Στο “Η Πόλη Ζει” για καλή μας τύχη, έχουμε πολλούς φίλους. Φίλους που έπαιρναν να δουν τι κάνουμε, αν δουλεύουμε, μας διάβαζαν και ανυπομονούσαν για το επόμενο τεύχος. Υπήρχαν και οι γείτονες που χτυπούσαν το κουδούνι να δουν αν είναι όλα καλά.

Μέσα στις πιο πάνω κατηγορίες, ανήκει και η φίλη μας η Σιρανούς. Αρμένισσα, άνθρωπος γλυκός, που νοιάζεται για όλους και όλα. Πάντα δημιουργική μέχρι σήμερα, αφού φτιάχνει πανέμορφες κατασκευές που στολίζουν το γραφείο μας. Μόλις έληξε η καραντίνα, ήρθε να μας δει. Κάπως έτσι ξεκίνησε μία συζήτηση, για το πριν, το τώρα, το μετά. Βαθιά ανθρώπινη, βαθιά αισιόδοξη. Γι’αυτό σας τη μεταφέρουμε γραπτώς, μήπως σκεφτούμε όλοι μαζί πιο θετικά.

Πως αισθάνθηκες όταν έμαθες ότι υπάρχει lockdown και δεν επιτρέπεται η ελεύθερη κυκλοφορία στους δρόμους;

Πίστεψα ότι πρέπει να γίνει αυτό και δεν με ενόχλησε καθόλου, ούτε μου δημιούργησε ψυχολογικά. Αντιθέτως, ήμουν δημιουργική και έβρισκα κάτι να κάνω για να περνάει η ώρα. Άρχισα να διαβάζω τα παλιά μου βιβλία και γενικότερα μη σας πω ότι ήμουν και πιο ευτυχισμένη επειδή δεν έπρεπε να τρέχω έξω από εδώ και από εκεί, να προλάβω κλπ. Και τώρα να μου το έλεγαν δεν θα με πείραζε. Μ’αρέσει να μένω και σπίτι μόνη μου. Δεν είμαι μοναχικός άνθρωπος αλλά μπορώ και μόνη μου μια χαρά, δεν έχω τέτοια κολλήματα.
Δεν μας έκλεισαν μέσα χωρίς λόγο. Εάν γινόταν αυτό και μας έλεγαν θα μείνεις μέσα γιατί π.χ. είναι ολοκληρωτικό το καθεστώς, τότε θα θύμωνα και θα με ενοχλούσε. Τώρα ήταν ανάγκη και όταν καταλάβω ότι κάτι είναι ανάγκη, πειθαρχώ. Εάν ακούω από όλους ότι κάτι είναι επικίνδυνο, εγώ τι θα παραστήσω βγαίνοντας έξω; Δεν μπορώ να καταλάβω τον συνωστισμό στις παραλίες και στις πλατείες.

Στην καραντίνα χαλάρωσα. Εντύπωση επίσης μου έκανε η απόλυτη ησυχία και ότι άκουγα όλα τα πουλιά στην πλατεία Αμερικής επειδή δεν περνούσαν αυτοκίνητα.

Και θα σας πω και κάτι: Η φίλη μου έχει έναν παιδικό φίλο που είναι καθηγητής και ερευνητής σε ένα πανεπιστήμιο στην Αμερική και έχει κάνει πολλά πράγματα στη ζωή του. Μέσα στην καραντίνα αποφάσισε να πάει στην Γαλλία τόσο σαν ερευνητής στην Σορβόννη, όσο και για κλινική δουλειά. Όταν μιλούσε με την φίλη μου στην τηλέφωνο της έλεγε ότι τόσα χρόνια έχουν δει άπειρα πράγματα τα μάτια του, αλλά το συγκεκριμένο δεν το έχει ξαναζήσει.

Κατασκευές της Σιρανούς κατά τη διάρκεια της καραντίνας

Πώς ενημερωνόσουν;

Έβαζα στην τηλεόραση τον Τσιόδρα στις 6. Μόνο αυτό. Όλα τα υπόλοιπα δεν υπήρχε λόγος να τα ακούσω.

Κάπου διάβασα “Από τον φόβο μην πεθάνουμε, έχουμε ξεχάσει να ζούμε”. Τι έχεις να πεις πάνω σε αυτό;

Ούτε αυτό το σκέφτηκα. Φοβάμαι τον θάνατο. Τα δύο πράγματα που φοβάμαι είναι η αρρώστια και ο θάνατος. Πέρα από το να προσέχουμε δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα άλλο γι’ αυτό. Το μυστικό είναι ότι όταν καταλάβεις ότι πρέπει να διορθώσεις κάτι, να το παλέψεις και να αγωνίζεσαι γι’ αυτό. Ας πούμε φοβάμαι τον όχλο, γιατί μου έτυχε κάτι όταν έπεσε η χούντα. Μας είχαν πει “κλείστε την βιβλιοθήκη και φύγετε”. Όλοι οι φοιτητές και οι νεαροί έτρεχαν με πολύ μεγάλη ταχύτητα και έρχονταν κατά πάνω μας. Τότε είπα “θα μας πατήσουν πάει”. Γιατί πηγαίναμε αντίθετα. Κρυφτήκαμε όμως σε μια στοά. Από τότε φοβάμαι τον όχλο. Πάω στις συγκεντρώσεις τις Αρμένικες, αλλά ακόμη και εκεί είμαι λίγο διστακτική. Όμως είναι το μόνο που μπορώ να κάνω για τον παππού μου που τον έσφαξαν οι Τούρκοι. Δεν είμαι από αυτούς που φωνάζουν αλλά πηγαίνω και περπατάω. Δεν έχω λείψει σχεδόν ποτέ, μόνο μια φορά που η μητέρα μου ήταν βαριά άρρωστη και ήμουνα στο νοσοκομείο και φέτος, με την καραντίνα.

Θα μπορούσες να παρομοιάσεις αυτό που γίνεται με κάτι άλλο που έχεις ζήσει;

Όχι αυτό δεν γίνεται. Θυμάμαι πήρα τον γιο μου τηλέφωνο και του λέω “Πες μου τον πλουσιότερο άνθρωπο που ξέρεις”. Μου είπε ότι δεν θυμόταν τον πλουσιότερο αλλά τον δεύτερο πλουσιότερο, τον Bill Gates. Και τότε του είπα ότι μπορεί το σπίτι του να είναι ανάκτορο αλλά, δεν κάνει τίποτα διαφορετικό από αυτό που κάνω εγώ, από αυτό που κάνει η γειτόνισσα μου, κλπ. Δεν έχει ξανασυμβεί ποτέ αυτό, όλος ο κόσμος να έχει το ίδιο πρόβλημα. Για πρώτη φορά στην ζωή μου ένιωσα ότι όλοι είμαστε ίσοι.

Πίστευες ότι η ελληνική κοινωνία θα στεκόταν με ωριμότητα απέναντι σε όλο αυτό;

Περίμενα ότι δεν θα υπακούσουν γιατί είναι κάτι πρωτόγνωρο όλο αυτό. Πιστεύω όμως ότι πρώτον φοβήθηκαν την αρρώστια και δεύτερον εμπιστεύτηκαν τον επιστήμονα επειδή ήταν χαμηλών τόνων (Τσιόδρα). Ο συγκεκριμένος άνθρωπος δεν είχε έπαρση και τουπέ, έλεγε τα πράγματα όπως είναι. Όσον αφορά στο γεγονός ότι πλέον ο κόσμος βγαίνει έξω συνεχώς, νομίζω ότι αυτό πιθανόν να οφείλεται στο ότι μένουν πολλά άτομα μαζί σε μικρά σπίτια. Άλλη μια φορά θυμάμαι να είναι άψογη η συμπεριφορά μας: στους Ολυμπιακούς του 2004.

Πες μας 2-3 στιγμές από την καραντίνα που να θυμάσαι και να σου άρεσαν.

Μου άρεσε το γεγονός ότι ήμασταν όλοι στην ίδια μοίρα και δεν υπήρχαν οι ταξικές διαφορές. Μου άρεσε που έβρισκα όποιον ήθελα στο τηλέφωνο και φυσικά με έβρισκαν κι εμένα. Τότε δεν με στεναχωρούσε κάτι, τώρα υπάρχουν πράγματα που με στεναχωρούν. Ας πούμε τώρα συνειδητοποίησα ότι δεν μπορώ να ταξιδέψω όποτε θέλω γιατί κινδυνεύω και το παιδί μου δεν είναι εδώ (αλλιώς τώρα θα ήμουν στην Αμερική). Παράλληλα με στεναχωρεί το ότι δεν θα μπορώ να αγκαλιάσω και να φιλήσω τα παιδιά και τα εγγόνια μου. Πώς είναι δυνατόν να μην αγκαλιάσω τα εγγόνια μου; Επίσης δεν έβαζα άτομο στο σπίτι, ενώ εμένα το σπίτι μου είναι πάντα γεμάτο με κόσμο. Αυτά θα λείψουν.

Για την οικονομική κατάσταση τι έχεις να πεις;

Πιστεύω ότι θα αλλάξουν πάρα πολλά πράγματα και πιστεύω ότι δεν θα έχουμε αυτήν την ξεγνοιασιά που είχαμε. Είμαι από μια οικογένεια που είχαμε οικονομική άνεση από τον πατέρα μου. Παντρεύομαι, ψάχνω δουλειά για να έχω τον άντρα που θέλω γιατί δεν είχε οικονομική άνεση, οπότε “κατεβαίνω ένα σκαλί πιο κάτω”. Όταν όμως έμεινα μόνη μου με δύο παιδιά, πέρασα τέτοιο ζόρι που δεν μπορείς να το πιστέψεις. Μου ζητούσε κάτι το παιδί μου και έλεγα ότι δεν έχω πληρώσει την ΔΕΗ και μόνο εάν την πληρώσω και μου μείνουν χρήματα θα σου το πάρω.

Όταν έπρεπε να βγούμε στα μπαλκόνια και να χειροκροτήσουμε τους γιατρούς, είχες βγει;

Ναι με χαρά! Γιατί να μην βγω; Ήταν σκοτεινά στην πλατεία Αμερικής και βγήκα μόνη μου. Όμως από τους κάτω δρόμους άκουσα χειροκροτήματα, τραγούδια, χαμό.

Το Πάσχα βγήκες με την λαμπάδα στο μπαλκόνι;

Το Πάσχα ήταν η πρώτη φορά που έφαγα σε άλλο σπίτι, φυσικά κρατώντας τις απαραίτητες αποστάσεις. Και ναι βγήκαμε με τα ρεσω στο μπαλκόνι επειδή ακούσαμε τις καμπάνες της εκκλησίας. Δεν είμαι άπιστη, αλλά ούτε και ιδιαίτερα θρησκευόμενο άτομο.

Θεωρείς ότι ζούσαμε σε ξεγνοιασιά πριν;

Όχι, εγώ προσωπικά δεν ζούσα σε ξεγνοιασιά αλλά δεν είχα και την έγνοια του να κάτσω δίπλα σου, να σε αγκαλιάσω, να σε ακουμπήσω. Αυτό εννοώ ως ξεγνοιασιά.

Πιστεύεις ότι θα προσαρμοστούμε;

Ελπίζω και εύχομαι να βρεθεί κάτι για να μπορέσουμε να περάσουμε αυτό το πράγμα. Αν όμως μείνει αυτό έτσι όπως είναι, αναγκαστικά θα προσαρμοστούμε.

Πιστεύεις ότι θα μπορέσουμε να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι;

Οι Έλληνες είναι ένας λαός που πονάει τον άλλον, που σε βοηθάει, που σου συμπαραστέκεται. Τα δύσκολα χρόνια από Έλληνες βοηθήθηκα. Εμένα ο πατέρας μου στα 50 του, καταστράφηκε. Έπρεπε να πάρει δάνειο και για να το πάρει εγγυήθηκαν γι’ αυτόν δύο Έλληνες φίλοι του, οι οποίοι του είχαν πει ”Εάν είναι να καταστραφείς εσύ, ας καταστραφούμε κι εμείς μαζί σου”.

Άκουσες για την αύξηση της ενδοοικογενειακής βίας;

Η ενδοοικογενειακή βία δεν αυξήθηκε, υπήρχε και επειδή ο κόσμος έμεινε μέσα, φάνηκε πιο πολύ. Δεν είναι ένα φαινόμενο που δημιουργήθηκε τώρα, απλά τώρα το πήραμε χαμπάρι. Για μένα φταίει και αυτός που δέχεται την βία και δεν φεύγει.

Θεωρείς ότι πλέον θα γίνεται πολύ πιο εύκολα η απαγόρευση κυκλοφορίας με διάφορες αφορμές και όχι μόνο με αρρώστιες;

Όχι, γιατί να γίνει αυτό;

Θεωρείς ότι ξεκινάει κάτι πολύ καινούργιο πια;

Νομίζω ότι θα αλλάξει κάπως η ζωή μας, ναι. Δεν ξέρω αν θα είναι για καλό ή κακό, αλλά θα αλλάξει. Άλλωστε έτσι είναι η ζωή, δεν είναι ίδια ποτέ. Το έχει πει και ο Ηράκλειτος “τα πάντα ρει”. Αλλά η αλήθεια είναι ότι αυτό το πράγμα δεν το είχα φανταστεί ποτέ ότι θα το ζήσω. Δεν μπορώ να το παρομοιάσω ούτε με την χούντα ούτε με τίποτα. Εδώ είσαι αδύναμος εντελώς, τι αντίσταση να κάνεις; Είσαι ανήμπορος και αυτό δεν το έχω ξανανιώσει. Στην χούντα είτε κρύβεσαι, είτε συμμετέχεις, είτε αντιστέκεσαι.

Καμία παροιμία αρμένικη που να ταιριάζει στην περίπτωση θες να μου πεις;

Θυμάμαι κάτι που μου έλεγε ο πατέρας μου “Όταν ο Θεός θέλει να ευχαριστήσει τον φτωχό, τον κάνει να χάσει τον γάιδαρο του για να τον ξαναβρεί”. Δεν είναι λοιπόν ευτυχία το να μπορείς να ξαναβγείς έξω; Το είχα χάσει και τώρα πια το έχω πάλι.

Αντικείμενα από την Αρμενία στο σπίτι της Σιρανούς

Ήρθες κοντά με ανθρώπους που είχες χαθεί;

Ναι βέβαια. Έπαιρνα τηλέφωνο ανθρώπους που ήξερα ότι ήταν μόνοι τους και παράλληλα μοναχικοί. Πήρα τηλέφωνο ανθρώπους που δεν κάνω καν παρέα μαζί τους, απλά τους γνωρίζω. Και όλοι μου είπαν ότι ήταν από τα πιο ωραία τηλεφωνήματα που είχαν δεχτεί. Ο πατέρας μου μου έλεγε: “Θα βλέπεις πάντα τις καλές πλευρές των πραγμάτων, και πίσω από κάθε κακό κρύβεται και ένα καλό. Ακόμα και πίσω από τον θάνατο υπάρχει κάτι καλό”. Το πιστεύω ακράδαντα αυτό. Ένα χρόνο πριν πεθάνει λοιπόν τον είχα ρωτήσει: “Τι καλό βγήκε από την γενοκτονία; Αφού μας αποδεκάτισαν;” και τότε μου απάντησε “Βρεθήκαμε παιδί μου στην Δύση αλλιώς θα είχαμε μείνει στα βάθη της Τουρκίας, είτε που θα μας είχαν σκοτώσει, είτε που θα είχαμε τουρκέψει”. Πάντα λοιπόν υπάρχει κάτι καλό, όπως και τώρα, κάναμε πράγματα που υπό κανονικές συνθήκες δεν θα τα κάναμε.

*Ευχαριστούμε πολύ το Νίκο Γουργουλέτη για την πολύτιμη βοήθειά του στη δημοσίευση της συνέντευξης.