Μου έχει τύχει 4-5 φορές στη ζωή μου να αφήσω ένα βιβλίο στη μέση ακριβώς επειδή με ενθουσιάζει περισσότερο απ` όσο αντέχω. Ανάμεσα στα βιβλία αυτά ήταν «Το Όνομα του Ρόδου» και «Το Άρωμα». Κάποια, επέστρεφα χρόνια μετά και τα ξανάπιανα από κει περίπου που τα είχα αφήσει. Ναι, δεν ήθελα να το ξεκινήσω όλο από την αρχή κι έτσι έψαχνα -και μάλλον έβρισκα- το σημείο στο οποίο είχα σταματήσει.

Κάπως έτσι ,γύρω στα 30-κάτι, ξαναβρέθηκε στα χέρια μου το βιβλίο του Έρμαν Έσσε «Νάρκισσος και Χρυσόστομος». Στη δική του περίπτωση όχι μόνο θυμόμουν ακριβώς που είχα σταματήσει αλλά και τα λόγια που έλεγα στους φίλους μου ,χρόνια πριν, για το συγκεκριμένο έργο. Το περιέγραφα σαν περισσότερο φιλοσοφημένο και στοχαστικό από όσο αντέχω. Την πρώτη φορά που το ξεκίνησα ήμουν ακόμα φοιτητής. Όλοι οι κολλητοί μου παρίσταναν τους κουλτουριάρηδες ενώ εγώ υπερασπιζόμουν -για την αντίδραση!- κάθε τι επιφανειακό : την pop μουσική και τα blockbusters του Hollywood.

Τη δεύτερη φορά μέναμε πάλι όλοι κοντά αλλά σε μια διαφορετική πόλη. Τώρα εργαζόμασταν και άρα φερόμασταν αρκετά διαφορετικά. Προμηθεύτηκα το βιβλίο από το ίδιο κορίτσι που στα φοιτητικά χρόνια μου το είχε δανείσει. Αυτή τη φορά μου το χάρισε﮲ ξεφορτωνόταν πράγματα εξαιτίας μιας μετακόμισης.

Για δεύτερη φορά το μυθιστόρημα αυτό μου φάνηκε ένα ιδιαιτέρως βαθύ έργο. Φυσικά δεν με κούρασε καθόλου και ούτε με έκανε να προβληματιστώ τρομερά – όλα αυτά δεν υπήρξαν παρά υπερβολές. Στις σελίδες του έκανε λόγο για δυο αρχέτυπα ανθρώπου : εκείνος που δρα κι εκείνος που στοχάζεται. Ο Χρυσόστομος είναι η πρώτη κατηγορία﮲ ρουφά τη ζωή ως το μεδούλι. Σπαταλιέται στις ηδονές, ελευθερώνει την ενέργεια του στις πράξεις. Καταλήγει κάποτε στη βαθιά γνώση πως ο θάνατος διαλύει οριστικά την ψυχή, η οποία δεν μπορεί να υπάρξει μετά το τέλος του σώματος. Ο Νάρκισσος από την άλλη, νηστεύει τη ζωή. Δεν έχει μια στάνταρ απάντηση για το τέλος της﮲ παρόλα αυτά επαναπαύεται στις τελετουργίες, στην θρησκευτική πειθαρχία και στην μελέτη των ιερών κειμένων. Θάλασσα και παγωμένη λίμνη, ερωτευμένες μεταξύ τους και αλληλοσυμπληρούμενες… όμως στην τελική δεν αποκλείεται να πρόκειται για το ίδιο πρόσωπο.

Αν και κατώτερο από τον μυθικό «Σιντάρτα», το βιβλίο αυτό ανήκει σίγουρα στα πιο δυνατά έργα του Έσσε. Oπωσδήποτε αξίζει να το διαβάσει κανείς. Δεν είναι πως μου άλλαξε τη ζωή το κείμενο και τα μηνύματά του. Εκείνο που με επηρέασε βαθιά είναι κάποιες αντιστοιχίες των ηρώων με τις φάσεις της δικής μου ζωής και των φίλων μου. Κάθε στάση ζωής αντιπροσωπεύεται με μια διακήρυξη που κάνεις για την προσωπικότητά σου και -εδώ είναι η ειρωνεία- αντανακλάται και στην αντίθετή της. Και μπορεί να συμβεί : γυρίσματα της ζωής κάνουν την κάθε αντίληψη να μεταλλαχτεί ώστε να καταλάβει τον χώρο του αντίθετού της. Μοιάζει -όπως και άλλα έργα του Γερμανού συγγραφέα- με μια φωτογραφία, μια αποτύπωση, της δυναμικής που έχουν οι προσωπικότητες των ανθρώπων. Μαγικά συνδέθηκε το βιβλίο αυτό με τα σημεία του ποταμού στα οποία βρισκόμουν την κάθε φορά που το έπιασα στα χέρια μου.

Γιατί και ο ίδιος ο Έσσε είχε πει πως ο άνθρωπος είναι σαν το ποτάμι. Ένα ποτάμι βρίσκεται την ίδια στιγμή εκεί που πηγάζει και εκεί που εκβάλει και σε όλα τα ενδιάμεσα σημεία. Δεν βρισκόμαστε στην παιδική μας ηλικία, ούτε στο τέλος της ζωής μας, ούτε καν εδώ, σε αυτό το σημείο που δρούμε και αναπνέουμε και το λέμε «παρόν» αλλά παντού και ταυτόχρονα. Μπορεί.