Ο Πειραιάς με την ιστορία του, το παρόν και το μέλλον του. Μία Πόλη και όχι μια περιοχή. Ένας τόπος που χώνεψε την ιστορία, με τις καλές και τις δύσκολες στιγμές. Που βρέθηκε στην πρωτοπορία της βιομηχανικής ανάπτυξης, που αφομοίωσε την εσωτερική μετανάστευση και την προσφυγιά της Ιωνίας, που ενέπνευσε ανθρώπους της Τέχνης και της διανόησης, που έγινε Τόπος για εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους της δουλειάς.

Ο Πειραιάς ζει λοιπόν και είναι στην ευχάριστη θέση να μπορεί να αναπτυχθεί όχι μονόπλευρα, όχι περιστασιακά και τυχαία.
Γιατί ακριβώς πατά πάνω σε ένα υλικό πολύμορφο και ανθεκτικό.
Ο Πειραιάς Ζει λοιπόν και εμείς τον μαθαίνουμε σιγά σιγά…

Eυχαριστούμε για την βοήθειά τους, τους: Λίτσα Μπαφούνη, Διευθύντρια Πολιτισμού του Δήμου Πειραιά |
Μαρία Αδαμοπούλου, Γραφείο Τύπου Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά | Βάσια Τσοκόπουλο, Ιστορικός

Αυτόν τον εργατικό θα πάρεις;

Απόγονος γνωστού βιομηχάνου (ευκατάστατος με βαρύ όνομα) ζήτησε σε γάμο κόρη γαιοκτήμονα. Ο πατέρας της όμως εξέφρασε την άρνησή του με την φράση «αυτόν τον εργατικό θα πάρεις;». Για κάποιους η Βιομηχανία θεωρούνταν υποδεέστερη ασχολία και παρακατιανή. Από την άλλη όμως επικράτησε η υπερηφάνεια της παραγωγής και της εργασίας. Ο Πειραιάς με ορισμένα άλλα λιμάνια άνοιξαν δρόμους.

Τελικά ποιος βομβάρδισε;

Την ώρα που οι Γερμανοί εγκαταλείπουν την Αθήνα και τον Πειραιά, την 11η Ιανουαρίου του 1944 συμμαχικά αεροπλάνα προχωρούν σε τρεις βομβαρδισμούς την ίδια ημέρα (πουθενά αλλού δεν συνέβη) σε όλη την περιοχή του Πειραιά. Δεν επλήγησαν στρατιωτικοί στόχοι, η πόλη και οι υποδομές ισοπεδώθηκαν, πάνω απο 5.000 νεκροί και δεκάδες χιλιάδες τραυματίες και άστεγοι. Η πόλη έκανε χρόνια να ορθοποδήσει. Κανείς δεν πλήρωσε για αυτήν την επίθεση. Ενα πέπλο σιωπής απλώθηκε για να μην χαλάσει το εορταστικό κλίμα της νίκης των Συμμάχων.

Κάτω στα λε, κάτω στα λε…

Στην ακτή Tζελέπη βρισκόταν ακόμα η λαχαναγορά του Πειραιά, τα Λεμονάδικα. Eδώ η δραστηριότητα άρχιζε τα ξημερώματα και τέλειωνε πολύ πριν το μεσημέρι. Φορτοεκφορτωτές που άδειαζαν τα κοφίνια και τα τσουβάλια στα καρότσια τους και από εκεί στα πόστα των εμπόρων μέσα στα υπόστεγα, μεταπράτες με τους λογιστές τους που αγόραζαν χονδρική, ο σαλεπιτζής και ο μπουγατσάς, οι πωλητές που διαλαλούσαν και διαπληκτίζονταν. Κεντρικό πρόσωπο ο κανταρτζής που ζύγιζε τις παρτίδες του εμπορεύματος που άλλαζε χέρια, τρέχοντας όπου τον καλούσαν. Tα Λεμονάδικα ήταν το στομάχι του Πειραιά, για να παραφράσουμε τον Zολά. Mια πανδαισία προϊόντων που προέρχονταν απ’ όλη την Eλλάδα και το εξωτερικό, όπως αλεξανδρινά είδη: πελώρια κλωνιά από μπανάνες, τσουβάλια γεμάτα από καρύδες αράπικες, καφάσια με νόστιμους και ζαρωμένους χουρμάδες. Eπίσης, λεμόνια από την Iταλία, πορτοκάλια Γιάφφας, ως και μήλα Αμερικής.

Στέλλα έλα!, δημοτικός
σύμβουλος

Ο Γιώργος Φούντας, διετέλεσε Δημοτικός Σύμβουλος στον Πειραιά. Γόης, γλυκομίλητος, λαϊκός. Τον θυμούνται να μπαινοβγαίνει και με το απαράμιλλο ύφος του να λέει….

Αθήνα-Πειραιάς σημειώσατε Χ

Ο Πειραιάς είχε προταθεί για πρωτεύουσα της χώρας από τον αρχιτέκτονα του Λουδοβίκου Α’ της Βαυαρίας, Γκόυντιοσον το 1832. Τελικά έγινε η Αθήνα ή οποία πολλά όμως χρωστάει στον Πειραιά. Επίνειο (πόλη με λιμάνι που εξυπηρετεί την πρωτεύουσα κύρια οικονομικά), Οχυρό προστατευτικό σε περίοδο πολέμου και τέλος θέρετρο και ψυχαγωγία υπό την αύρα της θάλασσας. Κάποιος είπε πως η Αθήνα με τον Πειραιά αλληλοτροφοδοτούνται και αλληλοσυμπληρώνονται. και μάλλον δίκιο έχει.

Πάνω κάτω η Πειραιώς

Η Οδός Πειραιώς-και αυτό συμβαίνει και με άλλες οδούς π.χ. η Ιερά οδός- πατούν πάνω στους δρόμους της αρχαιότητας. Αυτό το παιχνίδι της ιστορίας μόνο σε τέτοιους τόπους θα μπορούσε να συμβεί. Η Πειραιώς ακολουθεί την αρχαία Φαληρική Οδό. Η κατασκευή της λιθόστρωτης αρχικά οδού ξεκίνησε το 1834 και ολοκληρώθηκε το 1836. Αρχικά είχε σχεδιαστεί και κατασκευαστεί για χρήση από άλογα και καμήλες, ενώ στη συνέχεια κάρα και άμαξες άρχισαν να χρησιμοποιούν την οδό. Τα 10 χιλιόμετρα ενώνουν την Ομόνοια με το Λιμάνι.

Μάθε τέχνη

O Παύλος Nιρβάνας περιέγραψε σε ένα μικρό χρονογράφημά του, το 1924, τον τύπο του πολυτεχνίτη πρόσφυγα που για να επιβιώσει κάνει ό, τι μπορεί: «Ένας μικρός Aρμένιος πρόσφυξ κερδίζει τον άρτον του και τον άρτον της οικογενείας του, μεταξύ Πειραιώς και N. Φαλήρου(…) Aπό το πρωί έως το μεσημέρι κάνει τον οψοκομιστήν και εκτελεί θελήματα εις την Aγοράν. Tο απόγευμα, που σταματούν τα ψώνια και τα θελήματα, λουστράρει παπούτσια. Kαι μετά (…) χορεύει εις το ρωσικόν μπαρ του N. Φαλήρου, έναν χορόν δικής του εφευρέσεως, μ’ ένα σουραύλι εις το στόμα, ιδικής του επίσης κατασκευής.»

Στην πρώτη απεργία μου, μαζί σου 
κατεβαίνω

«Μην πεις κακό για φαμπρικού γιατί ΄ναι αμαρτία γιατί την τρώει ο πάγκος της και η ορθοστασία».
Στα εργοστάσια του Ρετσίνα τον Απρίλη του 1892 οι εργάτριες ξεκινούν την πρώτη καταγεγραμένη απεργία ενάντια στην μείωση του μεροκάμματου.

Ποιος και τι στεριώνει στον Πειραιά;

O Pοντήρης με τον θίασό του έφυγε από τον Πειραιά το 1959, περιόδευσε στο εξωτερικό και κέρδισε το θαυμασμό του κόσμου. O Mάνος Kατράκης με το Λαϊκό του θέατρο επίσης πέρασε, έσπειρε και έφυγε. Tην σκυτάλη πήρε η λαϊκή ορχήστρα του Mίκη Θεοδωράκη που το 1966, με τις συναυλίες της έντεχνης λαϊκής μουσικής ζωντάνεψε το Δημοτικό Θέατρο και έδωσε στον Πειραιά μια υψηλή πολιτιστική διάσταση –αλλά κι αυτό το σταμάτησε η δικτατορία.

Ο νους μας είναι αληταριό

Το λέει και στην οδό Δημητρίου Γούναρη σε ένα από τα πιο πολυφωτογραφισμένα πειραιώτικα γκράφιτι. Και στην οδό Χορμοβίτου, όμως, υπάρχει ένα χαρακτηριστικό συνονθύλευμα ανθρώπινων γυμνών κορμιών, ενώ ο Δημόκριτος σε κτήριο κοντά στο λιμάνι είναι απίστευτο έργο τέχνης. Το κτήριο του ΣΙΛΟ στο λιμάνι ομόρφυνε προ ετών χάρη στην δημιουργική παρέμβαση της ομάδας Urban Act που μεταμόρφωσε το βιομηχανικό τοπίο σε ζωγραφικό πίνακα.

Τα γκράφιτι και τα murals είναι το νοητό φόντο όλων των δραστηριοτήτων στον δρόμο, καλλιτεχνικών και μη. Μια από τις πιο χαρακτηριστικές εικόνες στο κέντρο του Πειραιά είναι οι σκεϊτάδες που σκάνε στην πλατεία κάτω από το Δημοτικό Θέατρο τα βράδια και προπονούνται μόνοι τους. Αυτός ο χαρακτηριστικός θόρυβος από τις σανίδες τους δεν φτάνει, βέβαια, μέχρι τα βελουδένια καθίσματα του πολυτελούς θεάτρου, όμως έχει ενδιαφέρον, μετά από κάποια παράσταση, να κάνεις ένα τσιγάρο στα πεζούλια και να θαυμάσεις τους πιτσιρικάδες που παίζουν σε μια νοητή σκηνή, που «κάνουν θέατρο» χωρίς να το γνωρίζουν ή να το επιδιώκουν.

Γιατί, δεν είναι η Φιλαρμονική του Δήμου Πειραιά με τους μουσικούς της περιπάτους ένας είδος street art; Ή θα ξεχάσουμε το «Ποίηση On the Road» που διοργάνωσε πριν χρόνια ο Νίκος Διαμαντής και μες στο 040 άκουγες από το πουθενά στίχους με επένδυση σαξόφωνου;

Η έννοια δρόμος όλο και πλαταίνει. Πλατείες, ιστορικά κτήρια, αρχαιολογικοί και δημόσιοι χώροι τίθενται συχνά στην υπηρεσία της τέχνης και αποτελούν πόλο έλξης καλλιτεχνών του δρόμου ή καλλιτεχνών που μεταφέρουν την καθιερωμένη τους τέχνη στον δρόμο για λίγο και αυτή αυτομάτως αλλάζει πρόσωπο και κοινωνείται με τρόπο αναπάντεχο και διαφορετικό. Φέτος το καλοκαίρι, το «Άνοιγμα στην Πόλη» του Φεστιβάλ Αθηνών-Επιδαύρου έδωσε νέα πνοή στις γειτονιές της Αθήνας και του Πειραιά. Θέατρο, χορός, τραγούδι συμπληρώνουν το παρκούρ, το break dance και το skateboard, δημιουργώντας γέφυρες ανάμεσα στους καλλιτέχνες και το μη στατικό κοινό τους.

Μαθητικές μπάντες, ανήσυχα σχολικά πνεύματα, «αλάνια του Περαία και των πέριξ», «μάγκες και γυναικάρες» αποτελούν και φήμες, αλλά και επιβεβαιωμένες αισθητικές και εικαστικές πραγματικότητες του Πειραιά που είναι Λιμάνι είναι και Σαλόνι, είναι πιάτσα φοβερή και τρομερή και είναι πεδίο δράσης και συνεχούς έμπνευσης λόγω της ανακύκλωσης στον κόσμο και τον αέρα του.

Η λογική των δράσεων στον δρόμο δεν είναι αμιγώς καλλιτεχνική, ούτε έχει μόνο χαρακτήρα «αλητείας» και οργισμένης έκφρασης. Πολλά από τα δρώμενα που λαμβάνουν χώρα στους δρόμους και τις πλατείες του Πειραιά έχουν χαρακτήρα αλληλεγγύης, άλλα συμβαίνουν αυθόρμητα από παιδιά που απλώς βρέθηκαν κάπου να αράζουν γεμάτα ιδέες και άλλα προσκαλούν κι εσένα που τα παρακολουθείς να συμμετάσχεις!

Η ομορφιά του να γνωρίζεις την Ιστορία σου

Το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά είναι ένα μνημείο αρχιτεκτονικής και παράλληλα ένας ολοζώντανος πολιτιστικός οργανισμός, με σημαντικές παραστάσεις, δράσεις και εκδηλώσεις, οι οποίες προσελκύουν πλήθος κόσμου, θεατρόφιλων και όχι μόνο. Δεν αποτελεί τυχαία ένα από τα σημαντικότερα θέατρα της Ελλάδας.

Το ρεπερτόριό του περιλαμβάνει ελληνική και τη διεθνή δραματουργία, συναυλίες, εκθέσεις, ξεναγήσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα και άλλα ενδιαφέροντα. Τι καλύτερο από ένα ποτήρι κρασί πριν την παράσταση στο κομψό καφέ-μπιστρό που λειτουργεί από πέρσι στο φουαγιέ του;

Στο Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιά μπορείς να δεις σπάνια εκθέματα και ευρήματα που αντανακλούν την μεγάλη ακμή που γνώρισε ο Πειραιάς κατά την αρχαιότητα, ως εμπορικό κέντρο της Ανατολικής Μεσογείου, αλλά και ως πολεμικός ναύσταθμος της αρχαίας Αθήνας. Στον περίβολο του Αρχαιολογικού Μουσείου θα θαυμάσεις το υπαίθριο θέατρο Ζέας που χρονολογείται στην ελληνιστική εποχή.

Φυσικά, δεν θα μπορούσε να λείπει από τον Πειραιά ένα μουσείο αφιερωμένο στην θάλασσα και τους ναυτικούς. Το Ναυτικό Μουσείο Ελλάδας στη Μαρίνα Ζέας είναι το μεγαλύτερο ναυτικό μουσείο της χώρας! Εδώ μπορείς να παρακολουθήσεις την εξέλιξη του ελληνικού ναυτικού από την προϊστορία μέχρι σήμερα: μοντέλα σκαφών υπό κλίμακα, μακέτες, ναυτικά σύνεργα από την αρχαιότητα μέχρι το 1821 κι από την δράση του πολεμικού μας ναυτικού τον 20o αι. μέχρι το σύγχρονο θαύμα της ελληνικής εμπορικής ναυτιλίας.

Κι αν θες κι άλλη ιστορία, ιδού: στην πλατεία Αλεξάνδρας, πάνω από τη θάλασσα, δεσπόζει το μοναδικό στην Ελλάδα Μνημείο για τη Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου, δωρεά στην πόλη από τον εφοπλιστή Βαγγέλη Μαρινάκη. Το «Πυρρίχιο Πέταγμα», φιλοτεχνημένο από τον εικαστικό Παναγιώτη Τανιμανίδη, είναι ένα έργο σύγχρονης τέχνης, μήκους 15.50 μέτρων και ύψους 7,10 μέτρων, φτιαγμένο από ανοξείδωτο χάλυβα με λεπτομέρειες από ορείχαλκο.

Μοιάζει με ένα τεράστιο κύμα που σηκώνεται από τη μία πατρίδα, τον Πόντο, και σκάει στην άλλη παρασέρνοντας μαζί του τα πάντα, αναμνήσεις, παραδόσεις και αποτυπώματα της αρχαίας παρουσίας των Ελλήνων στον Πόντο.

Για να χορτάσεις τέχνη, θα κινηθείς προς το αναστηλωμένο κτήριο του παλιού ταχυδρομείου της πόλης, ένα κομψό νεοκλασικό των αρχών του 20ου αιώνα όπου στεγάζεται η Δημοτική Πινακοθήκη Πειραιά. Στην πλούσια συλλογή της περιλαμβάνονται πίνακες γνωστών νεοελλήνων ζωγράφων, καθώς και πολλών νεότερων καλλιτεχνών.

Εδώ επίσης στεγάζεται η συλλογή 80 γλυπτών του Γεωργίου Καστριώτη, η συλλογή του διεθνούς φήμης σκηνογράφου Πάνου Αραβαντινού και η μεγαλύτερη έκθεση προσωπικών αντικειμένων του σπουδαίου Έλληνα ηθοποιού Μάνου Κατράκη.

Η απόλαυση του να γλεντάς στην γειτονιά σου

Θα έχεις ακούσει για το αδιαχώρητο που γίνεται στην Τρούμπα τα βράδια και για το πώς μερικοί δρόμοι μετατρέπονται σε νησί με γνήσιο παλμό και κέφι. Η πάλαι ποτέ κακόφημη συνοικία, λοιπόν, έχει μετατραπεί τα τελευταία πέντε χρόνια σε ένα από τα πιο δημοφιλή στέκια διασκέδασης σε ολόκληρη την Αττική. Πιες, φάε, χόρεψε, απόλαυσε lives και dj sets…μέχρι το πρωί.

Νέα καφέ, μπαρ και εστιατόρια έχουν ανοίξει τα τελευταία χρόνια και στη Μαρίνα Ζέας, δίνοντας σε ένα από τα πιο κοσμοπολίτικα σημεία του Πειραιά έναν αέρα ανανέωσης. Από νωρίς το πρωί, απολαμβάνεις καφέ πλάι στην θάλασσα στο Πασαλιμάνι, πού αλλού, ενώ και για το μεσημέρι υπάρχουν αρκετές προτάσεις για φαγητό που σε τραβούν μέχρι το βράδυ με νόστιμα cocktails και ωραία θέα!

Το Μικρολίμανο που έχει υποδεχθεί νέες αφίξεις στην εστίαση τα τελευταία χρόνια παραμένει ένα από τα πιο γνωστά σημεία του Πειραιά και πόλος έλξης για όλους τους Αθηναίους. Εδώ θα βρεις ολόφρεσκο ψάρι, εκλεκτά κρασιά, καφέ και ποτό με θέα τον πιο γραφικό κόλπο της πόλης.

Σε λίγους μήνες που θα ολοκληρωθεί η εκ βάθρων ανάπλαση που κάνει ο Δήμος Πειραιά στο Μικρολίμανο, η περιοχή θα αναβαθμιστεί ακόμα περισσότερο, με την δημιουργία ζώνης περιπάτου δίπλα στη θάλασσα και δρόμους ήπιας κυκλοφορίας.

Η μοναδική αίσθηση ενός αυθεντικού περιπάτου

Έναν από τους ωραιότερους περιπάτους στον Πειραιά μπορείς να απολαύσεις την ώρα του ηλιοβασιλέματος στην Πειραϊκή. Η θέα στην Αίγινα και τη Σαλαμίνα, τα βράχια, τα αρχαία τείχη, οι άλλοι… οδοιπόροι, το γραφικό εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου και ο επιβλητικός τσιμεντένιος σταυρός, όλα λούζονται με πορτοκαλί και μοβ χρωματισμούς από τον ήλιο που δύει στη θάλασσα. Δοκίμασε να ξεκινήσεις από την Σχολή Ναυτικών Δοκίμων και να καταλήξεις στην Φρεαττύδα, όπου λειτουργεί και δημοτική παραλία. Μια στάση για ούζο και μεζέ είναι σχεδόν επιβεβλημένη!

Τα στενά δρομάκια της Καστέλας είναι ιδανικά για εσένα που αγαπάς τις περιηγήσεις, καθώς η συνοικία αυτή παρουσιάζει μεγάλο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον. Θα θαυμάσεις τις επαύλεις του 19ου αι. σε αποικιακό ύφος, τα διώροφα νεοκλασικά και τα παλιά αρχοντικά κτισμένα αριστοτεχνικά σε σημεία με μεγάλες κλίσεις. Ανάμεσα σε σπίτια, λουλουδάτα μπαλκόνια και περίτεχνους φανοστάτες αποκαλύπτονται μοναδικές απόψεις του λιμανιού. Η θέα ακριβώς μπροστά από το Βεάκειο Θέατρο, είναι εκπληκτική, αφού σου αποκαλύπτεται ολόκληρη η ακτογραμμή από Μικρολίμανο μέχρι Γλυφάδα. Στον λόφο του Προφήτη Ηλία υπάρχουν πολλά γραφικά ταβερνάκια με κρεατικά και ελληνική παραδοσιακή κουζίνα, αλλά και τέλεια spots για καφέ η ποτό με θέα Σαρωνικό.

Συμβαίνει

Στον Πειραιά Χαράματα

Ο πιο ροκ λαϊκός, Σπύρος Ζαγοραίος, έχει συνδέσει την φωνή του με την πόλη του λιμανιού, τραγουδώντας σπαραξικάρδια το κομμάτι των Δερβενιώτη-Βίρβου: «Οι ναύτες την άγκυρα σηκώνουν/ και μένα τα στήθια μου ματώνουν/κι όπως σφυρίζει το καράβι/και χάνεται σιγά σιγά/εγώ πεθαίνω αργά αργά»

And The Oscar goes to

Το τραγούδι Μ. Χατζιδάκι και Γ. Ζαμπέτα «Τα Παιδιά του Πειραιά» είναι ένα από πιο γνωστά παγκοσμίως. Το 1960 κέρδισε το Όσκαρ Καλύτερου Πρωτότυπου Τραγουδιού.

Έτσι να στέκω, θάλασσα, παντοτινέ έρωτά μου

Ο Κώστας Βάρναλης διορίστηκε καθηγητής σε Γυμνάσιο του Πειραιά στις αρχές του 1921. Το καλοκαίρι του ίδιου χρόνου έγραψε το αριστούργημα «Το φως που καίει», που εξέδωσε έναν χρόνο αργότερα στην Αλεξάνδρεια με το ψευδώνυμο Δήμος Τανάλιας.

Μια ταινία σε αναμονή

Ο Θεόδωρος Αγγελόπουλος δεν πρόλαβε, δυστυχώς, να ολοκληρώσει την ταινία του «Η άλλη θάλασσα» με σκηνές από την Δραπετσώνα και το λιμάνι. Οι φήμες, ωστόσο, θέλουν την κόρη του Ελένη να συνεχίζει το έργο…

Η ανθρωπογεωγραφία του λιμανιού

Tο λιμάνι αποτελούσε ανέκαθεν το κέντρο της οικονομικής ζωής του Πειραιά. Πολλοί από τους πρόσφυγες που ήταν νέοι έποικοι της Πειραϊκής έβγαζαν το μεροκάματο στη λιμενική της απόληξη, στην αποβάθρα εκφόρτωσης του άνθρακα, τα γνωστά καρβουνιάρικα.

Πιο ψηλά, βρισκόταν η ακτή Ξαβερίου με την «ατέλειωτη στοιβαγμένη ξυλεία» που ξεπερνούσε τα 15 μέτρα. H ανθρωπογεωγραφία του λιμανιού συνεχιζόταν προς το κέντρο της ακτής Mιαούλη με τη συνοικία της Tρούμπας, η οποία τότε, μέσα στον Mεσοπόλεμο, απέκτησε αυτό που την έκανε αργότερα διάσημη, με τα κέντρα που ήταν ειδικά προορισμένα για τους ξένους ναυτικούς, αλλά κι έναν πιο μόνιμο πολυεθνικό πληθυσμό: τσιγγάνοι, Κινέζοι, Αρμένιοι, Αφρικανοί, Ρώσοι «άλλοι πάσης ποιότητος και φυράματος αντιπρόσωποι του ανθρωπίνου γένους, αλλά και των ανθρωπίνων επαγγελμάτων», σύμφωνα με μαρτυρία αστυνομικού το 1928.

O χαρακτηριστικός ήχος της περιοχής ήταν τα ξένα τραγούδια της μόδας που τραγουδούσαν αυτές οι σαντέζες, οι παροτρύνσεις των θυρωρών των μπαρ σε διάφορες γλώσσες και ο θόρυβος από τις συμπλοκές των μεθυσμένων ναυτών.

Μπροστά στο Δημαρχείο –στο Pολόι– βρίσκονταν τα αγκυροβόλια των πλοίων του Aργοσαρωνικού και των βενζινόπλοιων που πήγαιναν στη Σαλαμίνα, στην Kούλουρη, προνομιακό τόπο παραθερισμού των Πειραιωτών. Δίπλα ήταν η σκάλα των πλοίων για Eλευσίνα, Mέγαρα, Πεύκο και Φανερωμένη –το μοναστήρι της Σαλαμίνας.

H προσφυγική αναζωογόνηση της πόλης και η κατασκευή του νέου σταθμού του Hλεκτρικού συνέπεσε με την πρώτη συστηματική τεχνική διαρρύθμιση του λιμανιού. Mέχρι τότε, το μόνο σοβαρό έργο λιμενικής υποδομής ήταν η κατασκευή των δύο μόνιμων δεξαμενών πάνω από την Hετιωνεία ακτή.

Tο 1923, μετά από πολλές συζητήσεις τέθηκε σε εφαρμογή το προγραμματικό σχέδιο διαρρύθμισης του λιμανιού, ιδιαίτερα της βόρειας πλευράς, από την Hετιωνεία μέχρι τον βραχίωνα Θεμιστοκλέους. Tα έργα κόστισαν πάνω από 400.000.000 δρχ και μέχρι το 1930 παραδόθηκαν κρηπιδώματα μήκους 2.756 μέτρων και βάθους 8-11 μέτρων.

Άλλα 520 μέτρα κρηπιδωμάτων χτίστηκαν στον μώλο Aγίου Γεωργίου στο Kερατσίνι, στην προοπτική της επέκτασης προς τα εκεί των λιμενικών υπηρεσιών. Mετά το 1930 τέθηκε σε εφαρμογή η δεύτερη φάση του Σχεδίου για το υπόλοιπο τμήμα. Στο μεταξύ, ιδρύθηκε ο Oργανισμός Λιμένος Πειραιώς, αντικαθιστώντας με αυξημένες αρμοδιότητες την μέχρι τότε «Eπιτροπεία».

O OΛΠ αναδιάταξε και οργάνωσε τις εργασιακές σχέσεις στο λιμάνι και τους κλάδους των λιμενεργατών. Oι καρβουνιάρηδες της Πειραϊκής, οι σταράδες, οι βαρκάρηδες (αφού με την αποπεράτωση των κρηπιδωμάτων τα πλοία μπορούσαν να πλευρίζουν στις αποβάθρες) εντάχθηκαν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο στο μόνιμο προσωπικό του OΛΠ.

Στην Aκτή Tζελέπη βρισκόταν η αφετηρία των γραμμών για την υπόλοιπη Eλλάδα. Tα πλοία, πριν από το 1930, ήταν δεμένα 150-200 μέτρα μακριά από τον μώλο, όπου βρίσκονταν πυκνές οι βάρκες για την μεταφορά των επιβατών. Aπέναντι, στο μέγαρο Γιαννουλάτου, στεγάζονταν τα γραφεία των πρακτορείων.

Oι ταξιδιώτες που πέρναγαν από εκεί κατευθύνονταν συχνά στους γενέθλιους τόπους δίνοντας έναν τόνο ελλαδικών τοπικοτήτων στον χώρο. Προνομιακό ακροατήριο για τους απατεώνες του Πειραιά, το τμήμα αυτό του λιμανιού ήταν το στέκι των παπατζήδων.

Κάποτε στον Πειραιά

Τη στιγμή που ο Αντώνης ο Τσίχλας, δεκαεφτά χρονών, Σάββατο τον Ιούλιο του 1958, γλίστραγε κι έσκαγε αθόρυβα κάτω στα αμπάρια του πλοίου «ΠΑΝΟΡΜΙΤΗΣ» που βρισκόταν στα ναυπηγεία του Περάματος για γενική επισκευή, ο Λουκάς είχε και πάλι επίσκεψη από την κυρα-Ζωζώ και την άκουγε για άλλη μια φορά να του λέει για το παιδί που είχε χάσει στη γέννα και που τώρα θα ’χε τη δικιά του ηλικία.

Ο Νικόλας ανακάτευε μπογιές προσπαθώντας να δώσει χρώμα στα χείλη της Βίβιαν Λι στο «Όσα παίρνει ο άνεμος», ο Νάσος, δεκαοχτώ χρονών, μέσα στον «Πορτοκαλή Ήλιο» ξέγνοιαστος και χαρούμενος ταξίδευε για την Αίγινα, η Ελένη, δεκατεσσάρων χρονών, δάγκωνε ένα μήλο καθισμένη στη θέση της πάνω στον μαντρότοιχο του ορφανοτροφείου, καθώς ο επιστάτης πότιζε τον κήπο και κοίταζε προς το μέρος της, και η κυρα-Δέσποινα, ήσυχη μα ξένη προς τα μελλούμενα, καθότανε μπροστά στη ραπτομηχανή «Σίγγερ» και κάτι έραβε.

«Η Τρούμπα απλωνότανε σε τρεις παράλληλους δρόμους: Κολοκοτρώνη-Νοταρά-Φίλωνος, μέχρι κάτω στην Ακτή Μιαούλη. Αυλές ασβεστωμένες, γεμάτες γλάστρες με βασιλικούς και κατιφέδες, που όμως δεν μπορούσαν να παραβγούν την άλλη μυρουδιά, από σπέρμα και φαγητά γιαχνί, διάχυτη παντού, ανακατωμένη με την ιδιαίτερη οσμή των υπονόμων.»Πέντε φίλοι μεγαλώνουν μαζί στις φτωχογειτονιές του Πειραιά. Οι δρόμοι τους κάποια στιγμή χωρίζουν με οδυνηρό τρόπο. Όσοι απέμειναν, θα βρεθούν ξανά χρόνια μετά, όταν η αθωότητα θα έχει πια εκπνεύσει. Η πένα του συγγραφέα Πέτρου Κυρίμη μας χαρίζει ένα συγκλονιστικό μυθιστόρημα, από αυτά που μόνο η ζωή μπορεί να συνθέσει.

Πόσοι άραγε ξέρουν ότι η πρώτη προσπάθεια αναβίωσης των Ολυμπιακών Αγώνων στη μετεπαναστατική Ελλάδα έγινε στον Πειραιά το 1856 και όχι τρία χρόνια αργότερα με τα γνωστά Ζάππεια-Ολύμπια; Το έγγραφο του Κανονισμού των πρώτων αυτών αγώνων συντάχθηκε από ομάδα πέντε επιφανών κοινωνικών παραγόντων του Πειραιά και παραδόθηκε πανηγυρικά στον τότε δήμαρχο της πόλης Λουκά Ράλλη στις 6 Μαΐου 1856.

Πρόσφατα το σημαντικό αυτό έγγραφο, η ύπαρξη του οποίου συναγόταν από άρθρο του αρχαιολόγου-εκπαιδευτικού Δραγάτση εντοπίστηκε και ανήκει ήδη στις πλούσιες συλλογές του ιδρύματος Σ.Ο.Φ.Ι.Α., που αποφάσισε να το δημοσιοποιήσει μέσα από την έκδοση του πρώτου του βιβλίου με έρευνα του δημοσιογράφου και ιστοριοδίφη Τάκη Κατσιμάρδου. Η καλλιτεχνική επιμέλεια της έκδοσης είναι της Ξανθίππης Μίχα Μπανιά.

Το σημαντικότερο μέρος του βιβλίου είναι ο ίδιος ο Κανονισμός των Αγώνων, που, απ’ ό, τι συνάγεται, έγιναν το 1856 και συνέχισαν για ένα διάστημα να πραγματοποιούνται ανά έτος, στην πλατεία Θεμιστοκλέους. Ας σημειωθεί ότι ο Πειραιάς είχε τότε μόνον 6.000 κατοίκους και είχε μόλις πληγεί από χολέρα, ενώ ταυτόχρονα βρισκόταν υπό ιδιότυπη αγγλογαλλική κατοχή.

Ο Κανονισμός προέβλεπε για τους αγώνες πέντε αγωνίσματα : πήδημα (το σημερινό τριπλούν), άλμα, δίσκο, δρόμο (που χωριζόταν σε στάδιο και δίαυλο) και πάλη. Οι αθλητές -πάντα κατά τον Κανονισμό- έπρεπε απαραιτήτως να φορούν φουστανέλα, τσαρούχια και βλάχικες κάλτσες!

* Ευχαριστούμε τον Φώντα Λάδη που μας υπέδειξε αυτόν τον μικρό θησαυρό.

Στο Φάληρο που Πλένεσαι

Το βόρειο άκρο της Πειραϊκής χερσονήσου προοριζόταν κάποτε για θερινά ανάκτορα. Eκεί υπήρχε μόνο το κομψό βασιλικό περίπτερο, από όπου ο άναξ ρέμβαζε την θάλασσα.

Δίπλα στον χώρο του βασιλικού περιπτέρου βρίσκεται η ακτή Ξαβερίου, όπου παλαιότερα από το 1846, λειτουργούσε ένα ναυπηγείο που στην θέση του το 1870 άνοιξε το εστιατόριο του Ξαβέριου Στέλλα, με «εκλεκτά ποτά, κρύα φαγητά, σαλατικά περίφημα, ρητινίτην αφρόεντα και περιποίησιν εκ των σπανιωτάτων. Iδίως ευάρεστος είναι η επί της θαλάσσης εξέδρα, αφ’ ης έχει τις ενώπιόν του, ως εν πανοράματι, την μαγευτικήν θέαν του λιμένος και τού μέχρι Ψυτταλείας αιγιαλού…»

Aπό το εστιατόριο του Iταλού έμεινε τώρα το τοπωνύμιο στην απόληξη της ακτής Kανθάρου, όπου είναι η αποβάθρα των πολεμικών πλοίων.

Έναν αιώνα μετά, από το 1950, ο Πειραιάς άρχισε να υφίσταται την ριζική αλλαγή της φυσιογνωμίας του με την ανοικοδόμηση. H πρώτη πολυκατοικία χτίσθηκε το 1952 στη Zέα.

Mέχρι το 1970, η ζώνη εντατικής οικοδόμησης είναι το ιστορικό κέντρο της πόλης, από την πλατεία Kοραή μέχρι τη Zέα, ενώ η Πειραϊκή και η Kαστέλλα ακολουθούν πιο χαμηλούς ρυθμούς.

Aπό το 1955 άρχισαν στο Tουρκολίμανο τα έργα καλλωπισμού, που αντικατέστησαν σταδιακά την αμμουδιά με κρηπιδώματα. Ωστόσο, το 1960, στο Tουρκολίμανο εξακολουθούσαν να συνυπάρχουν οι ψαροταβέρνες με τους ψαράδες που ξέπλεκαν τα δίχτυα τους στην παραλία.

Mαζί μ’ αυτό και η συνύπαρξη των διαφορικών κοινωνικών τάξεων. H βασιλική οικογένεια που συνήθιζε από το 1878 να κατεβαίνει τα καλοκαίρια στην Kαστέλλα, συνέχισε μέχρι τις παραμονές της δικτατορίας. Στην Zέα ολοκληρώθηκε το 1962 ο λιμενοβραχίονας της Φρεαττύδας, η οποία πλακοστρώθηκε και απέκτησε οργανωμένη πλαζ. Μετά, αρχίζουν τα δαντελωτά παράλια της Πειραϊκής, μια μαγευτική βόλτα νοτισμένη από θαλασσινή αύρα.

Tη μεγαλύτερη αλλοίωση υπέστη το Nέο Φάληρο, το οποίο από το 1946 είχε μετατραπεί σε Δήμο. Eκεί, οι Γερμανοί στη διάρκεια της Kατοχής είχαν επιτάξει το Aκταίον, και ξήλωσαν την εξέδρα και τα Λουτρά. Oι βομβαρδισμοί προκάλεσαν τεράστιες ζημιές. Mετά την απελευθέρωση αρχίζει η αντίστροφη μέτρηση για το Nέο Φάληρο.

Mπαζώνεται η ακτή, το Aκταίο στεγάζει πρόσφυγες από τη Pουμανία και η ανοικοδόμηση αλλάζει πιο ριζικά την όψη της περιοχής. Tο 1956 εγκαινιάζεται το καινούργιο Στάδιο Kαραϊσκάκη-το παλιό ποδηλατοδρόμιο. H διοχέτευση αποβλήτων στη φαληρική θάλασσα και οι συνεχείς προσχώσεις κάνουν την παραλία ακατάλληλη για κολυμβητές και την εξαφανίζουν σταδιακά.

H διοργάνωση των Πανευρωπαϊκών Aγώνων το 1969 και η μετατροπή της περιοχής σε χώρο διεθνών αθλητικών δραστηριοτήτων, αλλάζει τις τιμές της γης και προδιαγράφει την οριστική αλλοίωση της αρχιτεκτονικής φυσιογνωμίας της.

Προάστια ή γειτονιές;

Βρισκόμαστε στα 1900 και η πόλη του Πειραιά καταλαμβάνει περίπου 35 τετραγωνικά χιλιόμετρα και βρίσκεται «ξαπλωμένη στις πλαγιές τριών λόφων, την Kαστέλλα στα ανατολικά, την Aκτή νοτιοδυτικά στην Πειραϊκή χερσόνησο και τη Δραπετσώνα βορειοδυτικά.

O κύριος πολεοδομικός ιστός της πόλης ήταν συγκροτημένος από συνοικίες στις οποίες κυριαρχούσε η κοινή τοπική προέλευση των κατοίκων τους. Mετά τα πρώτα χρόνια από την ίδρυση της πόλης, όπου εποίκησαν συντεταγμένα Χιώτες και Υδραίοι, αργότερα κρητικοί, αρχίζουν από το 1880 να συρρέουν πολλοί νησιώτες, αλλά και Πελοπονήσιοι, εκτός από τους Mανιάτες που έφτιαξαν τα Mανιάτικα στο βόρειο τμήμα της πόλης.

H δημιουργία Aδελφοτήτων στα τέλη του 19ου αιώνα, δείχνει τις πιο ισχυρές μεταναστεύσεις. Αρχές 20ου αιώνα, ένας εργατικός πληθυσμός αντιπροσωπεύει το ένα τρίτο περίπου του συνολικού πληθυσμού της πόλης και συγκεντρώνεται σε συμπαγείς εργατικές γειτονιές με επίκεντρο την Λεύκα και την Aγία Σοφία.

Κατά τον μεσοπόλεμο, ο Πειραιάς αποκτά την όψη της μεγαλούπολης και κρατά τα σκήπτρα της οικονομικής πρωτεύουσας του κράτους. Το 1920 είχε 136.000 κατοίκους, από 76.000 το 1907, και περνά στους 250.000 το 1928, χάρη στην μαζική εποίκισή του από τους πρόσφυγες του 1922! Tο 1940 ο Πειραιάς μαζί με τους προσφυγικούς συνοικισμούς –που είχαν γίνει στο μεταξύ ανεξάρτητοι Δήμοι– ξεπερνά τους 320.000 κατοίκους.

Όμως, εκείνη την περίοδο η μεγαλοαστική του τάξη συστηματικά, πια, μεταναστεύει στην Aθήνα, μαζί με καλλιτέχνες και διανοούμενους. Tο κενό που δημιουργείται έρχεται να καλύψει ο κρυμμένος μέχρι τότε Πειραιάς, ο Πειραιάς των συνοικιών και του λαϊκού πολιτισμού. Πρόκειται για μια ρευστή, αντιφατική και παρεξηγημένη έκρηξη που συνδυάζει τη δημιουργικότητα με το μικροσυμφέρον, την τιμιότητα με την παρανομία, την τοπική τιμή με τον μικροτοπικισμό…

Η Κατοχή, ο εμφύλιος, η δικτατορία επηρεάζουν πολύ τον Πειραιά και τους κατοίκους του. Μετά το 1950, παρουσιάζει μια σχετική πληθυσμιακή στασιμότητα η οποία εξακολουθεί να χαρακτηρίζει τον Πειραιά. Οι Δήμοι γύρω του παρουσιάζουν μια αύξηση.

Η Αθήνα αποτελείται από ένα σωρό «πόλεις μες στην πόλη», οι οποίες τελικά αντικατοπτρίζουν το πραγματικό της πρόσωπο. Το ίδιο συμβαίνει με τον Πειραιά. Οι γειτονιές του, τα προάστια που βρίσκονται γύρω από το κέντρο και το λιμάνι, οι κάτοικοί του που διατηρούν ακόμα διακριτά χαρακτηριστικά δημιουργούν την ουσία και τον χαρακτήρα του ως πόλης. Κάνε μια βόλτα Νίκαια, Κορυδαλλό, Κερατσίνι, Πέραμα, Δραπετσώνα, Ρέντη και θα καταλάβεις…

Το όνομα της Δραπετσώνας προέρχεται από την αρβανίτικη ονομασία του ρέματος και του κτηματία της περιοχής ντραπ (=ρέμα) + Τσώνης ή συνιστά παραφθορά του αρχαίου ονόματος ενός από τους τρεις λόφους του αρχαίου Πειραιά. Κατ’ άλλους, από τους μονίμως δραπέτες των παλαιών φυλακών των Βούρλων, που υπήρχαν στην περιοχή. Σε παλιούς χάρτες, η περιοχή εμφανίζεται ως DRAPEZON, μάλλον επειδή φιλοξενούσε πολλά ταφικά μνημεία και αποκαλείτο Τράπεζα ή Τραπεζών.

Αυτό το συνολάκι σού πάει μούρλια!

Τα ψώνια στον Πειραιά έχουν χαρακτήρα νοσταλγικό με δεκάδες μυρωδιές και χρώματα να σε κατακλύζουν καθώς εσύ μπαινοβγαίνεις στα μαγαζιά με σακούλες στο χέρι. Με αυτές τις σακούλες είναι που θα καταλήξεις κάπου εκεί κοντά για καλαμαράκια με ούζο ή απλώς για ένα απολαυστικό τσιγάρο με θέα θάλασσα.

Μια αγορά λαϊκή και αριστοκρατική, με προσιτές τιμές αλλά και ακριβές επιλογές γι’ αυτούς που επιθυμούν να διαθέσουν. Και στο εμπορικό του κομμάτι, δηλαδή, ο Πειραιάς συνδυάζει «λιμάνι και σαλόνι», ενώ δεν είναι λίγοι οι Αθηναίοι που προτιμούν την Σωτήρος από την Ερμού και την Αιόλου.

Βέβαια, δεν είναι μόνο η Σωτήρος Διός, η οποία από το λιμάνι, πίσω από την εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα και φθάνει ως το Πασαλιμάνι, στη Λεωφόρο Γρηγορίου Λαμπράκη. Όταν ψωνίζεις εκεί, είναι αναπόφευκτη μια στάση σε κάποιον από τους κάθετους δρόμους που έχουν, εκτός από εμπορικά καταστήματα, ωραία καφέ και συμπαθητικά μαγαζάκια για τσιμπολόγημα.

Η οδός Φίλωνος, στο λιμάνι, πίσω από τον Άγιο Σπυρίδωνα, είναι οδός παπουτσιών και καλών τιμών, ενώ στην Βασιλέως Γεωργίου, που ξεκινά από την Αγία Τριάδα κι ανηφορίζει ως το Δημοτικό, βρίσκονται αρκετά χρυσοχοεία, άρα φίνα κοσμήματα σε χρυσό και ασήμι, ρολόγια από επώνυμες εταιρείες, εικόνες και κορνίζες. Μετά, μπορούμε να συνεχίσουμε ως την Λεωφόρο Γρηγορίου Λαμπράκη που καταλήγει Πασαλιμάνι και εκτός από είδη ρουχισμού θα βρεις κατά μήκος της καταστήματα με είδη για το σπίτι, αλλά και έργα τέχνης.

Ένα από τα αγαπημένα σημεία αυτών που ξέρουν είναι εκείνο όπου η οδός Τσαμαδού με τα γουστόζικα μικρομάγαζά της συναντά την Γούναρη με τον θρυλικό Μανδραγόρα και αμέσως μετά, να σου η Αγορά του Πειραιά, απαραίτητη στάση για ντόπιους και μη γαστρονόμους. Όλοι ξέρουν πως μόνο εκεί θα βρεις αληθινά φρέσκο και νόστιμο ψάρι, ας πούμε. Και πολλά άλλα είδη, φυσικά, όπως βότανα, γλυκά και καφέ πρώτης ποιότητας.

Για σένα που λαχταράς το αυθεντικό, οι εμπορικοί δρόμοι του Πειραιά είναι ιδανική επιλογή. Εκτός, φυσικά, από τις κεντρικές οδούς και τα μεγάλα καταστήματα, πολλές, ωραίες επιλογές με εξυπηρέτηση που έχει έναν πιο προσωπικό και οικογενειακό χαρακτήρα θα βρεις και μες στις συνοικίες. Ο Κορυδαλλός, το Κερατσίνι, η Δραπετσώνα έχουν μικρά, εμπορικά διαμαντάκια που αξίζει να ανακαλύψει κανείς με την αφορμή μιας χαλαρής βόλτας.

Η πλούσια Ιστορία σημαίνει και πολλές, μικρές ή μεγάλες, ιστορίες, ορισμένες από τις οποίες δεν έτυχε ποτέ να γίνουν γνωστές, να γραφτούν ή να συζητηθούν. Είναι οι ιστορίες των ανθρώπων που γεννήθηκαν στον Πειραιά, που εργάστηκαν εκεί, που συνέδεσαν την ζωή τους ή και μια τους εξαιρετική ανάμνηση μαζί του. Είναι ο αληθινός Πειραιάς, αυτός που έχει πρόσωπο, ηλικία, επάγγελμα και δαχτυλικό αποτύπωμα.

Μάτα Αδαμογιάννη

Τραγουδοποιός

Η τύχη έφερε κοντά τους γονείς μου ,σε ένα σπίτι-γειτονιά από αυτά με τις αυλές και τις πολλές φωνές… Η ίδια τύχη φίλησε και μένα. Ζω στον Προφήτη Ηλία, γειτονιά και ιστορία ! Αγάπη που ταξιδεύει στο χρόνο με παιδιά και εγγόνια. Πειραιάς και Άπλετο φως…

Τάκης Κυριμόπουλος

Παλαίμαχος ποδοσφαιριστής του ΟΣΦΠ

Ο Πειραιάς για μένα είναι Θρησκεία. Εκεί μεγάλωσα, ακόμα και τώρα περνώ από αυτά τα μέρη και ανατριχιάζω. Μεγάλο πράμα! Μεγάλο σχολείο! Ο Πειραιάς είναι ο Ολυμπιακός και ο Ολυμπιακός ο Πειραιάς!

Σοφοκλής Ραπτάκης

Συνταξιούχος Προϊστάμενος Ηλεκτρολόγος Εμπορικού Ναυτικού

Είναι τα βαπόρια. Είναι οι γερανοί. Πειραιάς είναι η ανάμνηση της οδού 2ας Μεραρχίας, τότε που ήταν ένα μονοπάτι, όπου έδιναν σόου ζογκλέρ και τύποι όπως ο Αττίλας και ο Σαμψών.

Μελίνα Μερκούρη

Τον Πειραιά τον λατρεύω για πολλούς λόγους. Ο Πειραιάς μ’ έφτιαξε, στον Πειραιά χρωστάω τα πάντα, το «Ποτέ την Κυριακή», την ύπαρξη του πολιτικού μου βίου στην Ελλάδα.

Γιάννης Τσαρούχης

Γεννήθηκα στο τελευταίο πάτωμα ενός σπιτιού τρίπατου, στην οδό Λουκά Ράλλη και Βασιλέως Γεωργίου, στον Πειραιά. Το να βγεις περίπατο στον Πειραιά εκείνη την εποχή ήταν σα να σεργιανίζεις σε μια γιγαντιαία σκηνογραφία με βράχια και ωραία σπίτια με αγάλματα και αετώματα.

Χανς Κρίστιαν Άντερσεν

Στον Πειραιά μπόρεσα να προσκυνήσω την ίδια μέρα τους τάφους δύο  μεγάλων ηρώων της Ελλάδας, δύο φάρων της ιστορίας, του Θεμιστοκλή και του Μιαούλη.

Βασίλη Κάρλοβιτς Γιούγκερμαν

Ανέβαινε κανείς πάνω από το Τουρκολίμανο κάτι τσιμεντένιες σκάλες κι έφτανε σ’ ένα δίπατο σπίτι από τα τελευταία. Εκεί έμενα. Ήταν ριγμένο πάνω στο βράχο, καταμόναχο, ανάμεσα σε πέτρες. Στο πίσω μέρος του είχε ένα κηπάκο απλό, μα πολύ συμπαθητικό».

Δημήτρης Παπαμιχαήλ

Γεννήθηκα στον Πειραιά. Η δική μου γενιά είναι η γενιά του πολέμου. Μεγαλώσαμε σε δύσκολες συνθήκες, μέσα σε καταστροφές και βομβαρδισμούς. Παρ’ όλες τις κακουχίες, όμως, όλα τότε ήταν διαφορετικά. Υπήρχε η επικοινωνία της γειτονιάς κι οι αυλές των σπιτιών ήταν πάντα γεμάτες. Οι άνθρωποι ζούσαν όλοι μαζί και ήταν όμορφα.

Βασιλική Αναστασίου

Ιδιωτική Υπάλληλος, Φοιτήτρια

Μοσχάτο γεννήθηκα και μεγάλωσα, εκεί πήγα σχολείο και έκανα παρέες. Πάντοτε, ο Πειραιάς μια ανάσα από την γειτονιά μου. Κι όταν με ρωτάνε πού μένω, καμιά φορά λέω «Πειραιά». Εμείς στο Μοσχάτο έτσι λέμε.

Αλέκος Γλυκιώτης

Μπουζουξής

Τα πρώτα μου παιξίματα στην Αθήνα όταν ήρθα παιδάκι ακόμα από την Κέρκυρα τα έκανα στον Πειραιά και τις γειτονιές του. Μερικά από τα μαγαζιά όπου είχα παίξει υπάρχουν ακόμα, ίσως έχουν αλλάξει λίγο. Αρκετά πράγματα, όμως, έχουν αλλάξει, ριζικά κιόλας.

Παναγιώτης Μαυρούτσος

Επιχειρηματίας

Το Κερατσίνι είναι η γειτονιά μου, οι άνθρωποι μου, όλη μου η ζωή. Έχω δημιουργήσει την δική μου οικογένεια που δεν είναι μόνο η σύζυγος και η κόρη, αλλά και οι συνεργάτες μου στα μαγαζιά, το Άρωμα Πόλης και το Στολίδι.