«Δεν είμαστε λίγοι, αλλά μπροστά στο πλήθος που είστε εσείς, τότε εμείς ως ελάχιστοι μετράμε… Εμείς – οι άγγελοι. Εσείς – οι άνθρωποι. Ένας, λοιπόν, από τους λίγους κι εγώ, κυκλοφορώ ανάμεσά σας. Σπάνια συναντώ άλλους αγγέλους. Άλλωστε εμείς δεν χρειαζόμαστε ο ένας τον άλλον. Οι άγγελοι δεν χρειάζονται συμπαράσταση, συμβουλή, προστασία. Αυτά είναι που προσφέρουν σε σας. Συνήθως – εννοώ όταν μπορούν.»
Απόσπασμα από τον “Ανίσχυρο άγγελο” του Μάνου Κοντολέων.
Υπάρχει μία πρόταση που έχετε γράψει που να μπορεί να αντικαταστήσει τη ζωή σας;
Μάνος Κοντολέων: Από τη χρονιά που έγραφα το μυθιστόρημα «Μάσκα στο φεγγάρι» έχω επιλέξει τη φράση Τίποτε από εμένα δε φαίνεται. Είναι μια φράση που χαρακτηρίζει τον κεντρικό ήρωα του μυθιστορήματος μου και που προέχεται από την μετάφραση του «Άμλετ» από τον Γιώργο Χειμωνά. Την επέλεξα γιατί πιστεύω πως απόλυτα εκφράζει εμένα -τόσο ως συγγραφέα, όσο και ως άτομο.
Βιβλία για παιδιά ή για μεγάλους; Τι σας αρέσει περισσότερο να γράφετε;
Και πάλι με φράσεις που υπάρχουν στην ιστοσελίδα μου (www.kontoleon.gr) θα σας απαντήσω. Όταν είμαι -ή θέλω να είμαι- αισιόδοξος, τότε γράφω για παιδιά. Όταν ονειρεύομαι μια επανάσταση, τότε γράφω για τους εφήβους. Όταν φοβάμαι, τότε είναι που γράφω για τους ενήλικες. Και πιστέψτε με, δεν μπορώ να καταλάβω πως δεν υπάρχουν περισσότεροι συγγραφείς που να γράφουν και για μικρούς και για μεγάλους. Η γραφή είναι μια μορφή επικοινωνίας με τους άλλους. Και γύρω μας υπάρχουν άτομα διαφορετικών ηλικιών. Με όλα θέλω να συνομιλώ, αφού άλλωστε προτού γίνω ενήλικας υπήρξα και παιδί και έφηβος.
Ποιο είναι το αγαπημένο σας βιβλίο και γιατί;
Δύσκολα ξεχωρίζει κανείς κομμάτια της ψυχής του. Κι αν το κάνει, είναι μια εντελώς προσωπική του άποψη. Δε νομίζω πως θα πρέπει ενδιαφέρει τους αναγνώστες μου ποιο εγώ αγαπώ περισσότερο από τα βιβλία μου. Αφού άλλωστε έχω αναγνωρίσει το δικαίωμα -την εξουσία πιο σωστά- των αναγνωστών μου να έχουν τις δικές τους επιλογές και να κάνουν τις δικές τους κατατάξεις.
Αν μπορούσατε να διαλέξετε ένα, ποιο θα ήταν αυτό, να μπορείτε να γράφετε χρησιμοποιώντας την τέχνη της παρατήρησης ή να γράφετε με τη ψυχή σας;
Γράφω σημαίνει κατανοώ… Ή τουλάχιστον προσπαθώ να κατανοήσω και τον άλλο, μα και τον ίδιο τον εαυτό μου. Αλλά παράλληλα η γραφή είναι και μια ιδιαιτέρως απαιτητική κατασκευή. Οπότε και η λογική και το συναίσθημα συνοδοιπορούν κατά τη διάρκεια της συγγραφής του κάθε κειμένου.
Μπορεί ένας νέος του σήμερα να ζήσει καθαρά και μόνο από τη λογοτεχνία ή και με κάποιο άλλο παρακλάδι της;
Ναι, νομίζω πως σήμερα θα μπορούσε. Αλλά όσο κι αν αυτό δείχνει να έχει μια ελευθερία ως προς το να συνυπάρχει η έκφραση του ταλέντου σου με τις ανάγκες βιοπορισμού σου, από την άλλη μπορεί να είναι και μια μορφή υποδούλωσης της ελεύθερης έκφρασης στην κατ΄ ανάγκη καθημερινή ενασχόληση με το συνταίριασμα των λέξεων.
Προσωπικά από τα 40 χρόνια συγγραφικής μου ενασχόλησης, κοντά στα 30 από αυτά έχω καταφέρει να συνταιριάζω την υπαλληλική οντότητα με τη συγγραφική παρουσία. Συχνά μου ήταν βαρύ το φορτίο αυτό. Αλλά και πολλές φορές με κρατούσε σε μια συγγραφική ελευθερία.
Γράφω σημαίνει κατανοώ… Ή τουλάχιστον προσπαθώ να κατανοήσω και τον άλλο, μα και τον ίδιο τον εαυτό μου.
Τεχνολογία και λογοτεχνία πώς (από)συνδέονται;
Όπως πάντα τα καταφέρνανε να συνυπάρχουν. Λογοτεχνία και τεχνολογία έχουμε και στα έργα του Βερν, έχουμε και στα έργα του του Κλάρκ ή του Κινγκ. Η τεχνολογία είναι που καθορίζει τη ζωή μας και η λογοτεχνία καταγράφει τις αντιδράσεις μας.
Εσείς διαβάζετε e-book;
Σπάνια. Αν και όλα μου σχεδόν τα έργα μπορεί κάποιος να τα διαβάσει και σε ηλεκτρονική μορφή. Αλλά εγώ ανήκω σε μια γενιά που έχει εξοικειωθεί με το χαρτί. Ο εγγονός μου θα έχει αποκτήσει μια παρόμοια σχέση με την οθόνη. Δε με προβληματίζει κάτι τέτοιο. Για μένα σημαντικό είναι να εξακολουθούν τα άτομα να θέλουν να αφηγηθούν και να τους αφηγηθούνε.
Πώς φαντάζεστε το μέλλον του βιβλίου σε δέκα χρόνια;
Νομίζω πως για τα επόμενα δέκα χρόνια σημαντικές αλλαγές δε θα γνωρίσουμε. Για τα επόμενα είκοσι ή πενήντα;… Ποτέ μου δεν κατάφερα να γράψω έργο επιστημονικής φαντασίας.
Πώς άραγε θα είναι ένα βιβλιοπωλείο το 2100;
Ζω το 2019… Και θέλω τα βιβλιοπωλεία που επισκέπτομαι να έχουν όσα περισσότερα γίνεται βιβλία από αυτά που σε μένα αρέσουν.
Ο Μάνος Ελευθερίου είχε πει, «Τα τραγούδια που ‘χω γράψει τα φοβάμαι / μήπως βγούνε κάποια μέρα αληθινά», πιστεύετε το ίδιο και για τα γραπτά-βιβλία σας;
Εφέτος και καθώς συμπληρώνονται 40 χρόνια συγγραφικής μου παρουσίας, έγραψα με ένα διαφορετικό τρόπο το πρώτο μου βιβλίο. Διαφορετικό ως προς τις τεχνικές αφήγησης και δόμησης. Όχι ως προς τις ιδέες. Αυτά που τότε υπερασπιζόμουνα, εξακολουθούν να θέλουν την υποστήριξή μου. Κι αυτό με κάνει να λυπάμαι. Είναι συχνά κουραστικό μια επανάσταση να μην ολοκληρώνεται…
Εσείς τι μουσική ακούτε; Γράφετε με “συνοδεία” μουσικής;
Αν ακούω μουσική (συχνά το κάνω, αλλά όχι και πάντα) είναι συνήθως προκλασική. Επιλογές από το YouTube.
Με τι θα ανταλλάζετε ένα βιβλίο που έχετε γράψει;
Γιατί να το ανταλλάξω; Αν χρειάζεται να αφιερώσω σε κάποιον ένα βιβλίο μου, θα γράψω ένα νέο.
Πείτε μου τρία επαγγέλματα που θα ήσασταν σε μία άλλη ζωή;
Ηθοποιός, ζωγράφος, ψυχαναλυτής… Ή και μπορεί ναυτικός, ορειβάτης, αστροναύτης…
Πού συχνάζετε στην Αθήνα;
Δεν κυκλοφορώ πολύ. Μένω και κάπως μακριά από το κέντρο. Αλλά έτσι κι αλλιώς η ζωή στο σπίτι μου αρέσει. Γράφω, διαβάζω, σερφάρω, τηλεφωνώ και τα βράδια βλέπω ταινίες.
