Αφιέρωμα: Δείξε μου το Παγκράτι σου

ΠΑΓΚΡΑΤΙ ΕΣΥ ΣΟΥΠΕΡ ΣΤΑΡ

Ο Μάνος Χατζιδάκης, ο Σεφέρης, ο Βάρναλης, ο Λιδωρίκης, τα θρυλικά πάρτυ, τα γυρίσματα γνωστών, ελληνικών ταινιών, το νυφοπάζαρο, οι δύο λαϊκές και τα νέα, ινσταγκραμικά στέκια που φλερτάρουν με τα παλιά, βαρελίσια και υπόγεια, το αντίπαλον δέος της Κυψέλης, οι πεζόδρομοι, οι πλατείες, το Βατραχονήσι, ο Ιλισός, τα άπειρα airbnb, οι φιλόζωοι κάτοικοι, το Άλσος (αχ, το Άλσος!), η γαστρονομία, τα γηπεδάκια, τα σχολεία, τα δύο ιστορικά σινεμά… Όλα αυτά και άλλα τόσα ακόμα αποδεικνύουν ότι το Παγκράτι ήταν ανέκαθεν ένα αθηναϊκό case study, γιατί αγκαλιάζει ένα γνήσιο κομμάτι της αστικής ψυχής εντός του. Πώς να
το κάνουμε; Το Παγκράτι είναι ένα λαμπερό αστέρι της Αθήνας.

Αναβοσβήνοντας στο χρόνο

Από τις λαμπρές και κυριολεκτικά εποικοδομητικές δεκαετίες του 1960 και του 1970 -για να μην αναφερθούμε για την άνθιση της περιοχής περί τα μέσα του 20ου αιώνα- το Παγκράτι βίωσε μια ελάχιστα δημοφιλή περίοδο κατά το 90 και το 2000. Οι κάτοικοί της μετακόμισαν άλλοι προς το ιστορικό κέντρο (βλ. Ψυρρή, Γκάζι) που τότε γνώριζε άνοδο, και άλλοι στα προάστια για «θέα θάλασσα» ή ηρεμία σε στιλ βορείων προαστίων. Ποτέ δεν έχασε το κύρος του ως όνομα, όντας μια περιοχή αστική και μικροαστική που την ακολουθούσε ή και προηγείτο αυτής η φήμη ενός Χατζιδάκι γύρω από μεθυστικά, διανοουμενίστικα τσιμπούσια, αλλά αποτελώντας κι έναν ουδέτερο αθηναϊκό τόπο που μπορούσε λίγο πολύ να σηκώσει όλα τα γούστα. Κοσμικότητα, διαμερίσματα, κυρίες με καπέλα και κύριοι με μανικετόκουμπα, αλλά και έρωτες κανταδόρικοι, μπόλικη ποίηση και ταράτσες με πολύχρωμες μπουγάδες: βασικά υλικά για να κάνουν το Παγκράτι συμπαθές στις αισθήσεις των κατοίκων της πόλης. Η βουή του Ιλισού έσβησε με τα χρόνια και το κοντινό Ζάππειο έχασε λίγο πολύ την Αίγλη του, τα γραφικά ψιλικατζίδικα και μοδιστράδικα έκλεισαν, η φελινική και δαλιανιδική διάσταση υποχώρησε, όμως το Παγκράτι ζει τώρα, περισσότερο από ποτέ την πιο μαγική και πιο δημοφιλή του φάση.

Άφθονοι χώροι εστίασης, γαστρονομικές εκπλήξεις, τουριστικοί πειρασμοί, νέα πολιτιστικά στέκια, φρέσκες φάτσες με πολύχρωμα κεφάλια και ακόμα πιο πολύχρωμες ιδέες, σεβασμός στους καθιερωμένους κλασικούς της περιοχής, πολλά αφιερώματα, πολύς ντόρος και όχι χωρίς λόγο… Γιατί όλοι και όλες θέλουν να ζουν και να βγαίνουν στο Παγκράτι; Επιχείρησαν να απαντήσουν μέσα από την προσωπική τους ματιά τέσσερις ετερόκλητοι «θαμώνες» της πιο νοσταλγικής και συγχρόνως μοντέρνας περιοχής της Αθήνας. Μας διηγήθηκαν ιστορίες, μας πρότειναν διαδρομές και μας τόνισαν ότι… το Παγκράτι δεν το αλλάζουν με τίποτα. Τους ευχαριστούμε πολύ, γιατί, δείχνοντάς μας καθένας το δικό του Παγκράτι, κατόρθωσαν να πολλαπλασιάσουν την αίγλη που ούτως ή άλλως μας ασκεί αυτή η γειτονιά, αυτό το σύμπλεγμα δρόμων, ανθρώπων και αφηγήσεων.

Πέτρος Κυπριωτέλης

εκδότης, συγγραφέας & επιμελητής εκδόσεων

Γεννήθηκα στον Βόλο και πέρασα τα παιδικά μου χρόνια στην Τσαγκαράδα του Πηλίου. Έβγαλα, όμως, το Ζ’ Γυμνάσιο Αρρένων στο Παγκράτι κι έφυγα από εκεί πάλι για οικογενειακούς λόγους, αλλά και για τις στρατιωτικές μου υποχρεώσεις. Από τα μέσα της δεκαετίας του 60 έως σήμερα, βέβαια, ζω εδώ, άρα νομίζω πως δικαιωματικά μού ανήκει ο τίτλος του Παγκρατιώτη.

Η Οδός Άγρας, ο Βάρναλης, οι εκδόσεις και το τραμ

Μένω στην οδό Άγρας, πίσω από το Καλλιμάρμαρο Στάδιο, καθημερινά κινούμαι στο γεωμετρικό σχήμα που ορίζουν οι εκκλησίες του Αγίου Σπυρίδωνος, του Προφήτη Ηλία και του Αγίου Αρτεμίου. Το σπίτι μου βρίσκεται μεταξύ του αρχοντικού του Γιώργου Σεφέρη και της ιστορικής-από το 1927- ταβέρνας του Βυρίνη. Μέσα στην ταβέρνα αυτή, κι ας είναι ισόγεια κι όχι υπόγεια, ο Βάρναλης χαιρόταν να ακούει και να σιγοτραγουδάει τους «Μοιραίους» του, αν και βαρήκοος. Έμενε στην οδό Σπύρου Μερκούρη. Κατά τη διάρκεια της Χούντας τον κυνηγούσαν… Εγώ τον θαύμαζα και μια φορά τον πέτυχα στο δρόμο, νομίζω στην οδό Ευτυχίδου, και τον πήρα από πίσω μέχρι να βρω το θάρρος να του μιλήσω. Κάποια στιγμή, όμως, γυρνά και με ρωτά αυστηρά «γιατί με παρακολουθείτε;» κι εγώ τα έχασα. «Δάσκαλε», του λέω, «σε θαυμάζω και βρήκα μια ευκαιρία να σε δω». Στον Βάρναλη άρεσαν πολύ οι γυναίκες. «Κώστα, ποια είναι η πιο ωραία γυναίκα;», τον ρώτησαν μια μέρα και απαντάει «Του αλλουνού»! Μια φορά, ένας νέος ποιητής του άφησε γραπτά του για να τα αξιολογήσει ο Βάρναλης και να πει τη γνώμη του -μόλις πέρασαν οι μέρες, ο νεαρός πάει να τον βρει για να ακούσει το εξής: «Παιδί μου, πρέπει να πηδάς περισσότερο»!

Άγρας 39 έμελλε να είναι και η έδρα του εκδοτικού μου οίκου «ΠΥΛΗ», που ξεκίνησε το σύντομο ταξίδι του το 1972, όταν η Χούντα έπνεε πια τα λοίσθια. Το τρίτο βιβλίο που εκδώσαμε ήταν το περίφημο «Άκου, Ανθρωπάκο!» του Βίλχελμ Ράιχ, ένα βιβλίο που βρέθηκε σύντομα σε πάρα πολλά ελληνικά σπίτια.

Ο δρόμος δεν έχει μία, αλλά πολλές ιστορίες. Εκεί, εκτός του Σεφέρη, έζησε ολόκληρες δεκαετίες μια χαμηλόφωνη ποιήτρια, η Μαρία Ζερβάκη που έβγαλε μια ή δυο συλλογές στίχων, αλλά ανέθρεψε εκατοντάδες γάτες. Εκεί έζησε κι ο Κώστας Βρετάκος, ο σημαντικός σκηνοθέτης και πεζογράφος.

Ακόμα, η οδός Άγρας θα βρει τις εκδόσεις Άγρα του Σταύρου Πετσόπουλου, που σήμερα ευδοκιμούν σε άλλη συνοικία.

Θυμάμαι κι άλλα από το Παγκράτι. Το τραμ, ας πούμε, που εμείς τα παιδιά το είχαμε βρει για παιχνίδι και σκαρφαλώναμε στο πίσω μέρος του -όμως, έπρεπε να πηδήξεις με μαεστρία για να μην χτυπήσεις άσχημα, κάτι που έχω πάθει κι εγώ μια φορά. Το Παγκράτι κάποτε ήταν μια απέραντη γκαρσονιέρα, όλο χωράφια και γραφικές γωνιές, ένας τόπος παιχνιδιού. Ομάδες και παρέες παιδιών που χαίρονταν να τρέχουν και να γελάνε και να χτυπάνε και να φωνάζουν. Σαν ταινία του Φελίνι…

Το Παγκράτι αντιστοιχεί γεωγραφικά στον αρχαίο δήμο Άγρας. Άγρα θα πει αναζήτηση, κυνήγι, μάζεμα. Ο Παγκράτης ή Hρακλής Παγκράτης (δηλαδή ο εξουσιαστής των πάντων) ήταν χθόνιος θεός, και στο κέντρο του υπαίθριου ιερού του υπήρχε ένα χάσμα. Στους αρχαίους χρόνους, στα σύνορα του Παγκρατίου και συγκεκριμένα κατά μήκος του Ιλισσού ποταμού, υπήρχε κτισμένος μεγάλος αριθμός ναών. Εκεί τελούνταν και τα μικρά ελευσίνια μυστήρια.

*Το θρυλικό σπίτι του Γιώργου Σεφέρη ολοκληρώθηκε γύρω στο 1961 από τον αρχιτέκτονα Παναγή Μανουηλίδη. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του, ο νομπελίστας ποιητής τα πέρασε εκεί μαζί με τη γυναίκα του, Μάρω.

**Το σπίτι στο νούμερο 21 της οδού Άγρα θεωρείται εδώ και χρόνια ως στοιχειωμένο -όσοι το πιστεύουν ίσως επηρεάζονται από το πλήθος των γατών που κάθονται απ’ έξω, αλλά και από παράξενα σύμβολα στους τοίχους. Λέγεται ότι κάποιες νύχτες ακούγονται μυστηριώδεις και υποβλητικές τυμπανοκρουσίες από μέσα. Το σπίτι είναι, εννοείται, ακατοίκητο.

Σάσα Μαυρομάτη

Διακοσμήτρια

Ο ερχομός μου από την Πάργα στο Παγκράτι το 2006 έγινε συνειδητά. Σπούδαζα τότε στο Φυσικό, στην Πανεπιστημιούπολη, όμως δεν ήθελα με τίποτα να μείνω εκεί κοντά, δεν μου άρεσε η περιοχή εκείνη. Έκανα βόλτες, λοιπόν, στην Αθήνα για να δω πού θα μείνω. Για κανένα μήνα περπατούσα και μπαινόβγαινα στα λεωφορεία. Μόλις είδα το Παγκράτι, μου άρεσε πολύ και αποφάσισα να μείνω εδώ.

Τέσσερα Σπίτια & Μισή Ζωή στο Παγκράτι

Την περίοδο της κρίσης το Παγκράτι ζορίστηκε. Έπεσαν τα ενοίκια, έκλεισαν μαγαζιά… Τώρα βιώνουμε άνθιση και όλα είναι ακριβά, πιο πολύ από ό, τι όταν ήταν «στα καλά του». Πολλοί θέλουν να μείνουν εδώ, αλλά πλέον είναι αδύνατο-μην ξεχνάμε τα άπειρα airbnb. Προσωπικά, έχω αλλάξει τέσσερα σπίτια και όλα ήταν στην περιοχή αυτή, γιατί δεν ήθελα να την αλλάξω με τίποτα.

Αγαπώ τα σινεμά του Παγκρατίου: το Petit Palais κοντά στον Ευαγγελισμό και το Παλάς στην πλατεία… Στο Παγκράτι μου αρέσει να βγαίνω για βόλτες (έχω και σκύλο!) και για καφέ ή ποτό, μόνη μου ή με παρέα. Να πούμε ότι οι κάτοικοι εδώ είναι πολύ φιλόζωοι, στο δρόμο βλέπεις συνεχώς σκύλους και αγαπάμε και τα αδεσποτάκια μας.

Η αγαπημένη μου πλατεία είναι η Βαρνάβα, με τις ψησταριές της και την καθημερινή της τύρβη. Μου θυμίζει χωριό και με κάνει να αισθάνομαι άνετα και όμορφα. Ο δρόμος γύρω γύρω χωράει ίσα ίσα ένα αυτοκίνητο. Παιδιά παίζουν και, σε σχέση με την Προσκόπων, η Βαρνάβα είναι πιο λιτή και οικεία… Περπατάω πολύ. Απολαμβάνω να πηγαίνω με τα πόδια Πετράλωνα, Σύνταγμα, να κάνω τις δουλειές μου σε όλο το Παγκράτι και να νιώθω ότι βρίσκομαι κοντά σε πολύ ενδιαφέροντα σημεία της πόλης.
Όταν βραδιάζει, το Παγκράτι είναι ό, τι καλύτερο. Από το 2006 μέχρι σήμερα, δεκατρία χρόνια μετά, έχει αλλάξει όψη. Μαγαζάκια, μπαρ, στέκια, ό, τι θες… Δεν υπάρχει περίπτωση να μείνω μέσα βράδυ. Στην Αρχελάου τις Παρασκευές βγαίνει η μισή Αθήνα. Κι εμείς οι Παγκρατιώτες, φυσικά.

Ως interior designer, το Παγκράτι με εμπνέει παρόλο που δεν είναι και η αρχιτεκονική μέκκα της πόλης, όπως ίσως η Κυψέλη. Στο κομμάτι του προς το Μετς έχει πολύ ιδιαίτερες περιπτώσεις κτηρίων. Δεν είναι τόσο καλοδιατηρημένα όσα αυτά του κέντρου, γιατί εδώ τα σπίτια τα ζουν. Οι Παγκρατιώτες ήταν ιδιοκτήτες, ο αστικός χαρακτήρας της περιοχής, βλέπεις. Η Εμπεδοκλέους είναι γεμάτη όμορφες μονοκατοικίες. Πρόσφατα, μια πολυκατοικία εδώ βάφτηκε απ’ έξω μπλε. Ζουν εδώ, άλλωστε, αρκετοί αρχιτέκτονες, σχεδιαστές, διακοσμητές…

Δεν ξέρω αν έχω βρει φίλους σε αυτή γειτονιά, κατάφερα όμως-καλώς ή κακώς- να φέρω όλες μου τις παρέες στο Παγκράτι! Σε ένα από τα σπίτια που ζούσα είχα φιλοξενήσει πολύ κόσμο. Άφηνα το κλειδί στο περίπτερο. Μια μέρα, η γειτόνισσα από το δίπλα διαμέρισμα είδε μια φίλη μου που έμπαινε και σχολίασε μεγαλόφωνα ότι το’ χω κάνει το σπίτι μου…american bar! (γέλια)

Στο Παγκράτι, οι πιο καινούργιοι κάτοικοι έχουν έρθει εδώ από επιλογή. Ήρθαν την τελευταία δεκαετία αρκετά άτομα στα mid twenties τους και δεν είναι λίγοι αυτοί που τώρα κάνουν τις οικογένειές τους εδώ. Το Παγκράτι είναι μια ήρεμη και σταθερή δύναμη, αλλά σίγουρα θα ξεφουσκώσει όλο αυτό το «ανοίγει ένα μαγαζί κάθε δεύτερη
εβδομάδα».

Το Παγκράτι έχει δύο λαϊκές κι έτσι εξυπηρετούνται όλοι οι κάτοικοι και από τις δύο μεριές του. Τρίτη στη Λάσκου, Παρασκευή στην Αρχιμήδους. Βολτάροντας σε μία από τις δύο, διαπιστώνει κανείς πρώτον την ποικιλία των ανθρώπων που ζουν σήμερα στην περιοχή (καλοντυμένες κυρίες, στιλάτοι χίπστερς με το κινητό στο χέρι, νεαροί μπαμπάδες και κουκλάρες μαμάδες) και δεύτερον ότι πρόκειται για μια από τις πιο φιλόξενες αγορές της πόλης. Μας κέρασαν μια ολόκληρη σακούλα μανταρίνια!

*Ο πρώην πρόεδρος της Δημοκρατίας, ο Κάρολος Παπούλιας, κατοίκησε για πολλά χρόνια στο Παγκράτι και υπήρξε μαθητής του ιστορικού 7ου Γυμνασίου Αθηνών.

**Ο κομμουνιστής θεατρικός συγγραφέας Βασίλης Ρώτας έζησε επίσης στο Παγκράτι, όπως, για ένα μεγάλο διάστημα, και ο γιος του με την οικογένειά του.

***Αν και κατεξοχήν αστική γειτονιά, στο Παγκράτι έζησαν και πλούσιοι, συντηρητικοί Αθηναίοι, αλλά και επαναστάτες που συνετέλεσαν στον αντιφασιστικό αγώνα, ο οποίος είχε αξιόλογο μέτωπο στην περιοχή.

Γιάννης Ράγκος

Συγγραφέας-δημοσιογράφος

Κάθε πόλη αφηγείται και μια ιστορία. Το Παγκράτι είναι γεμάτο από ιστορίες. Εδώ έχουν γίνει δύο από τα παλαιότερα εγκλήματα της Ελλάδας. Το ένα στη Φορμίωνος και το άλλο λίγο πιο κάτω από τον Προφήτη Ηλία. Η Αθήνα είναι μια από τις λίγες πόλεις στην οποία περπατάς και κάτω σου δονείται η Ιστορία.

Το Παγκράτι με έχει σημαδέψει κυριολεκτικά!

Είμαι ελληνόγλωσσος Αθηναίος και αθηναιολάτρης. Αν εξαιρεθούν έξι χρόνια που έζησα στο Φάληρο, όλα μου τα χρόνια τα έχω ζήσει στο κέντρο, Παγκράτι-Πλάκα-Κολωνάκι-Εξάρχεια. Και, φυσικά, σπουδαίο κομμάτι της ζωής μου ανήκει στο Παγκράτι. Το Παγκράτι δεν είναι μια γειτονιά. Η Πλατεία Προσκόπων είναι, ας πούμε, πολύ πιο μεσοαστική από ό, τι είναι εδώ, στον Προφήτη Ηλία. Πρόκειται για μια μικρογραφία της Αθήνας, ελλείποντος του λαϊκού και εργατικού στοιχείου.

Αγαπάμε το Παγκράτι γιατί είναι κέντρο-απόκεντρο. Θυμάμαι τις βόλτες με τον πατέρα μου, που ήταν δικηγόρος και περπατούσε μέχρι το γραφείο του στο Κολωνάκι από το Παγκράτι. Μια εξαίσια διαδρομή. Κάποια Σάββατα πηγαίναμε μαζί στα βιβλιοπωλεία της οδού Σόλωνος με τα πόδια από το σπίτι μας στο Παγκράτι. Δεκαετία του ‘70 κι αυτές οι βόλτες φάνταζαν στα μάτια μου σαν κανονικές περιπέτειες.
Το Παγκράτι έχει πολλές και μεγάλες πλατείες που κάθε μία από αυτές διατηρεί μια αυτόνομη σχέση με τη συνοικία γύρω της και όλες διαφέρουν μεταξύ τους. Το Παγκράτι είναι πολυμορφικό, δεν είναι ένα πράγμα. Άτομα που μπορεί να συχνάζουν στην Πλατεία, μπορεί να μην έχουν ιδέα για την Μεσολογγίου, ας πούμε. Το Μετς, επίσης, είναι μια ιδιαίτερη συνοικία του Παγκρατίου, είναι περιοχή κυρίως κατοίκων.

Οι κάτοικοι της περιοχής δεν είναι ιδιαίτερα οργανωμένοι σε ζητήματα γειτονιάς, προφανώς λόγω των πολλών γειτονιών του Παγκρατίου. Θυμάμαι όμως χαρακτηριστικά, από τη δεκαετία του 80, ότι όταν είχε αρχίσει να διαδίδεται ότι το ιστορικό σινεμά Παλάς πρόκειται να γίνει σούπερ μάρκετ, οι κάτοικοι είχαν συλλογικά διαφωνήσει. Το αίτημά τους έγινε δεκτό και ο κινηματογράφος είναι, ευτυχώς, ακόμα στη θέση του.
Η ενδοχώρα του Παγκρατίου δεν παρουσιάζει ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό πλούτο. Έχει πολλές από τις περίφημες «πολυκατοικίες της αντιπαροχής». Προσωπικά, μου αρέσουν οι πολυκατοικίες, τις θεωρώ πολύ σπουδαίο αρχιτεκτονικό εύρημα.
Σε ένα γηπεδάκι κοντά στο σπίτι μου έπαιξα για πρώτη φορά μπάλα και θυμάμαι, σα να έγινε χτες, ότι ένα αιχμηρό χαλίκι μπήκε στην επιγονατίδα μου και όταν το έβγαλα διαπίστωσα ότι είχε αφήσει μια τρύπα. Το σημάδι είναι ακόμα εκεί και μου θυμίζει το Παγκράτι των παιδικών μου χρόνων. Το Παγκράτι με τον Καραβίτη, το Αερόστατο, τον Μαγεμένο Αυλό, τα συνοικιακά μικρομάγαζα, αυτά τα ισόγεια μαγαζάκια της τότε Ελλάδας που έδωσαν τη θέση τους σε επιχειρήσεις εστίασης. Όλο αυτό το θεωρώ μια φούσκα που θα ισορροπήσει σύντομα…

Δεν ξέρω αν αγαπώ το Παγκράτι τόσο επειδή πέρασα ανέμελα παιδικά χρόνια εδώ-έχω την υποψία ότι θα το αγαπούσα ούτως ή άλλως, όπως μου συνέβη με την Κυψέλη, με την οποία δεν έχω καμία προσωπική σχέση, αλλά μου ασκεί γοητεία ως γειτονιά για πολλούς λόγους. Το Παγκράτι είναι ένα φιλικό χωνευτήρι, που τους χωρά όλους, ανεξαρτήτως οικονομικού επιπέδου και επαγγέλματος και ηλικίας. Μπορεί να τους υποδεχτεί και να τους κρατήσει όλους κοντά του, πράγμα που μου αρέσει πάρα πολύ.

Στην οδό Ερατοσθένους γυρίστηκε η τελευταία σκηνή από την ταινία «Αλίκη στο Ναυτικό». Επίσης, η ταινία «Ο Παπατρέχας» με την επική σκηνή που ο Βέγγος περνά μέσα από ένα τζάμι, γυρίστηκε σε αρκετό της μέρος στην οδό Υμηττού, στην πολυκατοικία με το νούμερο 151-153. Ο μεγάλος ηθοποιός υποδυόταν έναν θυρωρό, σύνηθες επάγγελμα τις δεκαετίες 60 και 70, όταν το να ζεις σε διαμέρισμα πολυκατοικίας ήταν πολύ… σικ.

*«Χαθήκαμε μια νύχτα στο Παγκράτι, αλλά βλεπόμαστε στα όνειρά μας». Ο Γεράσιμος Ανδρεάτος τραγούδησε όσο νοσταλγικά πρέπει το σπουδαίο τραγούδι του Μιχάλη Γκανά, σε μουσική του Δημήτρη Παπαδημητρίου.

**O Αθηναιογράφος Θωμάς Σιταράς έγραψε για το Παγκράτι των αρχών του 20ου αι: «Όσο όμως προχωρούμε βλέπουμε όχι πεια σπίτια, μα παλάτια ολόκληρα, μαγαζιά πολυτελείας και ό, τι θέλεις. Μια νέα πόλις. Εις το τέρμα του τραμ μπύρες και ρεστωράν πολυτελέστατα, βαφεία και ό, τι μπορείς να φαντασθής.»

***Κοντά στην πλατεία Πλαστήρα, έμενε ο ζωγράφος και συγγραφέας Μίνως Αργυράκης, παιδικός φίλος του Χατζιδάκι, και το σπίτι του επισκέπτονταν καλλιτέχνες και φοιτητές. Μία από τους πιστούς θαμώνες υπήρξε και η γνωστή σεφ Ελένη Ψυχούλη.

Τάμυ Τσέκου

Επιχειρηματίας-στιχουργός

Από μια άποψη, στο Παγκράτι δεν έχει αλλάξει τίποτα, αλλά έχουν αλλάξει και τα πάντα. Βλέπω ακόμα ανθρώπους που γνωρίζω από τα παιδικά μου χρόνια και προφανώς εμένα δεν με θυμούνται καν, τον περιπτερά, ας πούμε, που είχε το περιπτεράκι του στην Πλατεία Προσκόπων, ο οποίος ήταν φίλος με τον πατέρα μου. Από το περίπτερο, που πια δεν υπάρχει βέβαια, τηλεφωνούσε ο πατέρας μου κι έκλεινε τα ραντεβού του, ήταν για αυτούς σημείο συνάντησης.

Μια Γειτονιά από Γενιά σε Γενιά κι ένα παιχνίδι με τον Βασιλιά!

Ο πατέρας του ιδιοκτήτη του Chalk of The Town που το νοικιάζουμε είχε όλο το τετράγωνο αυτό, που, μεταπολεμικά υπήρξε σημείο συνάντησης.
Σε αυτά τα μέρη, εδώ δηλαδή που κάποτε βρισκόταν το Βατραχονήσι, μεγάλωσα εγώ και μεγάλωσαν και τα παιδιά μου. Παρά το ότι ζω πλέον στη Νέα Σμύρνη, έφερνα εδώ τα παιδιά μου για να παίξουν. Σαν παιδί έπαιζα στην πλατεία Βαρνάβα, τα δικά μου παιδιά έπαιξαν στην Προσκόπων. Στα εφηβικά και νεανικά μου χρόνια έτρωγα στον Αυλό και δίπλα μας έτρωγε ο Μάνος Χατζιδάκις, κάτι που βέβαια μας φάνταζε πολύ φυσικό. Λίγο κρυφακούγαμε τις κουβέντες του «κυρίου Μάνου», αλλά περισσότερο απολαμβάναμε το φαγητό μας και την όλη ατμόσφαιρα.

Τα τελευταία χρόνια η γειτονιά μας έχει ανθίσει πάλι, αλλά με στενοχωρεί που αρχίζει να χάνεται λίγο ο χαρακτήρας. Έχω φίλους Παγκρατιώτες που μετακόμισαν σε άλλες περιοχές και νοικιάζουν τα σπίτια τους σε τουρίστες όλο τον χρόνο, γιατί προκύπτει εισόδημα. Συζητούσαμε τις προάλλες με γείτονες ότι σε μερικά χρόνια θα ακούμε μόνο ροδάκια από βαλίτσες στα πεζοδρόμια. Επίσης, ο δημόσιος χώρος αρχίζει να μειώνεται-οι πλατείες έχουν γεμίσει και συνεχίζουν με τραπεζάκια και καρέκλες και με πελάτες που διώχνουν τα παιδιά γιατί τους ενοχλούν.

Κάποια στιγμή, ο παππούς μου αγόρασε μια Ford δίνοντας ισάξιο χρηματικό ποσό με το κόστος ενός σπιτιού κοντά στο Βατραχονήσι, που βέβαια ήταν ένας βούρκος με κουνούπια… Πού να το ήξερε! Τα πάντα σε αυτή τη γειτονιά ήταν πολύ κοντά… Το Ζάππειο, το Καλλιμάρμαρο, τα Ανάκτορα και, σε απόσταση αναπνοής η Πλάκα και το κέντρο.

Ο μπαμπάς μου πήγαινε με τη μαμά του ως παιδί στον Βασιλικό Κήπο κι έπαιζε. Μια μέρα, συνάντησε ένα παιδάκι πίσω από κάτι συρματοπλέγματα, ήταν Απόκριες, ο μπαμπάς μου ήταν ντυμένος καουμπόι. Το παιδάκι του ζήτησε να παίξουν κι ο μπαμπάς του έδωσε ένα δεύτερο πιστόλι που είχε ένα ακόμα καπέλο. Μετά από λίγο, ήρθαν κάποιοι άνθρωποι πίσω από το παιδάκι αυτό και του είπαν «Κύριε, πρέπει να πάμε μέσα τώρα». Ήταν ο Βασιλιάς, ο διάδοχος, ο Κωνσταντίνος. Από τότε, ο πατέρας μου πήγαινε και παίζανε μαζί, πάντοτε όμως με τα συρματοπλέγματα να τους χωρίζουν.

Το Άλσος Παγκρατίου, εκτός από όαση πρασίνου (30 στρέμματα είναι αυτά!) στο κέντρο της πόλης και άρα ιδανικό και ασφαλές για βόλτες και παιχνίδι, είναι και μια αξιόλογη κοιτίδα πολιτισμού: συναυλίες, φεστιβάλ, εκθέσεις, κυνήγια θησαυρού εδώ και χρόνια προσελκύουν κόσμο από όλη την Αθήνα. Το κηποθέατρο που ξεκίνησε μετεμφυλιακά και λειτούργησε ως το 1981, συνδέθηκε από τις αρχές της δεκαετίας του 1970 με το «Ελεύθερο Θέατρο», το οποίο άλλαξε την επιθεώρηση στην Ελλάδα.

*Ένα από τα πρώτα μπαράκια σαν αυτά που είναι διαδεδομένα σήμερα στην αθηναϊκή διασκέδαση ήταν το Bright Shoe δίπλα στο Παναθηναϊκό Στάδιο, στην Ερατοσθένους. Ψηλοτάβανο και κυρίως για ορθίους μάζευε τα rock παιδιά των 80s…

**Ο Μινωτής, ο Κατράκης, ο Χορν, η Βουγιουκλάκη, η Καρέζη, o Κώστας Καζάκος, ο Γιάννης Σπανός, ο Μίμης Πλέσσας είναι μερικά μόνο από τα λαμπερά ονόματα που σύχναζαν στο «δεύτερο σπίτι» του Χατζιδάκι, τον Μαγεμένο Αυλό στην Πλατεία Προσκόπων.

***Στον διάσημο Λέντζο στην Υμηττού όλοι οι νεαροί Αθηναίοι πρωτοήπιαν τον φραπέ τους και τον απολάμβαναν με τις ώρες. Το μαγαζί άνοιξε το 1971 και ο ιδιοκτήτης Χρήστος Λέντζος κρατούσε για πολλά χρόνια καλά σφραγισμένο το μυστικό της συνταγής για τον τέλειο, κρεμώδη καφέ.

ΟΙ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ ΜΙΑΣ ΣΥΝΟΙΚΙΑΣ

Ποια είναι εκείνα τα στοιχεία που κάνουν μια γειτονιά να ξεχωρίζει;
Οι κάτοικοί της, τα στέκια της, τα καλά κρυμμένα μυστικά της, οι προοπτικές της ή η ιστορία της; Μάλλον, όλα αυτά μαζί. Αν υποθέσουμε ότι αποκτάμε για μια στιγμή ένα μάτι μαγικό και σταθούμε στο κέντρο ενός μεγάλου δρόμου μιας συνοικίας, θα δούμε να περνούν από τα μάτια μας σε λίγα δευτερόλεπτα ολόκληροι αιώνες. Τα ντυσίματα, τα οχήματα, ο τρόπος ομιλίας, η οικοδόμηση αλλάζουν. Οι συναντήσεις των ανθρώπων, όμως, οι αγωνίες, οι έρωτες «του απέναντι τετράγωνου» και η αίσθηση του συν-ανήκειν κάπου μένουν ίδια ή, καλύτερα, διαχρονικά.

Το Παγκράτι «χόρεψε» κι αυτό μες στα αποφασιστικά περάσματα του χρόνου και αυτό που τώρα βιώνει ως παρόν, κι εμείς μαζί του, σύντομα θα αποτελεί ακόμα μια ιστορία του χθες.

Στο Καλλιμάρμαρο, ας πούμε, οι αρχαίοι Αθηναίοι τελούσαν μέρος των Παναθηναίων προς τιμήν της προστάτιδας της πόλης, θεάς Αθηνάς. Μουσικοί και αθλητικοί διαγωνισμοί, ιππικοί αγώνες, ιστιοπλοϊκοί αγώνες και, στο ενδιάμεσο, ολονύχτιες γιορτές -ας μη φοβηθούμε να τα πούμε πάρτυ!- στις οποίες συμμετείχαν νέοι και νέες.

Πολλά, πολλά, πάρα πολλά χρόνια μετά, λίγο πριν τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, μια ζέμπρα μασουλούσε χορτάρι στο Άλσος Παγκρατίου. Ο πόλεμος ήρθε και ο μικρός ζωολογικός κήπος έκλεισε. Τι ν’ απέγινε η ζέμπρα και τα πιθηκάκια;

Κατά την περίοδο του μεσοπολέμου, με τους Μικρασιάτες πρόσφυγες να δημιουργούν πάσης φύσεως ανακατατάξεις στην πρωτεύουσα, το Παγκράτι γνώρισε ωραίες δόξες, με κύριο άξονα την οδό Ευτυχίδου. Κάτοικοι προσφυγικών συνοικιών, όπως ας πούμε οι κοντινές Καισαριανή και Βύρωνας, σύχναζαν εκεί-ζυμώσεις πολιτικές, κοινωνικές, ψώνια, διασκέδαση σε σέπια αποχρώσεις.

Λίγα χρόνια αργότερα, τις δεκαετίες του 50 και του 60, τα ζευγάρια της εποχής πήγαιναν χεράκι χεράκι στο κατάμεστο Παλλάς να δουν Αλίκη και Δημήτρη, κόβοντας με τη σειρά τους δύο από τις χιλιάδες εισιτήρια που κόβονταν τότε…

Κάτι ακόμα. Πόσο μεγάλη είναι, άραγε, η σημασία αυτής της μεγάλης και απλωμένης γειτονιάς που λέγεται Παγκράτι, αν σκεφτεί κανείς ότι φιλοξενούνται στα εδάφη της και πλησίον αυτών ουκ ολίγοι φάροι πολιτισμού ολόκληρης της χώρας; Εθνική Πινακοθήκη, Ωδείο Αθηνών, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, Βυζαντινό Μουσείο, Πολεμικό Μουσείο… Για να μην αναφερθούμε στο Πρώτο Νεκροταφείο -τι δεν είναι ο τρόπος με τον οποίο επιλέγουμε να αποχαιρετήσουμε τη ζωή πολιτισμός;

Ι) Στο πρώτο Νεκροταφείο Αθηνών της οδού Αναπαύσεως, το οποίο έχει ως κοιμητήριο ιστορική και αισθητική αξία, αναπαύονται πολλοί επώνυμοι Έλληνες. Κολοκοτρώνης, Μερκούρη, Μητροπάνος, Σλήμαν… Όλοι και όλες απέναντι στον θάνατο είμαστε ίσοι. Στο νεκροταφείο φιλοξενούνται ταφικά μνημεία σχεδιασμένα από διάσημους γλύπτες, βλέπε Γ. Χαλεπά, Δ. Φιλιππότη, Κ. Ξενάκη και άλλους.
Η περίφημη κοιμωμένη του Χαλεπά βρίσκεται εκεί.

ΙΙ) Στο οικοδομικό τετράγωνο που σχηματίζουν οι οδοί Σπ. Μερκούρη, Στράβωνος, Πρατίνου και Δουρίδος βρίσκεται το ξακουστό 7ο Γυμνάσιο Παγκρατίου. Θεμελιώθηκε το 1931 επί Βενιζέλου και με υπουργό τον Γεώργιο Παπανδρέου. Στην Κατοχή, οι Ιταλοί το επέταξαν και το μετέτρεψαν σε στρατιωτικό νοσοκομείο.

ΙΙΙ) Το πρώτο καφέ σαντάν της Αθήνας άνοιξε στο Παγκράτι το 1871, στις όχθες του Ιλισού ποταμού. Σε αυτό, τραγουδίστριες Ευρωπαίες, κυρίως Γαλλίδες τραγουδούσαν, χόρευαν και παρουσίαζαν σύντομα θεατρικά σκετς με τρόπο σατιρικό και ερωτικό. Οι πελάτες ήταν κυρίως άντρες, βεβαίως από τη μεσαία και αστική τάξη.

Λεξικοπωλείο

Ένα πραγματικά διεθνές βιβλιοπωλείο στην «ιστορική» πλευρά του Παγκρατίου

ΤΟ «ΒΑΤΡΑΧΟΝΗΣΙ» ΖΕΙ ΧΑΡΗ ΣΤΟΥΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΤΟΥ

Όσοι κατοικούν στις παρυφές του Παγκρατίου και γύρω από την Πλατεία Προσκόπων, την Πλατεία «Μάνου Χατζιδάκι» όπως άτυπα ονομάστηκε λόγω του «Μαγεμένου Αυλού», στεκιού του μεγάλου μας συνθέτη, ίσως έχουν ακουστά το μυστηριώδες τοπωνύμιο «Βατραχονήσι». Και είναι αλήθεια, υπήρξε, τότε που τα νερά του ποταμού Ιλισού έρρεαν ανεμπόδιστα από το μπετόν και τα νεόδμητα του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα, και σχημάτιζαν ένα μέρος μαγικό, με νούφαρα, κοάσματα και ατμόσφαιρα απόκοσμη και γοητευτική…

Εκεί, χρόνια μετά, βρίσκουμε «το δικό μας διεθνές βιβλιοπωλείο στην Αθήνα». 7 λέξεις, όσα και τα πολύ δημιουργικά χρόνια του Λεξικοπωλείου, ενός πραγματικά international βιβλιοπωλείου στην Πλατεία Προσκόπων.

Ανοίγοντας μέσα στην κρίση, στα τέλη του 2011, το Λεξικοπωλείο εξελίχθηκε από ένα βιβλιοπωλείο που εξειδικευόταν στα λεξικά, με μία ευρεία γκάμα που μέχρι και σήμερα δεσπόζει αξεπέραστη, στον μοναδικό στην Ελλάδα χώρο πώλησης βιβλίων που μπορεί κανείς να βρει μια μεγάλη ποικιλία σε 5 γλώσσες: ελληνικά, μα και γαλλικά, αγγλικά, ισπανικά και ιταλικά, λογοτεχνικά και μη, αλλά και γραφική ύλη που ξεχωρίζει, παιδικά βιβλία και comics, ταξιδιωτικούς οδηγούς, βιβλία ποίησης και θεάτρου, εκδόσεις μαγειρικής, προσεκτικά επιλεγμένα λευκώματα και φυσικά, τα λεξικά του.

Και να ήταν μόνο τα βιβλία και τα όσα διαθέτει τα μόνα χαρακτηριστικά που κάνουν το Λεξικοπωλείο μοναδικό… από την ίδρυσή του ακόμα, ήταν και είναι ένα σημείο συνάντησης συγγραφέων, εκδοτών και μεταφραστών, αλλά και ανθρώπων των γραμμάτων και της τέχνης. Ένα πραγματικό «σημείο μηδέν» όπου τέμνονται πορείες παράλληλες ή και παρεμφερείς, και που, χάρη στο πρωτότυπο και αδιάκοπο πρόγραμμα εκδηλώσεων, βιβλιοπαρουσιάσεων και θεματικών βραδιών του Λεξικοπωλείου, προκύπτουν νέες φιλίες, συνεργασίες, παρέες και ακόμα περισσότερες δημιουργικές εκφάνσεις της γραφής και της έκφρασης.

Αξίζει δε να μη λησμονήσουμε τη «Λέξη», το φιλικό θηλυκό γατί  που υποδέχεται κι αυτό τους επισκέπτες του Λεξικοπωλείου, θυμίζοντάς τους πως το όνειρο κάθε βιβλιόφιλου να κατοικεί σ’ ένα οικείο μέρος γεμάτο βιβλία μπορεί να γίνει πραγματικότητα. Ακόμη, αξίζει κανείς να επισκεφθεί στην οδό Πολέμωνος και τον χώρο του Μικρού Λεξικοπωλείου, όπου πολλά βιβλία από δεύτερο χέρι περιμένουν τους φανατικούς αναγνώστες, σε τιμή πραγματικά χαμηλή και με μέρος από τα έσοδα του να πηγαίνουν για καλό σκοπό.

Σε μια γειτονιά όπως αυτή της Πλατείας Προσκόπων που συνεχώς εξελίσσεται σε ένα κέντρο καλλιτεχνικό, μα και εμπορικό, κι ενώ η τουριστική κίνηση αυξάνεται και οι επισκέπτες από το εξωτερικό γίνονται όλο και περισσότεροι, το Λεξικοπωλείο αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο και σταυροδρόμι των πολιτισμών, των γλωσσών και «φύλακας» της άγραφης παράδοσης του Βατραχονησίου, που, χρόνο με το χρόνο, φροντίζει όλο και περισσότερο στη διατήρηση και διάδοσή της. Γιατί οι άνθρωποι του Λεξικοπωλείου δεν αγαπούν μόνο τα βιβλία. Αγαπούν και τη γειτονιά τους, εκείνη που στηρίζουν έμπρακτα, και εκείνη, που έχει το Λεξικοπωλείο ως σημείο συνάντησης και αναφοράς.

Με συνεχείς παραλαβές ξενόγλωσσων βιβλίων κάθε εβδομάδα στην αρχική τιμή της χώρας κυκλοφορίας (δηλαδή ο αγοραστής δεν επιβαρύνεται με τα έξοδα μεταφοράς), το Λεξικοπωλείο αποτελεί το αγαπημένο βιβλιοπωλείο των απανταχού βιβλιόφιλων της διεθνούς εκδοτικής σκηνής. Είναι σαν να αγοράζεις τα βιβλία σου στη χώρα που εκδίδονται, το ίδιο οικονομικά και χωρίς να εγκαταλείπεις το Παγκράτι…
κι όμως, γίνεται!

*Έχει χαρακτηριστεί «ένα από τα ομορφότερα, φιλικότερα και πιο ενημερωμένα διεθνή βιβλιοπωλεία της Αθήνας», τόσο από τον Τύπο (Καθημερινή), όσο και από διαδικτυακά μέσα (Traveller Greece, Greek News Agenda).

**Φημίζεται για τις εκδηλώσεις του, τόσο για τις πρώτες βιβλιοπαρουσιάσεις νέων τίτλων, όσο και για τις ξεχωριστές παρουσιάσεις και θεματικές βραδιές στην ελληνική, στη γαλλική, στην ισπανική και στην αγγλική γλώσσα.

***Συνεχίζει κάθε χρονιά την παράδοση εργαστηρίων δημιουργικής γραφής και λογοτεχνικής μετάφρασης, ενώ δεν είναι λίγες οι βραδιές που λέσχες ανάγνωσης φιλοξενούνται στον οικείο χώρο του Λεξικοπωλείου.

Το Λεξικοπωλείο θα το βρείτε στην οδό Στασίνου 13 στην Πλατεία Προσκόπων στο Παγκράτι.

Fb.: Το Λεξικοπωλείο – To Lexikopoleio // Tηλ.: 210 72 31 201
e-mail: [email protected] // e-shop: www.lexikopoleio.com

Διαβάστε ακόμη: Τι ξεχωρίσαμε βολτάροντας στο Παγκράτι!