Ο κύκλος της φύσης και οι γεύσεις της Σαρακοστής
Η Σαρακοστή, εκτός από τη θρησκευτική πλευρά, ήταν πάντα μία σημαντική περίοδος λαογραφικά, ειδικά για τις αγροτικές κοινωνίες. Δεν είναι τυχαίο ότι η φύση τη Σαρακοστή ετοιμάζεται για την άνοιξη, την αναγέννηση, δηλαδή την Ανάσταση.
Σαρακοστή ίσον Άνοιξη
Όπως πολλές θρησκευτικές γιορτές, έτσι και η Σαρακοστή ακολουθεί τον κύκλο της φύσης. Δεν είναι τυχαίο ότι η περίοδος της νηστείας συμπίπτει με την εποχή της αφθονίας φυτικών βρώσιμων τροφών. Το Μάρτιο αφθονούν τα θαλασσινά και πλήθος χόρτων, ενώ τα ζώα βρίσκονται σε περίοδο αναπαραγωγής. Εν ολίγοις, η Σαρακοστή φέρνει την άνοιξη ή μάλλον την Ανάσταση
Ολοταχώς στην Ανάσταση
Πολλά από τα έθιμα της Σαρακοστής έχουν τη ρίζα τους στον κύκλο της φύσης. Κάποτε, η λιτανεία των αγίων εικόνων κατά την Κυριακή της Ορθοδοξίας γινόταν στα όρια των οικισμών, με σκοπό να εξαγιαστεί το περιβάλλον, να ευλογηθούν οι παραγωγικές δραστηριότητες των κατοίκων, οι καλλιέργειες και οι προσδοκώμενες σοδειές, κάτι που ήταν ιδιαιτέρως σημαντικό για τις παραδοσιακές ελληνικές κοινότητες, με τον αγροτοκτηνοτροφικό χαρακτήρα τους.
Η ανοιξιάτικη βλάστηση και η καλοκαιρινή συγκομιδή, γεγονότα κρίσιμα για την επιβίωση των παραδοσιακών κοινοτήτων, προετοιμάζονται. Η Ανάσταση της φύσης είναι προ των πυλών και δεν είναι τυχαίο ότι η πρώτη Ανάσταση που έχει νόημα στη χριστιανική παράδοση είναι αυτή του Λαζάρου.
Ο Βάλτερ Πούχνερ, μελετώντας τα τραγούδια που συνοδεύουν τις τελετουργίες που σχετίζονται με τη γιορτή του Λαζάρου στα Βαλκάνια, διαπίστωσε ότι αυτά δεν έχουν ουσιαστική σχέση με τον χριστιανικό Λάζαρο, αλλά ότι οι σχετικές τελετουργίες, άρα και τα τραγούδια που περιλαμβάνουν, είναι κατ’ ουσία τελετουργίες της άνοιξης, χωρίς ξεκάθαρο χριστιανικό περιεχόμενο.
Εθιμικές Γεύσεις & Τοπικές Συνταγές
● Ο «Μέγας Κανών» ψάλλεται στους ναούς το απόγευμα της Τετάρτης της 5ης εβδομάδος της Σαρακοστής. Την ημέρα εκείνη ως έθιμο φτιάχνονται «λειψόπιτες» και κουλούρια για τα παιδιά και τους φτωχούς. Τα κουλούρια κρεμιούνταν σε αρμαθιές από τους λαιμούς των παιδιών.
● Στη Χίο, το τελευταίο ποδαράκι της χάρτινης κυρα-
Σαρακοστής, που το έκοβαν το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου, το έκρυβαν μέσα σε ένα ξερό σύκο ή σε ένα καρύδι, και όποιος το έβρισκε θεωρούνταν τυχερός.
● Σε περιοχές του Πόντου συναντάμε το «ξινοφάι», ένα πλούσιο πιάτο με ρεβίθια, φασόλια, κάστανα και σταφίδες, πλιγούρι και πυκνό πετιμέζι, που στη συνέχεια τσιγαρίζεται με κρεμμύδια σε μια κατσαρόλα.
● Στην Κρήτη, πολύ συχνά θα δεις τη Σαρακοστή να φτιάχνεται ταχινόσουπα με ρύζι ή σαλιγκάρια, αφού και αυτά δεν έχουν αίμα.
● Η Θεσσαλία μας γνώρισε το μπουράνι, δηλαδή τη χορτόσουπα με άγρια χόρτα.
● Οι πίτες έχουν την τιμητική τους και στην Πελοπόννησο. Κατά τη Σαρακοστή, σύνηθες φαγητό είναι η λαχανόπιτα με σπανάκι, σέσκουλα, λάπαθα και καυκαλίθρες.
Τι και πού τρώμε τη Σαρακοστή
Οι νοστιμιές της Μαίρης
Σπιτικά Σαρακοστιανά –και όχι μόνο– στην πλατεία Αγίου Γεωργίου
Η δική μας Μαίρη, στην πλατεία του Αγίου Γεωργίου, καθημερινά μάς μαγειρεύει σπιτικά και φέρνει στο πιάτο μας τις νοστιμιές της. Από τα κλασικά πλέον σημεία της γειτονιάς, αποτελεί εγγύηση γεύσης και ποιότητας. Όλα τα μαγειρευτά ημέρας φιγουράρουν στη βιτρίνα και έρχονται ζεστά και φρέσκα στο τραπέζι μας. Η Σαρακοστή έχει την τιμητική της εδώ, αφού η Μαίρη «ειδικεύεται» σε σούπες, σε λαδερά, σε ψάρια μαγειρεμένα στο τηγάνι, στην κατσαρόλα, στο φούρνο ή στη σχάρα — «όνειρο» το τηγανητό θράψαλο μαζί με ντοματοσαλάτα. Όλα αυτά στις τίμιες τιμές που μας έχει συνηθίσει. Έτσι, η νηστεία γίνεται πιο νόστιμη από ποτέ.
Μαγειρευτά, λαδερά, ψάρια, όσπρια και σούπες είναι μόνο λίγες από τις επιλογές που σου προσφέρει η Μαίρη, όχι μόνο κατά τη διάρκεια της Σαρακοστής. Σίγουρα, όμως, περνώντας απ’ έξω θα λιγουρευτείς τις γενναίες μερίδες που θυμίζουν απολύτως
το φαγητό της μαμάς σου.
Ύδρας 2-4, Κυψέλη | Τ.: 210 82 29 239 | fb: Οι νοστιμιές της μαίρης | ig: OI_NOSTIMIES_TIS_MAIRIS
Καπετάν Παναγής
Ε ρε πράμα που σαλεύει!
Η Βαρβάκειος εγγυάται πάντα για τα καλύτερα ποιοτικά και πιο ψαγμένα προϊόντα της πόλης! Εκεί, λοιπόν, βρίσκουμε τον «Καπετάν Παναγή», τον πιο μεγάλο και πολυσύχναστο πάγκο της ψαραγοράς. Ο Γεράσιμος και ο Κωνσταντίνος, τα δύο αδέρφια από την Κεφαλονιά, έχουν δημιουργήσει το δικό τους «δίκτυο» που φέρνει στο τραπέζι μας φρέσκα και κατεψυγμένα ψάρια, θαλασσινά, όστρακα — ό,τι χρειάζεται ένα λαϊκό, καθαροδευτεριάτικο ή σαρακοστιανό τραπέζι. Ιδανικοί για να λύσουν απορίες ή να γλυκάνουν λίγο τις πίκρες μας με τα αστεία τους, μας περιμένουν καθημερινά στη Βαρβάκειο. Φυσικά, γίνεται και το παζάρι που αρμόζει στο χώρο, ανεξαρτήτως ώρας! Αν όμως δεν έχεις χρόνο να περάσεις από εκεί, η φρέσκια πραμάτια έρχεται και στο σπίτι σου με delivery μέσω WOLT!
Ό,τι χρειάζεσαι για να στολίσεις το τραπέζι σου με θαλασσινή αλμύρα και να γευτείς νόστιμο ψάρι, θα το βρεις στον «Καπετάν Παναγή», το αρχηγείο του Γεράσιμου και του Κωνσταντίνου. Το μόνο που δεν βρίσκουν είναι γοργόνες, αλλά πιστεύουμε σε εκείνους!
Κεντρική Αγορά Αθηνών Βαρβάκειος ιχθυαγορά Κατάστημα #65 | Τ: 210 32 12 223 | Fb: Καπεταν Παναγης | Ig: @kapetan.panagis
Απόκριες, Σαρακοστή και ο Γεώργιος Σουρής στην παλιά Αθήνα
Παλαιότερα, το θέμα Απόκριες για την Αθήνα ήταν υψίστης σημασίας. Μπαλ μασκέ, η Βασίλισσα της Αποκριάς, Πλάκα και ταβέρνες, σάτιρα και ποίηση.
Jours fixes και σατιρικά στιχάκια
Για όλες τις τάξεις και τις συνοικίες, οι Απόκριες ήταν από τα αγαπημένα events της πρωτεύουσας! Επειδή σάτιρα και Απόκριες πάνε μαζί, λέγεται ότι την Κυριακή της Αποκριάς είχε την τιμητική του το σπίτι του μεγάλου σατιρικού ποιητή Γεωργίου Σουρή, ιδρυτή μάλιστα του ΡΩΜΗΟΥ, της εβδομαδιαίας σατιρικής εφημερίδας των Αθηνών. Όπως αναφέρεται στο βιβλίο του Μ. Λιδωρίκη Έζησα την Αθήνα της Μπελ Επόκ, παρέλαυναν από το φιλόξενο σαλόνι του ποιητή από συγγραφείς και άνθρωποι του πνεύματος μέχρι πρίγκιπες μεταμφιεσμένοι!
Ο Γεώργιος Σουρής σκάρωνε δίστιχα για την Αποκριά, όπως το παρακάτω, το οποίο ουσιαστικά προετοίμαζε τη νηστεία της Καθαράς Δευτέρας και της Σαρακοστής: «Εψόφησε ο λουκάνικος, ψυχομαχάει ο τύρος. Κι η βρούβα, η παλιόβρουβα στέκεται στην Καβάλλα να πέσει στην τσουκάλα» Η Σαρακοστή πάντως φαίνεται ότι αποτέλεσε έμπνευση για τον ποιητή, που συνδύασε τη νηστεία με ένα εθνικό ζήτημα κι έτσι έγραψε το ποίημα «Σαρακοστή Αγία».
Σαρακοστή αγία (1881)*
του Γ. Σουρή
*Το ποίημα αναφέρεται στην περίοδο πριν τη συνθήκη της Κωνσταντινούπολης, όπου η Οθωμανική Αυτοκρατορία «χάρισε» στην Ελλάδα τη Θεσσαλία και τμήμα του νομού Άρτας.
Σαρακοστὴ ἁγία, καλῶς μᾶς ἦλθες πάλι,
ἔξω τὸ τόσο γλέντι, ἡ τρέλλα, τὸ μεθύσι,
ἡσύχασε τὴ φούρια, τῆς Ἀποκρῃᾶς τὴ ζάλη,
κι’ ἡ χάρις σου ἀμέσως τὸ ζήτημα ἂς λύσῃ,
Σαρακοστὴ ἁγία, δός μας καμπόσο νοῦ,
κι’ ἐμπρός μας ἂς ἀνοίξουν ἡ πόρταις τ’ οὐρανοῦ.
Ἡ ρέβαις, τὰ φασόλια, τὰ σκόρδα, τὰ ρεβίθια,
ἂς δυναμώσουν ὅλων τ’ ἀδύνατα κορμιά,
θάρρος, φωτιὰ νὰ χύσουν μὲς στῶν Ρωμηῶν τὰ στήθεια,
νὰ φᾶνε μὲ τὰ δόντια τοὺς Τούρκους μονομιά.
Σαρακοστὴ ἁγία, βοήθησέ μας σὺ
τὸν ἔνδοξο Σουλτάνο νὰ κάνωμε τουρσί.
[…] Χριστὲ καὶ Παναγία, Ἀγγέλοι κι’ Ἀποστόλοι,
ἡ χάρις σας ἡ θεία σ’ ἐμᾶς ἂς κατεβῇ,
ἂς στραβωθοῦν οἱ Τοῦρκοι σὲ μιὰν ἡμέρα ὅλοι,
νὰ κάμωμε γιουροῦσι στοὺς Τούρκους σὰν στραβοί.
Σαρακοστὴ ἁγία, ὁ νειός μας βασιληᾶς
στὰ Γιάννινα νὰ φάῃ τ’ ἀρνὶ τῆς Πασχαλιᾶς.
Ἀλλοιῶς τὸ ζήτημά μας κατήφορο ἂν πάρῃ,
ἂν ὁ Χαμὶτ δὲν δώσῃ τοὐλάχιστο τὴν Κρήτη,
πετοῦμε τοῦ Θεοῦ μας τὸ κάθε συναξάρι
καὶ πιάνομε τὸ θεῖο Κοράνι τοῦ Προφήτη.
Σαρακοστὴ ἁγία, ποὺ ὅλους βοηθεῖς,
βοήθα μας, ἀλλέως, τουρκεύω παρευθύς.
Τι και πού τρώμε τη Σαρακοστή
H Kληματαριά
Νοστιμιές με όνομα και ιστορία
Υπάρχει μια παραδοσιακή ταβέρνα στο κέντρο της Αθήνας, με ζωντανή μουσική που ομορφαίνει τα βράδια μας εδώ κι έναν αιώνα. Στην αγαπημένη Πλατεία Θεάτρου, η Κληματαριά παραμένει ζεστή, νόστιμη κι απαράλλαχτη, συνεχίζοντας να χαρίζει απολαύσεις που αν δεν τις ζήσει κανείς, δεν περιγράφονται. Άνοιξε το 1927 και πρώτος ιδιοκτήτης της ήταν ο κ. Γεροδήμος. Από τότε, αν και πέρασαν πολλές διαφορετικές εποχές, άνθρωποι και η ανακαίνιση του 2005, η Κληματαριά διατηρεί μια μαγεία αναλλοίωτη· το ακέραιο όνομα, την παράδοσή της στο καλό φαγητό, την αισθητική του χώρου και την αυθεντικότητά της. Εδώ θα βρείτε πάντα φρέσκα και παραδοσιακά πιάτα, live λαϊκής μουσικής, μεγάλες και κεφάτες παρέες φίλων που όλο και κάτι γιορτάζουν και μια γεύση από παλιά Αθήνα.
Λείπει η Κληματαριά απ’ τη Σαρακοστή; Πιάτα παραδοσιακά, νόστιμα, νηστίσιμα και πλούσια. Ας μη λείψουν απ’ το τραπέζι μας οι γίγαντες, τα μαυρομάτικα, οι μελιτζάνες γιαχνί, κι όλα τα καλούδια που μας αξίζουν αυτές τις μέρες.
Πλ. Θεάτρου 2, Αθήνα | Τ.: 210 32 16 629 |www.klimataria.gr | Fb: Klimataria | Ig: tavernaklimataria1927
Terra Fresh
Πόσα διαφορετικά είδη χαλβά μπορείς να δοκιμάσεις;
Το Terra Fresh άνοιξε τις πόρτες του στη Σοφοκλέους, στην καρδιά του κέντρου, και η ποικιλία και η ποιότητα των προϊόντων οδήγησε στη δημιουργία άλλων δύο καταστημάτων, στην Αθηνάς και στη Σόλωνος. Περνώντας λοιπόν από το κέντρο, δεν μπορεί να μην πετύχεις ένα Terra Fresh! Κατά τη διάρκεια της Σαρακοστής, το Terra Fresh απογειώνει τη νηστεία με γεύση: 72 διαφορετικά είδη χαλβά σε περιμένουν να τα ανακαλύψεις, είτε χύμα είτε συσκευασμένα, με ξηρούς καρπούς, σοκολάτες, φρούτα και ό,τι μπορείς να φανταστείς. Αλλά δεν μένει μόνο εκεί: ντολμαδάκια, χειροποίητα τουρσιά, πίκλες, νηστίσιμα κουλουράκια και κριτσίνια, χύμα όσπρια από όλη την Ελλάδα για να διαλέξεις τα πιο εκλεκτά, κάνουν το μαγείρεμα και το γεύμα σου αληθινή απόλαυση. Γιατί το φαγητό ξεκινάει από τη μυρωδιά!
Εκτός από τα σαρακοστιανά εδέσματα, σε περιμένουν μπαχάρια, ξηροί καρποί, ποτά και ό,τι χρειάζεσαι για να ξεχωρίσει το τραπέζι σου! Μην ξεχνάς ότι η λεπτομέρεια κάνει τη διαφορά και, στην περίπτωση του Terra Fresh, αυτό το γνωμικό ταιριάζει γάντι!
