Άρρυθμη, γκροτέσκα, ετεροβαρής κι ανοικονόμητη «Λαίδη Μάκβεθ» με πολλά στοιχεία Μαγιακόφσκι, αλλά κι ένα χοντροκομμένο ξύλινο μπαρόκ σκηνικό που εμπόδιζε κάθε συγκινησιακή ταύτιση του κοινού με τα επί σκηνής άδοντα πρόσωπα, ενώ ο υποκριτικός κώδικας παρέπεμπε στον γερμανικό εξπρεσιονισμό. Με λίγα λόγια, καλόν είναι οι καταξιωμένοι ηθοποιοί που δεν έχουν συγκεκριμένες ειδικές σπουδές στο λυρικό θέατρο κι η παιδεία τους λανθάνει να περιορίζονται στο ρόλο του εκτελεστή πρόζας και να μην υποδύονται τους σκηνοθέτες. Υποκριτική; Ναι. Αλλά όχι στις ιδιότητες. Οι ιδιότητες κατακτώνται συν τω χρόνω και δεν απονέμονται ως εξαργύρωση της όποιας άσχετης (ή ακόμα και συναφούς) αναγνωρισιμότητας.
Εκκωφαντική μουσική με πρωτόγονες εξάρσεις, άκομψα σκηνικά, απλοϊκοί φωτισμοί κι ερμηνείες που δεν αφήνουν κανένα περιθώριο λυρικής συνοδοιπορίας μεταξύ σκηνής και πλατείας.
Φυσικά ένα κοσμικό γεγονός είναι πάντα ευπρόσδεκτο και προσελκύει τα φώτα της δημοσιότητας. Ψαγμένο κι αμύητο κοινό συνωστίζονται σαν πεταλούδες γύρω από λαμπιόνια, όμως αυτό δεν πρέπει να οδηγεί σε σύγχυση μεταξύ υψηλής τέχνης και υψηλής …ραπτικής (ή κομμωτικής).
Παρ’ όλα αυτά, χαρήκαμε που είδαμε αυτό το έργο σε όλο τον παροιμιώδη φορμαλισμό του. Ναι, δεν είχαν άδικο οι μπολσεβίκοι που κατηγόρησαν τον Σοστακόβιτς για φορμαλισμό, γιατί αυτό το έργο είναι άψυχο και σχηματικό, υποτονικό μέσα στη μεγαλοστομία του κι αποστεωμένο από γνήσιο κι αναβλύζον ανθρώπινο συναίσθημα. Κατέχει όμως μία σοβαρή θέση στην Ιστορία του Λυρικού Θεάτρου και των Παραστατικών Τεχνών γενικότερα. Ως εκ τούτου τα συγχαρητήρια ανήκουν στους αρμοδίους της Λυρικής Σκηνής που το επέλεξαν και στους αρμοδίους του Ιδρύματος Νιάρχου που ενέδωσαν στο τόλμημα να στεγάσουν, να φιλοξενήσουν και να υποστηρίξουν μια παραγωγή διεθνούς βεληνεκούς.
Όμως, για όσους είχαν προλάβει τον Νουρέγιεφ σε ρόλο …μαέστρου στο Ηρώδειο θα έπρεπε να προφυλάξουν την καταξιωμένη Φανή Αρντάν από ένα τέτοιο ατόπημα. Είναι άλλο πράγμα η συμπάθεια, άλλο η ενσυναίσθηση κι άλλο η αισθητική ηδονή. Το μουσικό θέατρο είναι πολύπλοκος κώδικας, ο πολυπλοκότερος όλων, γιατί συνέχει και συνδυάζει κι εμπεριέχει όλους τους άλλους καλλιτεχνικούς, λογοτεχνικούς και μουσικούς κώδικες. Επομένως, απαιτεί ειδική κατάρτιση, πέρα από το …θράσος για να μπει κανείς στην αρένα και να βγει αλώβητος. Μήτε η μεγάλη Μαρία Κάλλας δεν θα το τολμούσε. Πόσω μάλλον μία ηθοποιός που υποδύθηκε την Κάλλας στο μόνο κι αποτυχημένη master-class που εκείνη η ανεπανάληπτη ντίβα καταδέχτηκε να δώσει. Δεν είναι κακό να αποσύρονται η σταρ. Κι η εργασιομανία έχει τα όριά της. Υπάρχει κι ο εθελοντισμός. Και οι φιλανθρωπικές βραδιές… Δεν χρειάζεται να υποπίπτουν εις την Ύβριν άνθρωποι που θα μπορούσαμε να τους θυμόμαστε καλύτερα.
Δεν δημοσίευσα την κριτική μου κατά τη διάρκεια των παραστάσεων για λόγους ευαισθησίας κι ηθικού κώδικα, ενώ η επαγγελματική δεοντολογία θα επέβαλε το αντίθετο. Όμως η κριτική δεν είναι απλώς μια παρακίνηση ή μια αποτροπή να αγοράσεις ή να πουλήσεις ένα εισιτήριο, είναι το ίχνος μέσα στο χρόνο ενός μετεώρου που χάθηκε για πάντα, ανεπιστρεπτί. Το θεατρικό φαινόμενο είναι μαγικό κι ερωτικό, ακριβώς ένεκα αυτής της προσκαίρου συγχρονικότητάς του και της ψευδαισθήσεως του θεατή ότι συμμετέχει ενεργά ενώ σπανίως αντιδρά…
Με άκρα επιφύλαξη, συμπάθεια και τη δέουσα αυστηρότητα προκειμένου να υπηρετήσω σωστά το λειτούργημα του κριτικού,
Κωνσταντίνος Μπούρας
Info:
https://www.snfcc.org/ekdiloseis/ntmitri-sostakovits-laidi-makveth-toy-mtsensk/4090
