Ο Δημήτρης Μαραμής είναι ένας ευρηματικός μουσουργός, με σπινθηροβόλο βλέμμα και μία απίστευτη ποιότητα να συνοδεύει τις μουσικές που γράφει αλλά και τον λόγο του.
Ένας σύγχρονος δημιουργός, που κινείται στα πλαίσια της κλασικής μουσικής χωρίς να αποκλείει από τα έργα του τα jazz ή και rock στοιχεία. Ο ίδιος, διέγειρε το ενδιαφέρον των περισσότερων με την τεράστια επιτυχία που είχε το μιούζικαλ «Ερωτόκριτος», για το οποίο υπέγραψε την μουσική, το λιμπρέτο αλλά είχε και την τεράστια ευθύνη της διεύθυνσης ορχήστρας. Ο Δημήτρης Μαραμής επανέρχεται με ένα υπέροχο έργο «Οι Στοιχειωμένοι» του οποίου υπογράφει την μουσική, σε σκηνοθεσία του Θ. Παπακωνσταντίνου. Η συνέντευξη έγινε με αφορμή το μιούζικαλ, αλλά μας έδωσε την ευκαιρία να γνωρίσουμε λίγο καλύτερα αυτή την εξαίσια προσωπικότητα.
κ. Μαραμή, έχω την αίσθηση ότι δεν έχετε ερωτηθεί για πράγματα για τα οποία θα θέλατε να μιλήσετε.
Δεν ξέρω τι σας κάνει να το πιστεύετε αυτό. Ξέρετε, ακολουθώ μία δική μου πορεία και χάραξη. Δεν ακολουθώ συνταγές άλλων. Όταν ξεκίνησα, είχα και εγώ τις φοβίες μου. Αυτά πάντα υπάρχουν, απλά αρχίζουν και περιορίζονται. Μπορεί να μηδενιστούν, μπορεί και όχι. Καλό είναι να μηδενιστούν, γιατί απελευθερώνεται ο καλλιτέχνης και κάνει αυτό που πιστεύει. Και για μένα καλλιτέχνης είναι αυτός που κάνει ό,τι θέλει. Που χαράζει τον δρόμο και τον ακολουθεί ο κόσμος. Δυστυχώς, οι περισσότεροι κάνουν το λάθος να πηγαίνουν εκεί που θέλει ο κόσμος. Αυτό δεν είναι τέχνη και εκείνος που το κάνει δεν είναι καλλιτέχνης.
Στο παρελθόν δεν είναι λίγοι οι σπουδαίοι συνθέτες που επηρεάστηκαν από την λαϊκή παράδοση όπως για παράδειγμα ο Μ. Χατζιδάκις στον Μεγάλο Ερωτικό με τα Λιανοτράγουδα…
Θα ήθελα να σας ξεκαθαρίσω κάτι. Μεγάλο συνθέτη θεωρώ το Νίκο Σκαλκώτα, όχι τον Χατζιδάκι. Ο Χατζιδάκις, είναι μια μορφή γιγαντιαία αλλά πολύπλευρη με πολλές διαστάσεις. Στην κλασική μουσική, ο μεγάλος συνθέτης είναι ο Νίκος Σκαλκώτας, ο οποίος δεν πρόλαβε να αναπτυχθεί όσο θα ‘πρεπε. Στον «Μεγάλο Ερωτικό», λοιπόν, που είναι μία τεράστια δεξαμενή πολιτισμού και αναφοράς, όντως ο Χατζιδάκις επιλέγει από όλη την ιστορία της ελληνικής γραμματείας και δίνει το στίγμα της λογοτεχνικής περιόδου της χώρας. Με ένα θέμα. Τον έρωτα. Και φυσικά βάζει τα καλύτερα δίστιχα από τα λιανοτράγουδα.
Ποιο ήταν, λοιπόν, το δικό σας ερέθισμα για να συνθέσετε μουσική για τους Στοιχειωμένους που βασίζεται στα δύο δημοτικά τραγούδια «Το γιοφύρι της Άρτας», «Του νεκρού αδερφού» και στον αστικό μύθο της Άμφισσας, «Το στοιχειό της Χάρμαινας»;
Ξεκίνησε με το μεγάλο ερωτηματικό. Τι κάνω μετά τον Ερωτόκριτο; Αυτή ήταν η αφετηρία. «Οι στοιχειωμένοι» είναι κάτι διαφορετικό, θα έχει μία άλλη εξέλιξη αλλά θα είναι από τον ίδιο μπαμπά και θα μπορεί να μιλάει στην ίδια ποιητική ρίμα. Έτσι, οδηγήθηκα σε αυτό το κείμενο το οποίο είχε το εξής πράγμα: Στον Ερωτόκριτο έπρεπε να πάρω 10.000 στίχους και να καταφέρω να τους συμπυκνώσω με μία μουσικοθεατρική φόρμα και μέσα σε δύο ώρες να βγάλω ένα απόσταγμα χωρίς να προδοθεί το κείμενο και η ροή της ιστορίας. Εδώ έπρεπε να κάνω το αντίθετο. Να πάρω ένα ποίημα που είναι μόνο μία- δύο σελίδες και να αναπτυχθεί.
Μιλάμε για ποιήματα τα οποία «γεννούν» έντονα συναισθήματα αλλά απαιτούν και πολύ μελέτη.
Εγώ συνήθως δουλεύω με τον εξής τρόπο. Πρώτα ερευνώ, ψάχνω, σπουδάζω και ύστερα γράφω. Πάντα με ένα δεδομένο• ότι δεν θα ξεπέσουν σε τίποτα το αναμενόμενο. Το θέμα είναι, πως θα δώσω αυτόν τον λόγο με έναν απροσδόκητο τρόπο. Αυτά τα τρία δημοτικά τραγούδια μπορεί να έχουν έντονες συγκινησιακές καταστάσεις, να φαίνονται πολύ σκοτεινά αλλά δεν έχουν ίχνος θλίψης. Αυτό σημαίνει ότι δε μπορεί να ακουστεί εκεί ένα είδος θλιβερής ή μελαγχολικής μουσικής.
Είναι χορευτική μουσική. Παίζουν μόνο κρουστά και πνευστά, δεν υπάρχουν έγχορδα. Κρουστά, πιάνο ένα κοντραμπάσο και πνευστά, που δείχνει αυτό το πράγμα: ότι εδώ ερχόμαστε να χορέψουμε τον θάνατο, την προδοσία, τα δίσεκτα χρόνια, την ανθρωποθυσία. Άκουσα πολύ Πολωνική, Σέρβικη και Εβραϊκή μουσική. Έψαξα όλη την περιοχή της Ανατολικής Ευρώπης, μέχρι και το Ισραήλ. Μη ξεχνάμε, ότι «Του Νεκρού αδερφού» υπάρχει σε πέντε χώρες επισήμως (Αλβανία, Σερβία, Βουλγαρία, Τουρκία, Ρουμανία). Ήθελα να υπάρχουν αυτές οι ρίζες.
‘Εχετε αγωνία;
Κοιτάξτε, το έργο έχει παρουσιαστεί στην Άμφισσα και στην Λάρισα. Το θέμα είναι, ότι το κοινό που δεν βλέπει κάθε μέρα αυτό το είδος μουσικής -κακά τα ψέματα όσο καλές προθέσεις και να έχουν λόγω της χώρας που ζουν αυτοί οι άνθρωποι που έχει παραμελημένη την επαρχία- είναι αμύητο. Όταν, λοιπόν, παρουσιάζεις ένα πρωτάκουστο έργο σε ένα αμύητο κοινό 1η εκτέλεση και τους βλέπεις να συγκινούνται και να κλαίνε, δεν φοβάσαι πλέον.
Η αγωνία μου είναι, να εκτελεστεί πάρα πολύ καλά.Να αποδώσουν την σκηνοθεσία που κάνει ο Θ. Παπακωνσταντίνου, να το ευχαριστηθούν οι ερμηνευτές και οι μουσικοί εκείνη την στιγμή και να μπορέσουμε να το αποδώσουμε στο 100%. Αυτή είναι η αγωνία. Υπάρχουν άνθρωποι που θα πουν αν τους αρέσει ή δεν τους αρέσει αλλά δεν θα υπάρξει κανείς που να πει, αυτός ο συνθέτης μας κορόϊδεψε. Γιατί γνωρίζουν όλοι πως οτιδήποτε τους δίνω προέρχεται από πολλή δουλειά.
Υπάρχουν συνθέτες που αναμασούν τα έργα τους ή δανείζονται από άλλους;
Το σωστό είναι να ζυμώνεται κάτι για να παράγεις από κάποια άλλη αφετηρία κάτι άλλο. Αυτό που λέμε «δεν υπάρχει παρθενογένεση». Μα δεν πρέπει να υπάρχει! Ακόμα και ο πρωτόγονος άνθρωπος, κάτι άκουσε για να πατήσει. Η μουσική υπάρχει, μες στο σύμπαν, είναι δεδομένη. Υπάρχει! Δεν εφεύρουμε την μουσική, την αποκωδικοποιούμε. Μέσα από τον άνεμο, την θάλασσα, τους χτύπους, τα πουλιά.
Όλα αυτά, είναι συγκεκριμένες παλμικές κινήσεις στους πλανήτες. Από την κίνηση των πλανητών παράγεται μουσική! Παντού υπάρχει μουσική και παράγεται με συγκεκριμένες συχνότητες• είναι φυσική. Άρα αυτό υπάρχει. Εμείς απλά ερχόμαστε και πιάνουμε στοιχεία από το χάος της μουσικής και τα αποκωδικοποιούμε, τα μεταφράζουμε σε εφτά νότες, σε συγκεκριμένες αρμονίες, με συγκεκριμένες επιλογές. Και έτσι παράγεται η μουσική.
Αισθάνεστε να έχετε αδικηθεί κάπου;
Θεωρώ ότι η τραγουδοποιία μου έχει αδικηθεί από το σύστημα. Υπάρχουν ραδιοφωνικοί παραγωγοί που ακούν τα τραγούδια μου στο αυτοκίνητο τους, τα αγαπούν και δεν τολμούν να τα παίξουν στο ραδιόφωνο. Φοβούνται, ότι θα διώξουν τον κόσμο. Εγώ νομίζω ότι με θεωρούν ανθρωποδιώχτη! (γέλια) Για παράδειγμα, παραγωγοί με αγκαλιάζουν, με φιλούν, μου λεν τι ωραίο τραγούδι και δεν παίζεται πουθενά! Όπως το τραγούδι της Ελεονώρας Ζουγανέλη. Δεν τόλμησαν! Φοβούνται την διαφορετικότητα. Είμαστε συντηρητικός λαός. Δυστυχώς. Ο συντηρητισμός, σε κάποιες περιπτώσεις δεν είναι κακός… την Αγγλία ιστορικά την έχει σώσει αλλά η Ελλάδα δεν θα έπρεπε να είναι τόσο συντηρητική.
Να επανέλθω στους “Στοιχειωμένους“. Σε αυτά τα έργα μιλάμε για πόνο, απώλεια, θυσία…
Η πηγή των θεμάτων που πραγματεύονται είναι οι μύθοι. Οι μύθοι, γεννήθηκαν από τους πρωτόγονους ανθρώπους. Ο άνθρωπος, είχε την ανάγκη να βάλει νόμους για να μπορέσει να σώσει τον αλληλοσπαραγμό. Ο πρωτόγονος ψυχισμός, έπρεπε να γεννήσει μέσα από την φαντασία του νόμους και κανόνες του πολιτισμού. Να γεννηθεί ο πολιτισμός και από την κτηνώδη του πλευρά, να περάσει στην ανθρώπινη. Όλα αυτά, έχουν απόλυτα βαθιές ρίζες και δεν έχει να κάνει με τίποτα το θλιβερό.
Έχει να κάνει με μία αναγκαιότητα. Εξηγεί ο πρωτόγονος άνθρωπος, ότι ο βαρύς χειμώνας θα οδηγήσει σε μία άνοιξη, ο θάνατος θα οδηγήσει σε μία γέννηση• σε μία Ανάσταση. Μα και οι ιστορίες των θρησκειών οδηγούν σε μία ανάσταση. Ο άνθρωπος δεν αποδέχεται τον θάνατο! Μέσα στον θάνατο να είσαι, μέχρι το τελευταίο δευτερόλεπτο, δεν μπορείς να αποδεχθείς το τέλος.
Η ανθρωπότητα συνεχώς ελπίζει στην αναγέννηση, στη άνοιξη που εκ των πραγμάτων είναι και η ανάσταση. Όλο αυτό λοιπόν λέει το εξής: Για να μείνεις αθάνατος πρέπει να πεθάνεις και να γεννηθεί το καινούριο. Είναι μια μύηση που περνά από το σκοτάδι στο φως. Από τον θάνατο στην ζωή. Από τον χειμώνα στην άνοιξη. Για έναν χειμώνα με μία άνοιξη μιλάμε, αλλά είναι τόσο σημαντικό! Αυτό είναι όλο το concept της θεματικής των Στοιχειωμένων και πάνω σε αυτό πατάει και ο Θάνος Παπακωνσταντίνου. Θα περάσουμε από όλo αυτό σκηνοθετικά με σαρκασμό, με χιούμορ και με πολύ φως.
Εσείς έχετε βιώσει απώλεια;
Έχω βιώσει απώλεια. Έχω χάσει τον πατέρα μου. Το να σε φέρουν σε επαφή με τον νεκρό πατέρα σου ή να θυμηθείς… Έχεις ένα έργο που σε συμπονά και συμπάσχει μαζί σου, που σκύβει πάνω σου και όταν ολοκληρώνεται φεύγεις πιο ελαφρύς. Η ελπίδα είναι να πιάνεις την αλήθεια και να την λες.
κ. Μαραμή έχετε αναφερθεί στο μπούλινγκ, λέγοντας ότι και εσείς ως παιδί το έχετε εισπράξει. Θα θέλατε να μας μιλήσετε γι’αυτό;
Μεγάλωσα στην Χαλκίδα τα πρώτα χρόνια, στα Άσπρα Σπίτια (Δίστομο)έχω κάνει γυμνάσιο- λύκειο εκεί, γιατί ο πατέρας μου ήταν μηχανολόγος και δούλευε στα μεταλλεία. Οπότε όλα μου τα παιδικά χρόνια, ήταν σε επαρχιακές πόλεις και χωριά. Όταν ζεις σε ένα χωριό και παίζεις πιάνο ή όταν είσαι ένα διαφορετικό παιδί, λίγο πιο ευαίσθητο και απόμακρο, είναι φυσιολογικό.
Η παιδική ηλικία είναι πολύ σκληρή ηλικία. Γι’ αυτό και βλέπουμε όλα αυτά σήμερα στις ειδήσεις. Οι οικογένειες δεν αντιλαμβάνονται τι συμβαίνει στα παιδιά τους στο σχολείο. Είμαι ευαισθητοποιημένος με αυτό το θέμα και το βλέπω με τον ανεψιό μου. Με ενδιαφέρει να είναι καλά με τους συμμαθητές του. Πιστεύω, ότι το 90% των γονέων δεν το αντιλαμβάνονται,. Πηγαίνουν τα παιδιά τους σχολείο και εκείνοι είναι ήσυχοι. Δεν είναι έτσι.
Τα παιδιά μπορεί να πάνε στο σχολείο και να είναι μία κόλαση για αυτά. Ένα κολαστήριο. Οι γονείς οφείλουν κάποια στιγμή να ξυπνήσουν και να το καταλάβουν. Το τι παντελονάκι, τι πουκαμισάκι θα φορέσουν στο παιδί τους – γιατί αυτοί επιλέγουν – μπορεί για το παιδί, να είναι μία κόλαση. Η ελληνική οικογένεια δεν έχει κάνει καλό.
Αν υπάρχει λόγος να επισκεφτούμε ψυχαναλυτή, είναι λόγω του μπαμπά και της μαμάς μας. Εγώ το πιστεύω ακράδαντα. Και το δηλώνω. Αυτό που θα πω και στον ανεψιό μου είναι: «Μην ακούς τους γονείς σου! Ναι. Τους αγαπάμε, τους σεβόμαστε αλλά επ’ ουδενί δεν πρέπει να τους ακούμε.» Το ότι έχουμε επιβιώσει ως λαός και ως άνθρωποι είναι ένα θαύμα! Είμαστε ένα θαύμα στη γη -δεν το λέω εθνικιστικά- αλλά φυσικά και κουβαλάμε προβλήματα και ακόμα αυτά πρέπει να αντιμετωπίζουμε. Γι’ αυτό χρειάζεται παιδεία.
Να μιλήσουμε για τον έρωτα;
Ο έρωτας έχει ισοπεδωθεί μέσω του internet, της αρπαχτής και του one night stand. Είναι πολύ δύσκολα τα πράγματα. Εγώ έχω πολλές πληγές από το θέμα του έρωτα.(γέλια) Ο Έρωτας είναι σκοτεινός. Ο έρωτας είναι αμείλικτος. Κάποιος που ερωτεύεται, πονάει πάρα πολύ. Στον έρωτα πάντα ο ένας από τους δύο αγαπάει λιγότερο. Αυτή η έλλειψη ισορροπίας στη ζυγαριά είναι το βάσανο του έρωτα. Ακόμα και στον Ερωτόκριτο, πρέπει να φτάσει το τελευταίο λεπτό για να καταλάβουμε ότι και οι δύο είναι ερωτευμένοι.
Για εμένα, το συγκλονιστικό στον Ερωτόκριτο είναι αυτές οι τελευταίες σκηνές. Ακόμα κι εκεί δεν βλέπουμε να ξέρουν πόσο πιστός είναι ο ένας στον άλλο. Δεν το ξέρουνε, στο τέλος θα το μάθουν. Άρα, ο έρωτας δεν είναι – δυστυχώς- κάτι τόσο ευχάριστο. Είναι έντονο! Πετάς, δημιουργείς, γεννάς, νιώθεις ότι είσαι ο πιο δυνατός από όλους, αλλά από την άλλη έχει μια πολύ σκοτεινή πλευρά.
Μια ερωτική ιστορία και το Στοιχειό της Χάρμαινας, εδώ που πλέον τους στίχους γράφει ο Σωτήρης Τριβιζάς…
Έχουμε δύο δημοτικά τραγούδια και ξαφνικά γεννιέται ένα τρίτο το οποίο όμως γράφεται από έναν σύγχρονο ποιητή που ζει εδώ. Ποιητικά, πάρα πολλοί έχουν δουλέψει πάνω σε αυτό. Ο Σωτήρης εμπνεόμενος και επηρεασμένος από το δημοτικό τραγούδι γεννά ένα νέο. Σκηνοθετικά το έργο ξεκινά από τους δυο εραστές. Και αμέσως γίνεται το λάθος. Δίνεται ένας όρκος αγάπης. «Αν σε αρνηθώ να μην βρεθεί τόπος να ηρεμήσω.» Ο Κωνσταντής στοιχειώνει, γιατί έχει δώσει τον όρκο ότι δεν θα αρνηθεί ποτέ το Λενιώ• ούτε στον θάνατο. Αυτό τον ακολουθεί. Αυτή είναι η παρέμβαση του ποιήματος και εδώ συνδέονται ο πρωτόγονος μύθος και η δημοτική παράδοση με το σήμερα.
Νιώθετε περήφανος για τον εαυτό σας;
Θα σας πω τι λέω για τον εαυτό μου και τι θέλω να λένε όλα τα παιδιά. Σκέφτομαι τον Δημήτρη όταν ήταν πιτσιρικάκι. Τον Δημήτρη, όταν πήγαινε στο δημοτικό και άκουγε το βινύλιο. Μετά πήρε cd στο γυμνάσιο, διάβαζε τα βιβλία του, είχε τα όνειρα του. Δε μπορώ να προδώσω τα όνειρα αυτού του παιδιού! Το όνειρο της παιδικής ηλικίας, της αισθηματικής ηλικίας… Κανένα δεδομένο δεν εμπόδισε την πραγματοποίηση των ονείρων μου. Κι αυτό προτρέπω να κάνουν όλα τα παιδιά. Να μην προδώσουν ποτέ τα παιδικά τους όνειρα!
