές περιπτώσεις- συνοδευόταν είτε από κάποιο ποίημα, είτε από σκόρπιες λέξεις.
Οι φυλακές είναι κρύες…
Μπήκαμε στην αίθουσα του παλιού σιδηρουργείου. Εκεί, που στο παρελθόν έγκλειστοι εργάζονταν για να συντηρήσουν τα υλικά για το νέο τους «σπίτι», τώρα πια «ακονίζουν» το πνεύμα και τις γνώσεις τους. Και όλ’ αυτά υπό την σκηνοθετική ματιά του Στρατή Πανούριου, του Γιώργου Νικολόπουλου (βοηθός σκηνοθέτη) και του Στάθη Κόικα που ανέλαβε την θεατρική καθοδήγηση τους. Θα ήταν αδύνατο να παραλείψουμε τον σπουδαίο ρόλο που διαδραματίζει σε όλη αυτή την δράση η Γιολάντα Κωνσταντινίδου (Κοινωνιολόγος Κ.Κ Κορυδαλλού) που ήταν και η συντονίστρια της ομάδας.
Στην σκηνή
Οι άνθρωποι που είχα απέναντι μου συν-εργάστηκαν με όλους τους προαναφερθέντες επί εννέα μήνες, όχι μόνο διαβάζοντας το θεατρικό έργο του Ντέιβιντ Μάμετ και αναλύοντας το, αλλά παρακολούθησαν έναν κύκλο επιμορφωτικών σεμιναρίων που τους επέτρεψε να εντρυφήσουν σε αυτό.
Η παράσταση ξεκινάει. Οι ηθοποιοί διαδέχονταν ο ένας τον άλλον ( σύμφωνα με τον ρόλο τους) κι εγώ ακόμα αδυνατώ να συλλάβω ότι οι άνθρωποι που βρίσκονται στην σκηνή δεν είναι επαγγελματίες ηθοποιοί ή έστω μαθητές του Εθνικού. Το κείμενο είναι αρκετά εριστικό απέναντι στις αρχές πράγμα που σημαίνει ότι, εκτός της βωμολοχίας που θα χρησιμοποιούσαν απευθυνόμενοι ο ένας στον άλλον, σε κάποια σημεία έπρεπε να «βρίσουν» και τους σωφρονιστικούς υπαλλήλους ή να αναφερθούν σε αυτούς (μπάτσοι κτλ) ενώπιον τους. Κι αυτό δεν θα ήταν αλήθεια. Ήταν ο ρόλος. Την παράσταση παρακολουθούσαν ένστολοι. Ο «ηθοποιός» που είναι τρόφιμος του σωφρονιστικού καταστήματος είχε απέναντι του τον αστυνομικό που εκείνη την στιγμή ήταν ένας απλός θεατής. Θα σας φανεί υπερβολικό -αν ήσασταν εκεί θα καταλαβαίνατε- αλλά επανέλαβα την ερώτηση μου στην κυρία της διπλανής θέσης. Είναι κρατούμενοι; Μου απάντησε: Ναι! Εκτός από τον Σ. Κόικα, οι υπόλοιποι ήταν άνθρωποι που δεν είχαν καμία σχέση με το θέατρο!
Μέσα σε λίγα λεπτά όλοι είχαμε αφεθεί. Πρώτη φορά σε μία παράσταση ένιωσα να γελάμε αβίαστα χωρίς να αναζητούμε την συνοχή, χωρίς να ψάχνουμε αν πρέπει ή δεν πρέπει να γελάσουμε. Ήμασταν ελεύθεροι από «καθωσπρεπισμούς» και παράλληλα οι εμψυχωτές των πρωταγωνιστών. Όμως το άξιζαν! Ήταν όλοι τους υπέροχοι! Πιστεύω ότι ο σεβασμός στην υποκριτική φαίνεται στις παύσεις. Οι πρωτάρηδες «ηθοποιοί» συντονίζονταν πολύ καλά μεταξύ τους και δεν πατούσε καμία ατάκα σε άλλη. Υπήρχε ρυθμός και χώρος. Χώρος… Για να γελάσουμε, να προβληματιστούμε, να κάνουμε μία ενδοσκόπηση. Ποιος είμαι; Που είμαι; Είμαι η κοινωνία; Τι κάνω γι’ αυτό; Κι αυτοί απέναντι μου; Είναι παραβάτες; Όχι δε μπορεί. Είναι κανονικοί άνθρωποι. Και τι σημαίνει κανονικοί; Γιατί είναι εδώ; Με τι πληρώνονται τα λάθη; Είναι οι «κακοί» στην φυλακή; Τι σημαίνει «κακός»;
Σε λίγη ώρα θα πιάναμε τα χέρια αυτών των ανθρώπων για να τους συγχαρούμε! Να τους πούμε: Μπράβο! Ένα μπράβο που ίσως – πολλοί από αυτούς- να το άκουγαν πρώτη φορά. Άνθρωποι που αντιμετωπίστηκαν ως παρίες βρίσκουν έναν λόγο να γίνουν καλύτεροι άνθρωποι.
Υπάρχει ελπίδα. Και η ελπίδα κρύβεται στην Παιδεία, στην Γνώση, στην Αγάπη.
Οι πρωταγωνιστές. Στο τέλος της παράστασης συνομίλησα με κάποιους από τους πρωταγωνιστές. Κανείς απ’ αυτούς δε δίστασε να μου πει γιατί βρέθηκε «μέσα». Ίσως ένιωσαν την ανάγκη να εξηγήσουν ότι υπήρξε μία κακή στιγμή στη ζωής τους, της οποίας το τίμημα, πληρώνουν. Όμως αυτό που τους αναλογεί… Είναι η διάρκεια της ποινής. Ας μην το ξεχνάμε.
Πότε βγαίνεις, ρώτησα, κάποιον απ’ αυτούς. «Σε λίγους μήνες, αν πάνε όλα καλά». Είσαι έτοιμος; «Ποτέ δεν είσαι έτοιμος. Δεν ξέρεις τι σε περιμένει εκεί έξω.»
Η αυλαία μπορεί να έπεσε για αυτή την παράσταση αλλά το έργο της κ. Κωνσταντινίδου και του Στρατή Πανούριου, συνεχίζεται…
*Λίγα λόγια με την Γιολάντα Κωνσταντινίδου (Κοινωνιολόγος του Κ.Κ Κορυδαλλού)
«Τα τελευταία τέσσερα χρόνια κάνουμε κάποιες πολιτιστικές δράσεις με την συνδρομή του Υπ. Δικαιοσύνης και της Διεύθυνσης του Κ.Κ Κορυδαλλού. Πριν από 4 χρόνια σχηματίστηκε η 1η θεατρική ομάδα. ‘Υστερα από συνεντεύξεις που έγιναν απ’ όλες τις πτέρυγες και κάνοντας το ουσιαστικό φιλτράρισμα ο σκηνοθέτης μας Στρατής Πανούριος, που είναι η ψυχή και η δύναμη της ομάδας, ανεβάσαμε το πρώτο μας θεατρικό -που ήταν η «Τρικυμία» του Σαίξπηρ– μ’ έναν πολυμελή θίασο και με τριακόσια άτομα κοινό! Άνθρωποι, κυρίως, της τέχνης παρακολούθησαν την παράσταση. Δόθηκαν φυσικά και αρκετές παραστάσεις για τους συγκρατούμενους των παιδιών. Το αποτέλεσμα ήταν εξαιρετικό! Ήταν ένα τρελό έργο και δύσκολο, όπως μας είπαν και άλλοι σκηνοθέτες, οι οποίοι όμως μας έδωσαν άριστα! Κάθε χρόνο δίνεται μία παράσταση. Πέρυσι τον Μάιο παίξαμε στο παλιό σιδηρουργείο, στον ίδιο χώρο με φέτος, ένα έργο του Α. Τσέχωφ «Θάλαμος αριθμός 6». Ένα έργο πολύ μεγάλο και απαιτητικό, με έναν θίασο δεκαπέντε ατόμων. Το αποτέλεσμα ήταν ακόμα πιο δυνατό κι από το προηγούμενο.
Το θέατρο είναι συναίσθημα, δημιουργία, είναι αγάπη και έμπνευση. Είναι πολύ δύσκολο με κάποιον άλλο τρόπο να ξεκλειδώσεις το συναίσθημα των ανθρώπων που βρίσκονται εδώ. Στην αρχή, φορώντας τη μάσκα του ρόλου, ήταν πιο συγκρατημένοι και με μία έντονη αυτοπεποίθηση. Μ’ αυτό το προσωπείο δεν θα χλεύαζε ο διπλανός, δε θα κορόιδευε ο «άλλος».
(..) Για εμάς που είμαστε χρόνια επαγγελματίες το να βγει ο κρατούμενος από το κελί του, να πλυθεί, να ντυθεί, να μπει στην διαδικασία να πάει κάπου και πόσο μάλλον να ακολουθήσει το πρωτόκολλο της ομάδας -που έχει να κάνει με την συνέπεια, την ομαδικότητα και την συνεργασία- είναι το πιο σημαντικό που έχουμε καταφέρει.
Κάθε χρόνο εντάσσονται στην ομάδα καινούριοι συμμετέχοντες. Δεν διαχωρίζουμε πτέρυγες, εθνικότητες ή οτιδήποτε άλλο. Η πόρτα μας είναι ανοιχτή αρκεί να έχει κάποιος ορισμένα στοιχεία· να μην διστάζει να εκτεθεί και να παίξει τον ρόλο που ενδεχομένως να του θυμίσει κάτι δικό του. Οι περισσότεροι μας λεν ότι βγήκαν πράγματα που είχαν κρυμμένα ή που δεν υπήρχε λόγος να τα αφήσουν εδώ μέσα.
Ανοίγουμε τις παραστάσεις προς το κοινό, προκειμένου να καταλάβουμε όλοι ότι τα άτομα τα οποία – για λόγους που δεν θα τους κρίνουμε εμείς- βρέθηκαν εδώ, δεν παύουν να είναι άνθρωποι που ψάχνουν μία κινητήριο δύναμη να τους ωθήσει για να κάνουν κάτι όμορφο!
Για όσο μπορούμε και μας επιτρέπεται θα είμαστε δίπλα τους!»
*Ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής Στάθης Λιβαθινός σημειώνει: «Μέσα στους τοίχους του Καταστήματος Κράτησης Κορυδαλλού επιχειρούμε φέτος με τον Ντέιβιντ Μάμετ – όπως και τις δυο προηγούμενες χρονιές με τον Σαίξπηρ και τον Τσέχωφ – ένα ταξίδι με τους κρατούμενους, που ανοίγει τις καρδιές και τον νου και δίνει φτερά στη σκέψη και τη φαντασία. Ένα ταξίδι που μας αφορά όλους, περισσότερο από όσο μπορούμε να φανταστούμε. Γιατί μέσα από αυτό το ταξίδι, μέσα από την αγάπη, τα συλλογικότητα και τη δημιουργικότητα, οι κρατούμενοι παραδίδουν ένα μάθημα ελεύθερης σκέψης.»
Η υπόθεση: Τα Οικόπεδα με Θέα μας μεταφέρουν στον σκληρό χώρο των μικρομεσαίων μεσιτικών επιχειρήσεων. Η ιστορία αφορά τέσσερις πωλητές γης (στο Σικάγο) και στο μερίδιο από το Αμερικάνικο όνειρο που τους αντιστοιχεί. Το έργο διαδραματίζεται κατά τις τελευταίες μέρες ενός διαγωνισμού, που έχει επιβληθεί από τα κεντρικά γραφεία της εταιρίας. Ο πωλητής εκεί που θα κλείσει τις περισσότερες πωλήσεις, θα ανταμειφθεί με μία Κάντιλακ, ο δεύτερος καλύτερος με ένα σετ μαχαιροπήρουνα, ενώ τους άλλους δύο περιμένει η απόλυση. Η πρώτη πράξη εξελίσσεται σε ένα κινέζικο εστιατόριο. Στην πρώτη σκηνή ο Λεβίν προσπαθεί να πείσει τον Ουίλιαμσον, τον προϊστάμενο του γραφείου, να του εμπιστευτεί καλύτερες “καρτέλες”, εκείνους τους πελάτες δηλαδή με το μεγαλύτερο εισόδημα και άρα τις περισσότερες πιθανότητες να αγοράσουν γη. Οι καρτέλες αυτές μοιράζονται στους πωλητές σε αντιστοιχία με τις προηγούμενες πωλήσεις τους ώστε εκείνος που πετυχαίνει τις περισσότερες πωλήσεις έχει πάντα μερίδιο στις καλύτερες καρτέλες. Ο Λεβίν μετέρχεται κάθε τρόπο για να τον πείσει: περιαυτολογεί, απειλεί, ικετεύει, κολακεύει, και τελικά δωροδοκεί χωρίς όμως αποτέλεσμα. Ο Ουίλιαμσον, αν και στιγμιαία δείχνει να έχει καμφθεί, αρνείται να “λαδωθεί”. Στη δεύτερη σκηνή ο Μος κι ο Αρόνωφ συζητούν για την άδικη πολιτική της εταιρίας προς τους εργαζομένους. Παρακολουθούμε την αγωνιώδη προσπάθεια του Μος να πείσει τον Αρόνωφ να διαρρήξει το ίδιο τους το γραφείο και να κλέψει τις καλύτερες καρτέλες, ώστε να τις πουλήσουν στον αντίπαλό τους, Γκραφ. Στην τρίτη σκηνή ο Ρόμα, ο πρώτος πωλητής του γραφείου, πλησιάζει έναν υποψήφιο “πελάτη” (για τον Ρόμα κάθε ένας είναι ένας δυνητικός “πελάτης” του), τον Λινγκ, μονολογώντας φωναχτά για την απουσία κάθε ηθικής στον κόσμο και για την ευθύνη του κάθε ανθρώπου απέναντι στον εαυτό του να είναι κύριος της μοίρας του. Όμως ακόμα και σε αυτή την εξαπάτηση, υπάρχουν θραύσματα αλήθειας, απλούστατα γιατί ο Ρόμα είναι ένας πολύ καλός πωλητής.
Ταυτότητα παράστασης
Μετάφραση: Γιώργος Νικολόπουλος
Σκηνοθεσία: Στρατής Πανούριος
Βοηθός Σκηνοθέτη: Γιώργος Νικολόπουλος – Acting Training: Στάθης Κόικας
Σκηνική – Ενδυματολογική επιμέλεια: Διονύσης Ξαξίρης
Συντονίστρια της Θεατρικής Ομάδας: Γιολάντα Κωνσταντινίδου (Κοινωνιολόγος Κ.Κ. Κορυδαλλού)
Έπαιξαν τα μέλη της Θεατρικής Ομάδας του Καταστήματος Κράτησης Κορυδαλλού. Στην παράσταση συμμετείχε και ο ηθοποιός του Εθνικού Θεάτρου Στάθης Κόικας.
Φωτογραφίες: Κωνσταντίνος Σοφικίτης
