Από τη: Βίκη Κουτρή
… Απ΄ όξω, έν’ άγρυπνο φεγγάρι με κόπο χάνεται στα χάη μιας ατελεύτητης ερήμου…
(Ναπολέων Λαπαθιώτης, ποιητής 1888-1944)
Μισό αιώνα δημιουργίας μετρά στο μουσικό στερέωμα ο Νότης Μαυρουδής. Οι μελωδίες του αναμοχλεύουν τον έρωτα, την μελαγχολία, την αγάπη, τον πόνο, την μοναξιά, τη λύτρωση και τη νοσταλγία. Οι συνθέσεις του αγγίζουν ψυχές, δονούν μνήμες, ξυπνούν αναμνήσεις και «λύνουν» κάβους από βαθιές επιθυμίες για να συλλογίζονται ονειρεμένα μαγικά ταξίδια. Κάθε μελοποιημένο κομμάτι που φέρει την υπογραφή του διαθέτει μουσική αρμονία και ένα ιδιαίτερο ήθος που καθηλώνουν το κοινό. Αυτό μοιάζει μαγικό γιατί μπορεί και μοιράζεται μαζί τους το ερμηνευτικό πάθος και την εσωτερική ποιοτική έμπνευσή που διαθέτει ο σπουδαίος αυτός δημιουργός.
Οι στίχοι που επιλέγει να «ντύσει» τις μελωδίες του ανιχνεύουν ιδιαίτερα μονοπάτια.
Στην τελευταία δημιουργία του «Άγρυπνο φεγγάρι» εμπνέεται από ποιητές του 19ου και 20ου αιώνα (δεν είναι η πρώτη φορά που το επιχειρεί). Ο ίδιος περιγράφει ότι η ενασχόλησή με αυτό το άλμπουμ διαθέτει μουσικές μορφολογίες ενός… ανιχνευτή ονείρων, αισθήσεων και παραισθήσεων. Επιστρέφει στο παρελθόν μέσω των ποιητών και των λογοτεχνικών τους κείμενων, ακολουθεί τους δρόμους τους και δημιουργεί αναλλοίωτες «γέφυρες» με την εποχή μας.
Ο Νότης Μαυρουδής μίλησε στο ipolizei.gr και μετέδωσε ενδιαφέρουσες στιγμές από την μουσική διαδρομή και την τέχνη του που είναι… «ατελεύτητη».
Τα πρώτα χρόνια της ζωής σας ήταν δύσκολα. Πιστεύετε ότι οδηγηθήκατε σε μουσικά μονοπάτια δημιουργίας εξαιτίας των υποσυνείδητων σκληρών βιωμάτων της παιδικής μνήμης σας;
Η δύσκολη περίοδος της ζωής μου ήταν όταν ήμουν βρέφος και η μητέρα μου με «φιλοξενούσε» στις φυλακές Αβέρωφ. Ομολογώ πως η συνειδητή μνήμη για τότε είναι σχετικά αδύνατη. Κάποιες εικόνες όμως αναδύονται κάθε τόσο. Ο θάλαμος, οι άλλες κρατούμενες, η θέση του κρεβατιού μας, μια ηλικιωμένη που μου έλεγε ιστορίες και την έλεγα γιαγιά, το φεγγάρι πίσω από τα κάγκελα του φεγγίτη… Αργότερα βέβαια, ένιωσα και συνειδητά ό, τι υποσυνείδητα είχε καταγραφεί από τον συγκλονιστικό σεισμό του εμφυλίου. Υποθέτω πως η εμπειρία αυτή έχει επηρεάσει τον συναισθηματικό μου κόσμο και όχι μόνο. Ωστόσο, δεν θα μπορούσα να πω με βεβαιότητα πως βρήκα ως λύση την Μουσική στα όποια ψυχολογικά σημάδια μου από εκείνη την περίοδο. Η τελευταία ξεκίνησε όταν ήμουν 13 χρονών σε μια περίοδο που το περιβάλλον μου -παρ’ όλες τις αντιξοότητες- ήταν μέσα σε κεμεντζέδες και τραγούδια από το ποντιακό μου σόι.
Έχετε δώσει ρεσιτάλ σε πολλές χώρες του εξωτερικού ως συνθέτης και ως σολίστ και τιμηθήκατε για το έργο σας με πολλά βραβεία. Τι θυμόσαστε πιο έντονα από εκείνα τα μουσικά ταξίδια που μεταφέρατε το «άρωμα» της Ελλάδας εκτός των συνόρων αυτής;
Έχω μέσα μου αρκετή Ευρώπη. Κυρίως πολύ Ιταλία καθ’ ότι την έζησα περίπου επτά χρόνια και πήρα από τους χυμούς της, από τον σπουδαίο πολιτισμό της, τα αρμονικά τοπία των πόλεων και από τις διαλέκτους της. Όταν λέω «πήρα» εννοώ γνώσεις, εμπειρίες, αισθήσεις, ακούσματα, εικόνες κλπ. Δεν μετέφερα στην Ιταλία «άρωμα» Ελλάδας παρά μόνο ως Έλληνας υπήκοος. Η μουσική που έπαιζα τότε (1968-1975) στην κιθάρα μου, ήταν από το ρεπερτόριο της κλασικής κιθάρας που ουδεμία σχέση είχε με αυτό που λέμε «ελληνικότητα». Ωστόσο, με αγάπησαν και αγάπησα τους Ιταλούς και τη χώρα τους γιατί μου άνοιξαν τα μάτια σε πάρα πολλά ζητήματα και μου έδωσαν απαντήσεις για ερωτήματα τα οποία δεν με απασχόλησαν στη δική μου χώρα. Άκουσα πολλή μουσική, βρέθηκα μπροστά σε μεγάλες ευκαιρίες, έλυνα τόσα προβλήματα ως νέος άνθρωπος και νέος μουσικός. Γνώρισα την τότε βαθύτατα δημοκρατική Ιταλία αλλά η πολιτική της εξέλιξη με θλίβει αδυνατώντας να εξηγήσω τέτοιαν ηθικοπολιτική κατρακύλα…
Ο Ισοκράτης είχε πει: μη κουράζεσαι να περπατήσεις μακρύ δρόμο για να βρεις εκείνους που διδάσκουν κάτι χρήσιμο. Στο βιογραφικό σας συμπεριλαμβάνεται η ιδιότητα σας ως καθηγητής και με αυτήν ανακαλύψατε σπουδαίους καλλιτέχνες του σήμερα. Θεωρείτε την διδαχή-πέραν της επαγγελματικής καθοδήγησης-ότι αποτελεί μια αμφίδρομη σχέση; Αντανακλάται η επιτυχία της εκμαίευσης ενός ταλέντου και ως προσωπική επιτυχία του δασκάλου δια μέσω αυτής της αλληλεπίδρασης;
Έχω την εντύπωση πως η αμφίδρομη σχέση δασκάλου και μαθητή είναι η απαραίτητη συνθήκη για να λειτουργήσει δημιουργικά η μεταλαμπάδευση της γνώσης. Δεν θα μπορούσε να ήταν διαφορετικά· τουλάχιστον η γενιά μου (γεννήθηκα το 1945). Δεν σπούδασε στα… τέλεια Ωδεία και ήταν ανύπαρκτες οι Ακαδημίες ώστε να πάρουμε ολοκληρωμένη εκπαίδευση στο αντικείμενο που μας ενδιέφερε. Βγήκαμε από τα Ωδεία ημιμαθείς και γεμάτοι «τρύπες» τις οποίες θα έπρεπε να βρούμε τρόπους να τις μπαλώσουμε. Σε αυτό το σημείο η διδασκαλική εμπειρία με έκανε να αναζητήσω λύσεις για προβλήματα που αντιμετώπιζαν οι μαθητές μου, με αποτέλεσμα να συμπληρώνω και τα δικά μου γνωστικά κενά. Γενικά «χρωστάω» πολλές χρήσιμες εμπειρίες στην διδασκαλία. Είμαστε οι γενιές που δεν διαθέταμε internet και άλλες τέτοιες ευκολίες, ενημερωτικές αλλά και παιδευτικές συνάμα. Έτσι, η τυχαία συνάντηση με ένα ταλαντούχο μαθητή είναι η μεγάλη ευκαιρία να μεταδώσεις την όποια γνώση σου ως δάσκαλος και να πάρεις ευκαιρίες για σκέψη και δημιουργία. Μια «σκυτάλη» είναι η γνώση και ο πολιτισμός. Παίρνεις και δίνεις, διαφορετικά έρχεται η σήψη και η παρακμή. Γι’ αυτό κάθε απώλεια ταλέντου είναι πληγή για την χώρα και-δυστυχώς-υπάρχουν πολλά τέτοια παραδείγματα.
Συνεργαστήκατε με πολλούς ποιητές, συνθέτες και τραγουδιστές. Ποια ήταν κατά την άποψή σας η καλύτερη «στιγμή» την οποία σήμερα νοσταλγείτε ιδιαίτερα;
Ήταν αναμφισβήτητα η συνεργασία μου με τον Μάνο Χατζιδάκι το 1977 όταν ηχογράφησα το «Παιδί της γης» με ποιήματά του από την Μυθολογία με την Αρλέτα και τον Ηλία Λιούγκο. Ερχόταν στο στούντιο της Columbia και η συμβολή του σε διαλογικά θέματα ήταν-όπως πάντα-από εκείνα που δεν ξεχνιούνται…
Η μουσική είναι η γέφυρα για την πνευματική και συναισθηματική απελευθέρωση
Υπάρχει μία ξεχωριστή προσωπική σας ανάμνηση με κάποιον καλλιτέχνη εκ των παραπάνω αναφερομένων συνεργασιών σας που θα θέλατε να τη μοιραστείτε μαζί μας;
Τι να σας πω; Είναι πολλές όμως εκείνες στο ξεκίνημά μου το 1964 μαζί με τον Γιώργο Ζωγράφο όταν ηχογραφούσαμε τα πρώτα μου τραγούδια, είναι πολύ δυνατές. Θυμάμαι πως τρέμαμε μπροστά στα μικρόφωνα αν θα πετύχουμε ή αν θα μας διώξουν με τις κλωτσιές. Μετρούσαμε τα ψιλά μας ώστε να μπορέσει ο Γιώργος να πιει 4-5 κονιάκ για να… στανιάρει. Υπάρχουν κι άλλες πολλές στιγμές που θυμάμαι οι οποίες έκαναν τη ζωή μου πολύ ενδιαφέρουσα και τις κρατώ σαν φυλακτό.
Εκτός από συνθέτης και σολίστ υπήρξατε επίσης: ραδιοφωνικός-δισκογραφικός παραγωγός, ερμηνευτής, αρθρογράφος και συγγραφέας. Βάσει της πολυποίκιλης γνώσης και εμπειρίας σας τι θα συμβουλεύατε τους νέους δημιουργούς που ξεκινούν την καριέρα τους σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς που διανύουμε;
Να γεμίσουν με γνώσεις και να διεκδικούν απλώνοντας τα φτερά τους με οποιαδήποτε μορφή. Ξέρετε η Μουσική είναι μια σύνθετη και σφαιρική γνώση. Πλησιάζεις πιο εύκολα τα… κρυμμένα και πολύπλοκα. Σε οδηγεί χωρίς να το καταλάβεις σε παράπλευρους δρόμους και -αν επιμένεις- μπορεί να αποτελέσει γέφυρα για μια σχετική πνευματική και συναισθηματική απελευθέρωση… Η Μουσική τέχνη μπορεί ακόμα να σε κάνει να «ξεπερνάς» τις δύσκολες περιόδους και την σκληρή πραγματικότητα που μας περιβάλλει.
Σειρά “Café del‘ art Cinema“, Cafe del‘ art – Τσιτσάνης – Βαμβακάρης και Σειρά “Café Latino“.
Τα έχω όλα στο μυαλό μου. Δημιουργικές περίοδοι όλες. Θυμάμαι την κάθε λεπτομέρεια και τον κάθε δίσκο. Μην έχετε καμία αμφιβολία πως για εμάς που φτιάχνουμε μουσική ο κάθε δίσκος είναι το «παιδί μας». Πριν ηχογραφήσουμε σκεφτόμαστε, δημιουργούμε, προβάρουμε, ανασκευάζουμε, διασκευάζουμε, συγκρίνουμε, αποφασίζουμε. Δουλεύουμε εξοντωτικά, για να καταλήξουμε στο αποτέλεσμα. Είναι γένεσις, είναι δημιουργία, είναι έργο, είναι κομμάτι από τον εαυτό μας.
Πρόσφατα εκδόθηκε το βιβλίο-CD σας «Άγρυπνο Φεγγάρι». Συστήστε μας το συγκεκριμένο νέο δημιούργημα σας.
Θα πω πως είναι ένα μουσικοποιητικό υλικό το οποίο ήθελα πολύ να παρουσιάσω. Τα 13 τραγούδια του βιβλίου-CD είναι τα πιο πρόσφατα «παιδιά μου» βασιζόμενα στους διαχρονικούς Ποιητές Βάρναλη, Βιζυηνό, Καρυωτάκη, Λαπαθιώτη, Πολυδούρη, Σαραντάρη, Σεφέρη, μια ομάδα Ποιητών η οποία σημάδεψε τα ελληνικά γράμματα στις περιόδους του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα. Σ’ αυτό το άλμπουμ που εξέδωσε ο εκδοτικός Οίκος Ιανός με την ουσιαστική συμπαράσταση του Δήμου Χαλανδρίου επέλεξα τους ερμηνευτές: Νένα Βενετσάνου, Χρήστο Θηβαίο, Μαρία Θωϊδου, Αλκίνοο Ιωαννίδη, Σωκράτη Μάλαμα, Μόρφω Τσαϊρέλη και τη χορωδία του Σταύρου Μπερή με ενορχηστρωτή τον Γιάννη Παπαζαχαριάκη.
Είναι ένα πολυποίκιλτο βιβλίο-CD πλημμυρισμένο από μουσικές, κείμενα, πληροφορίες για τους Ποιητές, εποχές κλπ. Θεωρώ πως είναι μία χρήσιμη συλλογή για την δισκοθήκη όσων ενδιαφέρονται για την εξέλιξη τού ελληνικού τραγουδιού.
Πέραν των υπολοίπων, από το 2009 ασχοληθήκατε ενεργά και με την πολιτική. Δέκα χρόνια μετά, τι έχετε να πείτε σχετικά με την εξέλιξη της πολιτικής κατάστασης που βιώνουμε στη χώρα μας; «Έχει άκρη ο ουρανός» ή «ίσως φταίνε τα φεγγάρια»;
Ούτε έχει άκρη ο ουρανός, ούτε φταίει κανένα φεγγάρι. Η μυθοπλασία των τραγουδιών πάντα είναι γεμάτη με ποιητικές μεταφορές και συγκινησιακές περιγραφές. Αυτό μάς βοηθάει να ονειροπολούμε, να ονειρευόμαστε αλλά κυρίως, ειδικά στα τραγούδια με ποιητικό λόγο, να προσφέρουν τροφή για τον νου και την ψυχή μας. Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο μπορούμε να πούμε πως η προσωπική μου ενασχόληση με τα πολιτικά, που ορθώς αναφέρετε ήταν… ανιχνευτική. Αν πρέπει να διορθώσω κάτι, θα πω πως «πολιτικά» ασχολούμαι από νεαρή ηλικία, με την έννοια των πολιτικών σχέσεων. Από το 2009 επιχείρησα να ασχοληθώ πιο… κομματικά. Έβγαλα το κεφάλι από το νερό, είδα, ένιωσα και το ξανά έχωσα στο νερό μετά από σύντομη εμπειρία. Είδα πως ο (πολιτικός) κόσμος δεν μου πάει· είμαι ξένο σώμα. Κοινώς είμαι ακατάλληλος για τέτοια και δεν θα ήθελα να χάσω τον εαυτό μου προσποιούμενος πως τάχα είμαι άλλος. Η πολιτική κατάσταση διαμορφώνεται σήμερα από πολιτικό προσωπικό κατώτερο των περιστάσεων, των κοινωνικών προκλήσεων και των πραγμάτων και πολύ φοβούμαι πως αυτό δεν συμβαίνει μόνο στη χώρα μας. Ρίξτε μια ματιά στο ευρωπαϊκό και παγκόσμιο βουλευτικό κατεστημένο, στις ακραίες ιδεολογικές μετακινήσεις ολόκληρων κοινωνιών και στο υπερισχύον οικονομικό πολιτικό Σύστημα με τις απάνθρωπες ακρότητές του. Η εικόνα είναι ενδεικτική και προκαλεί ακόμα και φόβο.
Είναι εύκολο για έναν επιτυχημένο και πολυδιάστατο δημιουργό να συνδυάζει εργασία με οικογένεια;
Η οικογένεια κα Κουτρή είναι αναπόσπαστο μέρος της δημιουργίας ενός ανθρώπου. Δεν είναι «ξένο σώμα» ή κάτι που έρχεται από το πουθενά. Η οικογένεια είναι μέρος της γενικότερης γένεσις με ιδεολογικό και συναισθηματικό υπόβαθρο. Είναι μια άλλης μορφής δημιουργία η οποία έχει ανάγκη δημιουργικά υλικά όπως: αγάπη, έρωτα, σεξ, σκέψεις, διάλογο, συντροφικότητα, αλληλεγγύη. Τα παιδιά έρχονται και μεγαλώνουν στέρεα όταν προϋπάρχουν τα αναφερόμενα. Μόνο σε αυτή την περίπτωση ο δημιουργός μπορεί να συνδυάσει τα ενδιαφέροντά του. Μέσα σε αυτά -κυρίαρχο μάλιστα- είναι και η οικογένεια. Στάθηκα πολύ τυχερός στη ζωή μου και σε αυτή την περίπτωση.
Τι σχεδιάζετε για το άμεσο μέλλον;
Σχέδια, πολλά σχέδια δίχως όμως να γνωρίζω το τι θα ξημερώσει…
Ας κλείσουμε την συνέντευξη με ένα αγαπημένο στίχο που σας ενέπνευσε… μελωδία.
Είναι ένα ρεφρέν από το τραγούδι μου «Εμπιστευτικόν» του 1974 σε στίχους του Άλκη Χριστοφέλη:
«Τώρα και πάντα για τη νίκη
βαδίζω με το δεκανίκι
δυο βήματα πίσω κι ένα εμπρός
τρέχω και γλιστράει ο καιρός…»
Σας ευχαριστώ θερμά
Φωτογραφίες: Βίκη Κουτρή
(Βίντεο: Σάκης Παπαπαναγιώτου)
