615 δράσεις, 212 συνεργαζόμενοι φορείς και 450.000 επισκέπτες σε μια χρονιά -Το γιορτάζουμε με μια μεγάλη εκδήλωση αυτή την Κυριακή, ανοικτή στο κοινό!
Η μεγάλη γιορτή της ανάγνωσης, 12 μήνες με βιβλία παντού, περισσότερες από 615 δράσεις και εκδηλώσεις σε γειτονιές της Αθήνας, ένα στοίχημα συνεργασιών με 212 διαφορετικούς φορείς που έδειξε ότι η Αθήνα ξέρει και μπορεί να συνεργάζεται, εκδηλώσεις ανοικτές σε όλους τους κατοίκους αλλά και τους πολυάριθμους επισκέπτες της πόλης που ξεπέρασαν τις 450 000, κλείνει τον κύκλο του σε λίγες μέρες.
Με μια γιορτή μελοποιημένης ποίησης, στο θέατρο Ολύμπια, με τους δημοφιλείς και καταξιωμένους καλλιτέχνες Μανώλη Μητσιά και Καρυοφυλλιά Καραμπέτη, που ερμηνεύουν αποσπάσματα από τους μεγάλους ποιητές της σύγχρονης ιστορίας μας, την Κυριακή 21 Απριλίου στις 21.00, η Αθήνα παραδίδει τη σκυτάλη του θεσμού της UNESCO στη Σάρζα των Ενωμένων Αραβικών Εμιράτων.
«Όταν ξεκινήσαμε να σχεδιάζουμε το πρόγραμμα της Αθήνα 2018 Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου δεν φανταζόμασταν κι εμείς οι ίδιοι αφενός τη μεγάλη απήχηση που θα είχε στους κατοίκους κι επισκέπτες αλλά και τη θετική και δημιουργική ανταπόκριση που θα συναντούσαμε», τόνισε ο δήμαρχος Αθηναίων, Γιώργος Καμίνης. «Ο θεσμός της Παγκόσμιας Πρωτεύουσας Βιβλίου της UNESCO είναι μια αποκαλυπτική εμπειρία. Όλοι συνεργαστήκαμε σε ένα πρόγραμμα με σκοπό να φέρει τα «Βιβλία παντού». Το βιβλίο έγινε αυτή τη χρονιά μια συναρπαστική περιπέτεια, φέρνοντας τις αφηγήσεις και τις παραλλαγές τους, τη λογοτεχνία, τις επιστήμες και τις τέχνες, τις εκπαιδευτικές δράσεις και τις πρωτοβουλίες για ευάλωτες κοινωνικές ομάδες στις γειτονιές της Αθήνας. Ναι, καταφέραμε να διοργανώσουμε μια γιορτή ανοιχτή, μια γιορτή για τους πολίτες, χωρίς αποκλεισμούς, δώσαμε βήμα κι ευκαιρίες έκφρασης σε νέους -φέραμε τον πολιτισμό στις γειτονιές, δεν περιμέναμε να πάει ο πολίτης στον πολιτισμό. Εύχομαι και ελπίζω, ορισμένες από τις θεματικές, αλλά και ο καινοτόμος τρόπος των συνεργειών, να αποτελέσουν κληρονομιά για την Αθήνα, τρόπο λειτουργίας για μια ευρωπαϊκή πρωτεύουσα που μπορεί και πρέπει να εδραιωθεί και ως προορισμός και σύγχρονου πολιτισμού», συμπλήρωσε ο Γ. Καμίνης, ευχαριστώντας θερμά όσους εργάστηκαν και συνεργάστηκαν σε αυτή την διαδρομή.
Από τις 615 δράσεις, οι 173 υλοποιήθηκαν σε συνεργασία με δημοτικούς φορείς, οι 76 με δημόσιους, οι 255 με ιδιωτικούς, οι 42 με Πρεσβείες και Ινστιτούτα και οι 69 με Αστικές Μη Κερδοσκοπικές Εταιρείες. Στις εκδηλώσεις της διοργάνωσης συμμετείχαν συνολικά περίπου 450.000 άνθρωποι κάθε ηλικίας, καταγωγής, ιδιότητας, κάτοικοι ή επισκέπτες της Αθήνας.
Το πρόγραμμα της Αθήνα 2018 Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου του δήμου Αθηναίων, μέγας δωρητής της οποίας είναι το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, αναπτύχθηκε σε 8 βασικές θεματικές ενότητες:
Ένας Κόσμος Συγγραφείς: Κάθε μήνα τουλάχιστον ένας ξένος συγγραφέας επισκεπτόταν την Αθήνα σε ένα διάλογο με το κοινό για τη συγγραφική τέχνη αλλά και τη σύγχρονη κοινωνία. Ανάμεσά τους η νομπελίστα Χέρτα Μύλερ, οι τιμημένοι με Booker Ίαν ΜακΓιούαν και Τζορτζ Σόντερς, με Πούλιτζερ ο Jeffrey Eugenides και πολλοί άλλοι, αιφνιδιάζοντας συχνά με τις γνώσεις αλλά και την αγάπη τους για τη σύγχρονη Ελλάδα.
Μια πρωτότυπη Σκυταλοδρομία Λόγου, συνέδεσε σε μια νοητή, διαφορετική αλυσίδα Έλληνες δημιουργούς από διαφορετικά κειμενικά είδη λόγου. Κάθε μήνα ένας συγγραφέας επέλεγε ένα βιβλίο που ξεχώρισε και ήταν σημαντικό για εκείνον και έδινε τη σκυτάλη στον συγγραφέα του, στο πλαίσιο ενός ανοικτού διαλόγου με το κοινό και ξεχωριστούς συντονιστές. Διαφορετικά κειμενικά είδη αντικρίστηκαν, αναδείχθηκαν απρόσμενες συνάφειες, επιρροές, αγάπες κι προτιμήσεις. Το σύνθημα έδωσε ο Τίτος Πατρίκιος και συνέχισαν οι Παντελής Μπουκάλας, Ρέα Γαλανάκη, Δημήτρης Δασκαλόπουλος και Μαρία Στασινοπούλου, Νίκος Βατόπουλος, Θοδωρής Γκόνης, Μάκης Τσίτας, Χριστόφορος Χαραλαμπάκης, Soloúp (Αντώνης Νικολόπουλος), Δήμος Αβδελιώδης, Σταμάτης Κριμιζής και Θεόδωρος Παπαγγελής.
Οι «Ανοικτές Συλλογές» ήταν ένα πρόγραμμα με περίπου 40 μουσεία, ινστιτούτα και πολιτιστικοί φορείς να παρουσιάζουν, συχνά για πρώτη φορά, σπάνιο αρχειακό υλικό και συλλογές, προσφέροντας διαφορετικού είδους αφηγήσεις και αναγνώσεις με ελεύθερη είσοδο στο κοινό. Ορισμένοι από τους συμμετέχοντες ήταν οι: Goethe-Institut Athen, Ωδείο Αθηνών, Γεννάδειος Βιβλιοθήκη, Ελληνοαμερικανική Ένωση, Εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία, Γαλλική Σχολή Αθηνών, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Ίδρυμα Γιάννη Τσαρούχη, Μουσική Βιβλιοθήκη του Συλλόγου Οι Φίλοι της Μουσικής, Ίδρυμα Ευγενίδου. Μια θεματική που ελπίζουμε να γίνει θεσμός για την πόλη.
Το σύνθημα «Βιβλία Παντού» έγινε πράξη με Βιβλιοθήκες και συγγραφείς που ταξίδεψαν κάνοντας την ανάγνωση απόλαυση και παιχνίδι, ακόμη και για ομάδες πληθυσμού με διαφορετική γλώσσα.
Οι «Αθηναϊκές Διαδρομές Βιβλίου» με 48 διαδρομές μας ξανασύστησαν την πόλη και τα μυστικά της μέσα από τα βιβλία, μαζί με τους συγγραφείς τους, ενώ η ενότητα «Μεγάλη Γιορτή της Ανάγνωσης» με 234 ποικίλες δράσεις έγιναν πόλος έλξης για εκατοντάδες ανθρώπους. Επιβεβαιώνοντας το σύνθημα «Βιβλία παντού», διοργανώθηκαν 109 δράσεις σε γειτονιές της Αθήνας εκτός κέντρου και 96 δράσεις σε υπαίθριους και ανοικτούς χώρους.
Κυριολεκτικό όχημα για τη διάδοση του βιβλίου ήταν η Κινητή Βιβλιοθήκη του δήμου Αθηναίων, μια δράση του ΟΠΑΝΔΑ. Μια δανειστική βιβλιοθήκη που επισκεπτόταν τις γειτονιές της πόλης με πάνω από 3.000 βιβλία για κάθε ηλικία. Η Πλανόδια βιβλιοθήκη για τα δικαιώματα του παιδιού που συναντούσε παιδιά σε ανοικτούς χώρους και πλατείες της πόλης. Η Echo Library που φέρνει βιβλία σε διάφορες γλώσσες σε προσφυγικούς πληθυσμούς, τα Βιβλία σε Ρόδες που σύστησαν το βιβλίο σε παιδιά προσχολικής ηλικίας και τις οικογένειές τους σε 68 βρεφονηπιακούς και παιδικούς σταθμούς του δήμου Αθηναίων. Η χνουδωτή, πρωτοποριακή βιβλιοθήκη Τέχνης, Fluffy Library στο Μεταξουργείο, που φιλοξένησε μικρούς και μεγάλους που θέλησαν να διαβάσουν ή να συμμετέχουν σε εργαστήρια.
Ευάλωτες κοινωνικές ομάδες ήρθαν σ’ επαφή με το βιβλίο μέσα από δράσεις και προγράμματα όπως η συνεργασία με το ‘Διαβάζω για τους άλλους’, με αναγνώσεις σε ηλικιωμένους, σε σταθμούς του ΜΕΤΡΟ και ηχογραφήσεις από εθελοντές αλλά και το κοινό για ακουστικά βιβλία. Παράλληλα έγιναν αφηγήσεις ιστοριών σε διάφορες γλώσσες σε παιδιά που δε μιλούν ελληνικά και σε χώρους φιλοξενίας προσφύγων, ιστορίες και μαγειρικές στο Bahar Project με κοινότητες μεταναστών και ιστορίες προσφύγων ακούστηκαν για πρώτη φορά. Ένα ξεχωριστό, βιωματικό εργαστήρι, με σημείο αναφοράς τις Αόρατες Πόλεις του Ίταλο Καλβίνο, το ΕΔΩ, μια συνεργασία με την Εθνική Λυρική Σκηνή, το περιοδικό δρόμου Σχεδία και τις Κοινωνικές Δομές του δήμου Αθηναίων, κορυφώθηκε στο Σεράφειο σε μια συγκινητική παράσταση.
To «Βιβλίο και Τέχνες» εξελίχθηκε σε μια πλούσια θεματική με 114 εκδηλώσεις και πολύ σημαντικές συνεργασίες, με παρονομαστή το κείμενο, την πολύτροπη αφήγηση, την περφόμανς, τις οπτικές εγκαταστάσεις, τις εικαστικές τέχνες. Μεγάλες εκθέσεις, όπως η τριλογία της Άγραφης Βιβλιοθήκης στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών με δεκάδες διεθνείς συμμετοχές και διαδοχικές παρατάσεις, η Ιαπωνία και το Βιβλίο στη Δημοτική Πινακοθήκη, το Future as a project / Ο Δοξιάδης στα Σκόπια, καθώς και η έκθεση του Soloup στο Μουσείο Μπενάκη, η έκθεση για τον Τζέιμς Τζόις στο μετρό Κεραμεικός προσέλκυσαν πλήθος κόσμου, όπως και οι εκθέσεις με τα βιβλία του Ακριθάκη ή την εικονογράφηση βιβλίων στο Κέντρο Τεχνών ή το βιβλίο ως έργο τέχνης στη Δημοτική Πινακοθήκη. Ξεχωριστές βραδιές εξελίχθηκαν οι Ruby Tuesdays, με κουβέντα, μουσική, απόψεις και αντιθέσεις, για μεγάλα ονόματα της διεθνούς μουσικής σκηνής, που η θρυλική ζωή τους έγινε βιβλίο.
Καλές πρακτικές και ζητήματα που αφορούν τη φιλαναγνωσία και τη βιβλιοφιλία, την ελλειμματική διάδοση της ελληνικής λογοτεχνίας στο εξωτερικό, τα πνευματικά δικαιώματα στο ρευστό ψηφιακό περιβάλλον και τη νέα ευρωπαϊκή οδηγία και τα ψηφιακά μέσα, τη μετάφραση και τις βιβλιοθήκες, ή για το αν αποτελούν οι τηλεοπτικές σειρές τη νέα λογοτεχνία, διερευνήθηκαν σε ημερίδες, συνέδρια και συναντήσεις με Έλληνες και ξένους καλεσμένους.
Συνολικά διοργανώθηκαν 81 «Εκπαιδευτικές δράσεις» που συμπεριλάμβαναν και πολλά εργαστήρια για παιδιά και μεγάλους με θέμα το βιβλίο και την ανάγνωση. Με τη στήριξη της διοργάνωσης και σε συνεργασία με φορείς, δημιουργήθηκαν εκδόσεις που θα μείνουν ως παρακαταθήκη, όπως η δίγλωσση έκδοση μελέτης για το έργο του αρχιτέκτονα Δοξιάδη, η έκδοση πρακτικών του Επιστημονικού συνεδρίου “Το ελληνικό θεατρικό έντυπο από τον 19ο στον 21ο αιώνα”, η έκδοση του περιοδικού Poetry in Athens με θέμα την Αθήνα, παιδικά βιβλία και μαθητικές εφημερίδες, ενώ η διοργάνωση στηρίζει τη δημιουργία του διαδικτυακού κόμβου ελεύθερης πρόσβασης στα Ιστορικά Αρχεία του Μουσείου Μπενάκη, με κύριους αποδέκτες ερευνητές και ακαδημαϊκούς. Δημιουργήθηκε επίσης ένα επιτραπέζιο παιγνίδι για δυνατούς παίκτες, ο δίγλωσσος Βιβλιοφάγος, που προέκυψε από το πετυχημένο ομώνυμο υπαίθριο παιχνίδι μέσα στη χρονιά.
Η ανάδειξη και αξιοποίηση του δημόσιου χώρου υπήρξε κεντρικός στόχος της διοργάνωσης μαζί με τη διασπορά του πολιτισμού στις γειτονιές: 396 δράσεις πραγματοποιήθηκαν σε δημόσιους και δημοτικούς χώρους, ενώ εξασφαλίστηκε η πρόσβαση σε δράσεις σε 206 ιδιωτικούς χώρους. Η διοργάνωση εξαπλώθηκε στη μητροπολιτική Αθήνα, πραγματοποιώντας 13 δράσεις και σε άλλους δήμους. Μια από τις συνεργασίες ήταν με το δήμο Πειραιά και το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά με μια σειρά πετυχημένων προγραμμάτων που συμπεριλάμβαναν την Ποίηση on the Road, με αναγνώσεις ποιημάτων σε αναπάντεχα σημεία, τραμ, λεωφορεία, ηλεκτρικό, τις Επικίνδυνες Λέξεις, αναγνώσεις κειμένων που λογοκρίθηκαν για λόγους διαφορετικούς, καθώς και μια μεγάλη θεματική, «Το λιμάνι ως θέατρο αλλαγής- Αθήνα – Πειραιάς, μια σχέση αμφίδρομη», με αναφορές στην ιστορία, με πλωτές ξεναγήσεις στο παρελθόν, συζητήσεις για το παρόν, για τις ροές μεταναστών και προσφύγων, το αστικό περιβάλλον, τις αλλαγές, τις μνήμες, τις προοπτικές.
Το πρόγραμμα συμπεριέλαβε δράσεις και εκδηλώσεις του Οργανισμού Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας, σύμφωνα με την προγραμματική σύμβαση, με την οποία ο δήμος ενίσχυε το σχεδιασμό, συντονισμό και προβολή του προγράμματος και την υλοποίηση δράσεων από τον ΟΠΑΝΔΑ. Πολύτιμη επίσης ήταν η συνεργασία με προγράμματα του δήμου Αθηναίων, κυρίως τα Ανοιχτά Σχολεία και το συν Αθηνά, τις αντιδημαρχίες για το Παιδί, τους Πρόσφυγες και Μετανάστες, την Κοινωνία των Πολιτών και την Κοινωνική Αλληλεγγύη, αλλά και την Τεχνόπολη, που εμπλούτισαν το πρόγραμμα της διοργάνωσης με στοχευμένες δράσεις.
«Ο βασικός σχεδιασμός του προγράμματος και οι θεματικές ενότητες εγκρίθηκαν από την UNESCO τον Ιανουάριο 2018, αλλά γρήγορα αποδείχτηκε ότι η διαμόρφωσή του θα αποτελούσε μέχρι το τέλος του μια ανοικτή διαδικασία» δηλώνει η Εριφύλη Μαρωνίτη, Project Manager της διοργάνωσης. «Καθώς συνεχώς αυξάνονταν οι φορείς πολιτισμού και οι δημιουργικές ομάδες της πόλης που ήθελαν να συμμετέχουν, το πρόγραμμα τροποποιούνταν και αναδιαμορφώνονταν. Οι διαδικασίες ήταν εξωστρεφείς και η Αθήνα αποδείχτηκε πλούσια σε ιδέες αλλά και δημιουργική όρεξη».
«Βασικό σκεπτικό ήταν ότι για να ενισχυθεί η αγάπη για το βιβλίο και το κείμενο χρειάζεται να προσελκύσει την προσοχή του κόσμου μέσα από ένα αφήγημα που συνδημιουργείται με άλλες τέχνες, όπως τα εικαστικά, η εικονογράφηση, τα καλλιτεχνικά βιβλία, οι παρτιτούρες, τα κινηματογραφικά σενάρια που βασίζονται σε λογοτεχνικά έργα, τα θεατρικά κείμενα, τα σπάνια αρχεία και οι συλλογές, κ.ά.» επισημαίνει ο Φοίβος Σακαλής, συντονιστής προγράμματος της διοργάνωσης.
Το συντονισμό και την υλοποίηση του προγράμματος ανέλαβε το Δίκτυο Πολιτισμού του δήμου Αθηναίων (Athens Culture Net), με ιδρυτικό δωρητή το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, μέλη του οποίου είναι 55 από τους σημαντικότερους πολιτιστικούς οργανισμούς της πόλης, αλλά και ευρύτερα.
Η Αθήνα 2018 Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου δεν θα μπορούσε να υλοποιηθεί σε τόσο εύρος, χωρίς την ενεργοποίηση όλων των συμμετεχόντων φορέων, αλλά και χωρίς τους δωρητές της: Μέγας δωρητής είναι το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Χρυσοί δωρητές είναι το Ίδρυμα Ι. Λάτση και η εταιρία Core Α.Ε. Δωρητές είναι το Ίδρυμα Ωνάση, το Κοινωφελές Ίδρυμα Κοινωνικού και Πολιτιστικού Έργου (ΚΙΚΠΕ), το Ίδρυμα Α. Κ. Λασκαρίδη και ο Οργανισμός Συλλογικής Διαχείρισης Έργων Λόγου (ΟΣΔΕΛ).
Οι δε υποστηρικτές της διοργάνωσης την αγκάλιασαν και ταυτίστηκαν μαζί της, σχεδιάζοντας οι ίδιοι προγράμματα, όπως ο Διεθνής Αερολιμένας Αθηνών με το Athens as a book, όπου οι ταξιδιώτες έχουν και την ευκαιρία να αποχαιρετίσουν την πόλη μας με ένα βιβλίο στις πύλες αναχώρησης ή και να συμμετέχουν σε πρωτότυπα προγράμματα όπως το Hub of Stories και το Air Portraits. Η εταιρία Σταθερές Συγκοινωνίες (ΣΤΑΣΥ) διέθεσε τους χώρους της προκειμένου να διοργανωθούν μεγάλες εκθέσεις, εκδηλώσεις και αναγνώσεις, αλλά και για να προβληθεί η διοργάνωση. Η Aegean Airlines διέθεσε εισιτήρια, προκειμένου να έρθουν οι ξένοι συγγραφείς στη χώρα μας.
Ενδιαφέρον υπήρξε στο εξωτερικό για την Αθήνα ως Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου με δημοσιεύματα στον ξένο τύπο και σε εξειδικευμένα περιοδικά και ηλεκτρονικά μέσα, καθώς και με ενημερωτικά δελτία μέσω πρεσβειών και οργανισμών τουρισμού. Συνολικά το πρόγραμμα περιλάμβανε 85 ξενόγλωσσες δράσεις με διερμηνεία. Ξενόγλωσσες ιστοσελίδες και πλατφόρμες φιλοξενούσαν συχνά ενημέρωση για εκδηλώσεις.
Η ΑΠΠΒ 2018 εξέδιδε δίγλωσσα μηνιαία ή δίμηνα έντυπα που διανέμονταν στην πόλη, ενώ υπήρχαν μέσα κοινωνικής δικτύωσης και ιστοσελίδα της διοργάνωσης. Κατά μέσο όρο το κανάλι της διοργάνωσης στο Facebook κάνει 120 αναρτήσεις τον μήνα και έχει δημοσιεύσει 280 FB events, τα οποία έχουν δει 1.200.000 χρήστες. Κάθε μήνα επίσης αποστέλλονταν 15-18 δελτία Τύπου σε μεγάλη μερίδα του έντυπου και ηλεκτρονικού Τύπου, ώστε να ενημερώνεται το ευρύτερο κοινό.
Η διοργάνωση αφήνει πίσω της έναν κόσμο περισσότερο εξοικειωμένο με το βιβλίο, το κείμενο, την αφήγηση, την ανάγνωση, τη γραφή και τη διήγηση, αλλά και τους ίδιους τους συγγραφείς. Θεματικές και δράσεις που μπορεί να αποτελέσουν αναπόσπαστο κομμάτι της πολιτιστικής ζωής της Αθήνας, να γίνουν θεσμός για την πόλη. Τη βεβαιότητα για τις δυνατότητες, για τα θαύματα των συνεργασιών και της δικτύωσης. Την ανάδειξη μιας εντυπωσιακής κλίμακας δημιουργικής έκφρασης στις τοπικές κοινωνίες. Μια εξωστρέφεια που ενδυναμώνει και ενδυναμώνεται. Μια Αθήνα που συνομιλεί ανοιχτά και δυναμικά για τις τέχνες, την κουλτούρα, τα κοινωνικά ζητήματα, την κοινωνική ενσωμάτωση, μια πόλη με σπουδαία ιστορία που αναμετριέται με το παρόν και οραματίζεται το μέλλον.
