Είναι νέοι και είναι ελεύθεροι.

Είναι γεμάτοι ζωή.

Είναι η ζωή.

Τα μάτια τους λάμπουν γεμάτα ενθουσιασμό. Κάθονται στην καρέκλα αμήχανα, τους δυσκολεύει η ακινησία, όσο και να προσπαθείς δεν μπορείς να τους καθηλώσεις. Μιλάμε για κάτι που εμείς δεν πολυκαταλαβαίνουμε και για εκείνους είναι τόσο φυσικό που δυσκολεύονται να το εξηγήσουν. Είναι γεμάτοι ενέργεια και πρόσεξε γιατί είναι μεταδοτικό.

Φίλιππος, 18 ετών

| Ένα φίλος που δεν μιλάει |

Κάπως έτσι ξεκινάμε όλοι, καβάλα σε ένα μικρό ποδηλατάκι με βοηθητικές, στην μικρή αυλή του σπιτιού. Από εκεί μέχρι την κατάβαση βουνού για κάποιους είναι ένα πετάλι δρόμος. «Ξεκινάς απλά, μια όμορφη μέρα σου περνάει η σκέψη να ανέβεις στο βουνό. Και σιγά- σιγά γίνεται συνήθεια. Όποτε έχει καλή μέρα, όποτε έχω νεύρα και θέλω να ξεσκάσω, ανεβαίνω στο βουνό, κάθομαι σε ένα δέντρο, χaζεύω τη θέα και σκέφτομαι. Κάνω τη βόλτα μου και γυρίζω ήρεμος».

Ο Φίλιππος έχει γράψει πολλά χιλιόμετρα με το ποδήλατο στην πόλη. Το βουνό όμως έχει τη δική του χάρη. Μου μιλάει για πρόκληση και περιπέτεια. «Έχω ένα στόχο και δεν με νοιάζει η κούραση, πηγαίνω μέχρι να φτάσω και ξέρω πως όταν φτάσω θα δω τη θέα, θα νιώσω όμορφα και θα κατέβώ όμορφα και ωραία. Το βουνό ωστόσο θέλει παρέα, είναι επικίνδυνο. Με τους φίλους μου ξεκινάμε το πρωί, βγάζουμε τις μπλούζες μας, βάζουμε αντιλιακό και ανεβαίνουμε – και ας έχει και 40 βαθμούς. Ανακαλύπτουμε διαδρομές. Βλέπουμε τα μονοπάτια και έχουμε την περιέργεια να δούμε πού πάνε, βγάζουμε τον χάρτη και τα ψάχνουμε. Και κάθε φορά υπάρχει κάποιο που πηγαίνει πιο ψηλά».

Τον ρωτάω τι έχει πάντα μαζί του στις ορεινές του εξορμήσεις. Δεν το σκέφτεται πολύ. «Ένα τσαντάκι με σαμπρέλες και εργαλεία», μου απαντάει. Είναι από εκείνα τα παιδιά που μαστορεύουν. Από μικρός περνάει τις μέρες του στα συνεργεία, του αρέσει να επισκευάζει και να αναβαθμίζει ποδήλατα και το δικό του το φροντίζει πάντα μόνος του. Είναι δυο αγάπες που παντρεύονται εύκολα.

Του κάνω μια τελευταία ερώτηση, του ζητάω να μου πει ένα πράγμα για το ποδήλατο, σαν να μην είχε προηγηθεί η κουβέντα μας. Με κοιτάζει κάπως διαστακτικά, όπως όλη την ώρα που μου μιλάει. Είναι πολύ διαφορετικός από τον οργισμένο έφηβο που περίμενα να συναντήσω. Αναγνωρίζω στη φωνή του έναν ενθουσιασμό πηγαίο, αυθόρμητο και μια ηρεμία, μια γλυκύτητα. Όταν, τελικά, μου μιλάει με κάνει να χαμογελάω και με αυτή την όμορφη σκέψη τον αφήνω να επιστρέψει στη μέρα του. «Το ποδήλατο για μένα είναι ένας καλός φίλος, απλά δεν μιλάει».

Δημήτρης, 16 ετών

| Ρίμες χαραγμένες στα παγκάκια της πλατείας… |

Αν συχνάζεις σε πλατείες, τότε σίγουρα έχεις συνηθίσει τις φυσιογνωμίες αυτών των παιδιών. Πριν από μια δεκαετία είχαν μια εμφάνιση ακόμα πιο χαρακτηριστική. Υποχρεωτικά φαρδύ παντελόνι και μπλούζα, αθλητικά παπούτσια, καπέλο και μια κίνηση που απέπνεε την αίσθηση του “χύμα”. Τα τελευταία χρόνια, οι πιτσιρικάδες στο χώρο της χιπ χοπ μουσικής πληθαίνουν, διοργανώνουν φεστιβάλ, συχνά με έντονο πολιτικό χαρακτήρα, φτιάχνουν ερασιτεχνικά στούντιο, ηχογραφούν, εκφράζοντας με ρυθμό όσα έχουν να πουν. Από ένα τέτοιο παιδί περιμένω να μου εξηγήσει τι είναι το χιπ χοπ, ως μουσική και δράση. Ως επιλογή και ως θέση. Σκέφτεται αρκετή ώρα και δεν μου απαντάει. Στο γραφείο του είναι σκορπισμένα άπειρα σκισμένα φύλλα τετραδίου, άλλα μουτζουρωμένα κι άλλα με υπογραμμισμένους στίχους. Δίπλα μια κιθάρα και ένας ενισχυτής για τις πρώτες δοκιμές της εισαγωγής, για ένα κομμάτι που ετοιμάζει. Ένα πρόγραμμα ηχογράφησης στον προσωπικό του υπολογιστή τεστάρει τα μπιτάκια. Κι αυτός να σκέφτεται, τι στο καλό πρέπει να απαντήσει. Δοκιμάζει, αλλά επειδή ξέρει ότι αυτολογοκρίνεται σταματάει ξανά. Τον ρωτάω αν μπορώ να διαβάσω τους στίχους του, μου δίνει το τετράδιο και αρχίζω να ξεφυλλίζω. Κάπου πετυχαίνω: “Ζησε τωρα που η ψυχη σου ειναι ακόμα καθαρή” και καθώς σκέφτομαι πως μόνο ένας αυθόρμητος, παθιασμένος δεκαεξάρης μπορεί να γράψει κάτι τέτοιο, τον ακούω να μου λέει: “Το χιπ χοπ είναι κάτι ελπιδοφόρο χωρίς κανείς να το καταλαβαίνει. Εκεί ξεσπάς σε ενα κενό χαρτί και δίνεις χρώμα σε μίζερες χρονικές στιγμές της μέρας σου, απλά γράφοντας. Αυτό είναι το χιπ χοπ, είναι παρέα, είναι φιλία και πάνω απο όλα διασκέδαση. Κάνεις κάτι που αγαπάς και βγαίνει σχεδόν αυθόρμητα. Ο λόγος που διάλεξα να ασχοληθώ με το χιπ χοπ και όχι με ροκ, μέταλ κ.λπ. είναι διότι είναι πιο ελεύθερο στο να θίγεις πράγματα“. Καμία καθημερινότητα δεν μπορεί να γεμίσει έναν έφηβο. Πόσο μάλλον έναν έφηβο που σου μιλάει για χρώματα, για ελευθερία, για φιλίες, για ζώη και για αλήθεια. Έναν έφηβο που θέλει να πιάσει τη ζωή από τα μαλλιά. Τώρα!

Δήμητρα, 21 ετών

| Τα πουλιά της ασφάλτου |

Πρώτα ακούς τον χαρακτηριστικό ήχο της ρόδας στις πλάκες του δρόμου και ύστερα τη γιαγιά να φωνάζει «πού πας με αυτά παιδί μου, θα σκοτωθείς». Και μετά τους βλέπεις να τσουλάνε σαν σίφουνες πάνω στα πατίνια τους, περνάνε από δίπλα σου και γελάνε με το βλέμμα απορίας που έχεις στο πρόσωπο σου και καμιά φορά τρώνε και κάτι επικές τούμπες που σε κάνουν να σκας εσύ στα γέλια.

Συναντάω τη Δήμητρα. Μπαίνοντας στο σπίτι βλέπεις τα πατίνια της μαζί με τα άλλα παπούτσια. Τέσσερις ρόδες σε κάθε πόδι και έτοιμη. «Με τα πατίνια δεν έχεις ένα τιμόνι, το τιμόνι είσαι εσύ! Σου δίνουν μια αίσθηση ελευθερίας. Έχεις τον αέρα να χτυπάει το πρόσωπο σου και νιώθεις ότι πετάς». Προσπαθώ να φανταστώ το συναίσθημα που μου περιγράφει. Αντ’ αυτού της μιλάω για φόβο, για κίνδυνο. «Μας θεωρούν ριψοκίνδυνους», μου απαντάει, «τα πατίνια δεν είναι όπως το ποδήλατο για παρά-δειγμα, δεν έχεις τον Τσουλάω και κοιτάζω γύρω μου, ξεχνάω όλα τα προβλήματα της καθημερινότητας και χαλαρώνω».

Της ζητάω να μου πει μια ιστορία. Σκέφτεται λίγο και ύστερα αρχίζει να γελάει. «Είχα ραντεβού με τους φίλους μου σε μια καφετέρια. Εγώ φορούσα τα πατίνια στο δρόμο και αποφάσισα να μην τα βγάλω πριν μπω, αλλά να κάνω είσοδο ρολά-ροντας πάνω στα πατίνια. Μπήκα, λοιπόν, στο μαγαζί τσουλώντας ανάμεσα στα τραπέζια. Ξαφνικά σταμάτησαν όλοι ό,τι έκαναν και γύρισαν και με κοιτούσαν. Για λίγο επικράτησε σιωπή και ύστερα η παρέα μου ξέσπασε σε γέλια». Τώρα, επιτέλους, έχω καταλάβει αυτό για το οποίο μου μιλούσε. Νιώθει ελεύθερη. Φοράει τα πατίνια και ξεχνάει τον κόσμο, υπάρχει μόνο αυτή, οι τέσσερις ρόδες και ο άνεμος στο πρόσωπό της.

Παύλος, 18 ετών

| Τα μικρά ροδάκια |

Έχει τέσσερα μικρά ροδάκια και μοιάζει με στενή βοηθητική σανίδα κολύμβησης. Κάπως έτσι θα περιέγραφε ένας «αδαής» το skate, που έχει γεννήσει μια ολόκληρη κουλτούρα ανθρώπων, συνδυάζοντας τη δυναμική του σχέση με τον αθλητισμό και την εκγύμναση, με αυτό που έχει καθιερωθεί να ονομάζεται underground κουλτούρα. Η πιο βασική, όμως, απορία που μπορεί να έχει κάνεις γι’ αυτό είναι πώς μπορεί ο «σκεϊτάς» να μην τρώει τα μούτρα του. Ο Παύλος γελάει και εξηγεί: «Το κυριότερο είναι η συγκέντρωση, που αφορά στον τρόπο με τον οποίο θα στήσεις το σώμα σου και στο ότι πρέπει να φέρεις το βάρος σου μπροστά. Γι’ αρχή, πρέπει να μάθεις αυτά όσο καλύτερα γίνεται. Προσωπικά, αυτή η τεχνική μου χρειάστηκε, μια και το skate το χρησιμοποιώ περισσότερο για μετακίνηση παρά για κόλπα. Αν κάποιος, βέβαια, θέλει να μάθει να κάνει κόλπα, θα πρέπει να πέσει χίλιες φορές, ώστε να καταλάβει ποιες είναι οι συγκεκριμένες θέσεις, στις οποίες θα τοποθετηθεί για να πετύχει την κίνηση». Θα αναρωτηθεί εύλογα κανείς, αν όταν οδηγείς αυτοκίνητο ή έστω και ποδήλατο απαιτείται συγκέντρωση, πόση παραπάνω μπορεί να χρειάζεται στην περίπτωση της μετακίνησης με το skate. «Ξεκίνησα να ασχολούμαι με το skate στα 18 μου, μετά από παρότρυνση φίλων που ασχολούνταν χρόνια με αυτό. Την πρώτη φορά που κατάφερα να ισορροπήσω για πέντε περίπου δευτερόλεπτα ενθουσιάστηκα. Ξεκίνησα να κάνω εξάσκηση στο μεγάλο μαρμάρινο διάδρομο του Ωδείου Αθηνών. Με τον καιρό άρχισα να το χρησιμοποιώ στο δρόμο για μετακίνηση, συνήθως, σε ώρες που ο αριθμός των αυτοκινήτων ήταν περιορισμένος. Είναι αλήθεια πως το skate απαιτεί συγκέντρωση, τόση ώστε να αφοσιώνεσαι σε αυτό, με αποτέλεσμα να σε αποσπά από κάθε άλλη σκέψη της στιγμής. Το ότι ξεχνάς τα πάντα, σε απελευθερώνει». Σκεϊτάδες, όπως λέει και ο Παύλος, λίγο-πολύ μπορείς να συναντήσεις σε κάθε συνοικία της Αθήνας, ακόμα και στην πιο μικρή πλατεία. Τα πιο συνηθισμένα στέκια δεν είναι άλλα από την Πλατεία Συντάγματος, το Πεδίον του Άρεως, τον Λόφο του Φιλοπάππου, το Ωδείο Αθηνών και την Πλατεία του Περιστερίου. «Τα τελευταία χρόνια οι σκεϊτάδες γίνονται ολοένα και περισσότεροι. Είναι, γενικά, ήρεμοι άνθρωποι, χαλαροί τύποι. Συναντάς από πιτσιρικάδες έφηβους μέχρι κι ανθρώπους ηλικίας σαράντα χρονών. Μεταξύ αυτών θα βρεις παιδιά με φοβερό ταλέντο. Δυστυχώς, όμως, το θέμα στην Ελλάδα δεν προβάλλεται και τα παιδιά αυτά χάνονται». Θυμήθηκα μερικές πλατείες της Αθήνας, αλλά και της ελληνικής επαρχίας. Χιπχοπάδες, σκεϊτάδες, γκραφιτάδες να συνυπάρχουν στον ίδιο χώρο να συμμετέχουν στην ίδια κουλτούρα, στην ίδια «φάση». «Υπάρχει μια λανθάνουσα σχέση χιπ χοπ και σκεϊτάδων και, γενικότερα, εναλλακτικής μουσικής και σκεϊτάδων. Όλοι αυτοί μαζί συμμετέχουν με τον τρόπο τους στην επονομαζόμενη underground-εναλλακτική κουλτούρα».

Λεωνίδας, 15 ετών

| Μια σανίδα με ροδάκια |

Πρέπει να είσαι ένας από αυτούς για να καταλάβεις την αγάπη του για το skate… Πρέπει να είσαι έφηβος για να μοιραστείς τον ενθουσιασμό του… Αλλά δεν χρειάζεται να είσαι ούτε το ένα ούτε το άλλο για να δεις τη χαρά στα μάτια του, να ακούσεις το χρωματισμό της φωνής του, να νιώσεις τη θετική του ενέργεια.

Όλα αρχίζουν πειραματικά, διερευνητικά. «Δεν σκεφτόμαστε ποτέ τι κάνουμε, απλώς παίρνουμε αποφάσεις και άμα δεν μας αρέσουν τις παρατάμε. Πάντα κάτι θα βγει, καλό ή κακό, αλλά πάντα κάτι θα βγει». Κάπου στη διαδρομή το αγαπάς. Δεν κάνεις ποτέ κάτι που δεν αγαπάς, ο Λεωνίδας δεν σηκώνει κουβέντα σε αυτό. Και το skate το αγαπάει για δύο λόγους…

…Για την παρέα: «Δεν μπορώ να το περιγράψω, είναι απίστευτη φάση, να είσαι εσύ και οι κολλητοί σου και να κάνετε αυτό που γουστάρετε, να κοροϊδεύει ο ένας τον άλλο, να πετάει ο ένας τον άλλο από το skate, να γελάτε, να χαίρεται ο ένας με τη χαρά του άλλου…».

…Για την ελευθερία: «Το κάνεις όποτε το χρειάζεσαι. Όταν δεν έχεις τι να κάνεις, όταν κάθεσαι μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή, κουνάς το ποντίκι και κοιτάς την οθόνη με το στυλάκι το βαριεστημένο… Δεν σε γεμίζει τίποτα, δεν σε ενδιαφέρει τίποτα, παίρνεις το skate και βγαίνεις μια βόλτα στο δρόμο. Κάνεις ό,τι θέλεις εκείνη τη στιγμή, δεν έχεις κανένα να σου πει αν το κάνεις σωστά ή όχι».

Υπάρχει κάτι το μεταδοτικό στο πάθος αυτού του ανθρώπου γι’ αυτό που κάνει, κάτι εθιστικό στον τρόπο που σου μιλάει για αυτό. Ο ενθουσιασμός μου για αυτή τη συνάντηση είναι έκδηλος και ο Λεωνίδας τον αντιλαμβάνεται. Με κοιτάει στα μάτια και μου χαμογελάει. «Θες και εσύ να το αρχίσεις με αυτά που σου λέω, έτσι;», μου λέει.

Daniel, 17 ετών

| Παιχνίδια αδρεναλίνης |

Τους βρίσκεις σε πλατείες και σε δρόμους της πόλης, να πηδάνε τοιχάκια, να κάνουν τούμπες και άλματα. Είναι η κουλτούρα του ρίσκου, του κινδύνου, της πρόκλησης που τους κάνει στα μάτια του κόσμου να φαντάζουν υπεράνθρωποι. Τους περισσό-τερους όμως τους ξέρουμε, τους έχουμε γνωρίσει. Είναι το υπερκινητικό παιδί στο πίσω θρανίο, ο πιτσιρικάς που παίρνει φόρα και πατάει στους τοίχους στο διάλειμμα, η κοπέλα που κάνει ρόδες στο γρασίδι του προαυλίου.

Ένα από αυτά τα παιδιά είναι και ο Daniel. Τον συναντάω σε έναν πεζόδρομο. Καθόμαστε σε ένα παγκάκι και μιλάμε για κάτι που εγώ δεν πολυκαταλαβαίνω και για εκείνον είναι τόσο φυσικό που δεν ξέρει πώς να μου το εξηγήσει: Το parkour. «Μου αρέσει η κίνηση. Άρχισα όταν ήμουν 13 χρονών, στην αρχή έπαιζα στο πάρκο και πήδαγα τοίχους. Βγήκε από μόνο του, δεν είχα σκοπό να το αρχίσω». Μιλάμε για κίνδυνο, έχω μπροστά μου ένα πιτσιρίκι γεμάτο ενέργεια, αναζητά την πρόκληση και στο νεαρό της ηλικίας του ο κόσμος μοιάζει να απλώνεται στα πόδια του, δεν πολυκα-ταλαβαίνει από εμπόδια. «Μου αρέσει η αδρεναλίνη. Εννοείται πως φοβάμαι, άνθρωπος είμαι. Αλλά είναι μια πρόκληση και αυτό είναι το ωραίο». Η ερώτηση έρχεται αυθόρμητα, δεν προλαβαίνω να τη σταμα-τήσω. «Έχω πάθει ατυχήματα», μου απαντά. «Ποτέ, όμως, κάτι σοβαρό. Δυο-τρία πλευρά έχω σπάσει μόνο». Τον κοιτάζω έκπληκτη. Γελάει με την αμηχανία μου. «Πρέπει να πέ-σεις», συμπληρώνει, «από τα λάθη μα-θαίνεις»…

Τάσος

| Η άλλη πλευρά του parkour |

Ο Τάσος μου θύμισε πως τα παιδιά έχουν πάντα τη δύναμη να σε ξαφνιάζουν. Μιλώντας μαζί του ένιωσα ξαφνικά σαν να ήταν αυτός ο ενήλικας και εγώ ένα παιδί, σαν να είχε ένα μάθημα να με διδάξει και εγώ να παρακολουθούσα, απλά, τον ήχο της φωνής του. «Μπορείς να κάνεις parkour και με το μυαλό σου. Όχι, βέβαια, να πηδάς τοιχάκια με το μυαλό σου. Parkour σημαίνει να πηγαίνεις από το α στο β με τον καλύτερο και λιγότερο επιβλαβή για το σώμα σου τρόπο. Αυτό μπορείς να το εφαρμόσεις και στο να γυρνάς σπίτι με το λεωφορείο, ας πούμε».

Του ζήτησα να μου περιγράψει το συναίσθημα. «Όταν είσαι στον αέρα νιώθεις ελευθερία», μου είπε, «κρατάει πραγματικά λίγο αλλά το νιώθεις πολύ έντονα. Και όταν φτάνεις στο έδαφος νιώθεις την ικανο-ποίηση, νιώθεις υπέροχα όταν καταφέρνεις κάτι». Άλλωστε, η ομορφιά του parkour είναι ότι είσαι εσύ και το σώμα σου δεν χρειάζεσαι τίποτα άλλο. «Είναι η αναζήτηση στο να βρεις τα όριά σου. Οι προκλήσεις δεν σταματάνε ποτέ, πάντα είσαι εσύ και ο εαυτός σου και πάντα βελτιώνεσαι».

Στο ασίγαστο πάθος των δεκαπέντε του χρόνων προσπάθησα να απαντήσω με λογι-κή και έχασα. Τον ρώτησα αν, μεγαλώ-νοντας, θα εγκατέλειπε το άθλημα. Η απάντηση του ήταν κατηγορηματική. «Όχι. Σκέψου ένα άντρα που χάνει τη γυναίκα του. Δεν θα τον πονέσει πολύ; Το ίδιο θα σήμαινε για μένα να χάσω το parkour».

Βία και επιθετικότητα στην εφηβεία

Ένα πρόβλημα που αναδύεται έντονα στην εποχή μας και απασχολεί όλο και περισσότερο την κοινωνία είναι η αυξανόμενες συμπεριφορές βίας από αλλά και μεταξύ των εφήβων.

Ανυπακοή, επιθετικότητα, απειλές, βρισιές, εκβιαστικές συμπεριφορές ακόμα και χειροδικίες είναι μερικές συμπεριφορές που όταν συμβαίνουν κάνουν τόσο τους γονείς όσο και τους εκπαιδευτικούς να φτάνουν σχεδόν στα όρια της απελπισίας και να ανησυχούν για τα χειρότερα. Είναι χαρακτηριστική η απόγνωση και η απορία γονιών και εκπαιδευτικών καθώς τόσο στο σπίτι όσο και στο σχολείο γίνονται μάρτυρες και αποδέκτες συμπεριφορών που σε άλλες εποχές φαίνονταν απαράδεκτες για εφήβους.

Ιδιαίτερα έχει αρχίσει να απασχολεί την κοινωνία μας το φαινόμενο του εκφοβισμού (bullying) τόσο εντός όσο και εκτός σχολείου, παιδιών και εφήβων από σωματικά ισχυρότερους μαθητές ή και από ομάδες μαθητών.

Μια μορφή βίας για την οποία δεν έχει ευαισθητοποιηθεί ακόμα η ελληνική κοινωνία (σε αντίθεση με τις άλλες δυτικές κοινωνίες) είναι το φαινόμενο της άσκησης βίας εφήβων κατά των γονέων τους.

Αιτίες

Πού οφείλεται αυτό; Έχουν γίνει προσπάθειες για εξήγηση των φαινομένων του θυμού, της επιθετικότητας και της άσκησης βίας των εφήβων. Ωστόσο, το φαινόμενο είναι τόσο πολύπλοκο που δεν μπορεί να υπάρξει μια θεωρία που να φωτίζει πλήρως το φαινόμενο.

Μεταξύ των αιτίων που προκαλούν την εφηβική βία έχουν προταθεί υποθέσεις που αναφέρονται σε:

• Συναισθηματική αποστέρηση των παιδιών από τους γονείς τους.

• Σε κακοποιητικές συμπεριφορές που τα ίδια τα παιδιά έχουν υποστεί και τις αναπαράγουν στο περιβάλλον τους.

• Στην ψυχολογική πίεση και το στρες που υφίστανται κατά την λυκειακή περίοδο.

Επίσης, η παρακολούθηση ταινιών ή ενασχόληση με ηλεκτρονικά παιχνίδια (που το περιεχόμενό τους σχετίζεται τους με βία και επιθετικότητα) φαίνεται να κάνει τα παιδιά να ενστερνίζονται τη συμπεριφορά αυτή και την κάνουν μέρος της δικής τους ζωής, ανάλογα βέβαια με την παιδεία και τον χαρακτήρα του κάθε εφήβου.

Σε μια γενικότερη κοινωνική οπτική, η κρίση αξιών και η αποτυχία της κοινωνικής οργάνωσης, με βάση το νόμο, φέρνει τη βία. Με απλά λόγια, το παιδί δυσκολεύεται να κατανοήσει και να ακολουθήσει νόμους που δεν εφαρμόζονται και μεγαλώνει με την αίσθηση της ατιμωρησίας.

Θα πρέπει να πούμε, ωστόσο, ότι εδώ δεν μιλάμε για φαινόμενα που αποτελούν φυσιολογική διαδικασία στην πορεία για μετάβαση του παιδιού στην ενήλικη ζωή. Η εφηβική ηλικία χαρακτηρίζεται από ένα σύνολο βίο-ψυχολογικών μεταβολών τα οποία, μεταξύ των άλλων, σχετίζονται, πέρα από την ανισορροπία που φέρνει η αύξηση των ορμονών στο σώμα, με την προσπάθεια του εφήβου να πετύχει την αίσθηση της ταυτότητάς του και να κατακτήσει αυτονομία και αυξημένες ελευθερίες.

Να θυμόμαστε ότι ενώ ο θυμός είναι απόλυτα φυσιολογική και θεμιτή κατάσταση, σε κάθε περίπτωση η άσκηση βίας είναι απαράδεκτη.

Πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε το φαινόμενο

Όπως σε όλες τις καταστάσεις και εδώ φαίνεται να ισχύει το ρητό «η καλύτερη θεραπεία είναι η πρόληψη».

Οι γονείς θα πρέπει να έχουν ενημερωθεί για την εφηβεία και αν χρειάζεται να συμμετέχουν σε Σχολές Γονέων.

Οι γονείς θα πρέπει να φροντίζουν να βρίσκονται κοντά στα παιδιά τους από μικρή ηλικία και να τους παρέχουν συναισθηματική υποστήριξη ώστε να έχει καλλιεργηθεί η εμπιστοσύνη για να μπορούν οι έφηβοι να μιλήσουν στους γονείς, όταν αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα.

Θα πρέπει η οικογένεια να συνεργάζεται με τη σχολική κοινότητα ώστε να υπάρχει άμεση ενημέρωση και κοινή στάση απέναντι σε κάθε προβληματική συμπεριφορά.

Είναι χρήσιμο οι γονείς να ενθαρρύνουν τους εφήβους να ασχοληθούν με δραστηριότητες που μπορούν να εκτονώσουν την πλεονάζουσα ενέργειά τους και τα μαθαίνουν πειθαρχία και συνεργασία. Η ενασχόληση με τον αθλητισμό (μπάσκετ, πολεμικές τέχνες κ.λπ.) φαίνεται να βοηθά στην κατεύθυνση αυτή.

Τι μπορεί να γίνει όταν ένα παιδί συμπεριφέρεται βίαια;

Όταν οι γονείς αρχίζουν να προβληματίζονται για το παιδί τους, είναι καλό να επισκεφτούν κάποιον ειδικό σε θέματα ψυχικής υγείας (ή σε κοινωνική υπηρεσία) ώστε να γίνει μια λεπτομερής εκτίμηση του προβλήματος. Ο ειδικός μπορεί αξιολογήσει το αν υπάρχει πιθανότητα για σοβαρή διαταραχή και να βοηθήσει σημαντικά στα εξής σημεία:

• Να μάθει ο έφηβος πώς να ελέγχει τον θυμό του.

• Να εκφράζει τον θυμό και την απογοήτευσή του με κοινωνικά αποδεκτούς τρόπους.

• Να είναι υπεύθυνος για τις πράξεις του και να αποδέχεται τις συνέπειες τους.

• Να στηρίξει ψυχολογικά τους γονείς, καθώς μπορεί να αισθάνονται ή ότι έχουν κάνει κάτι λάθος ή πως ανάλογα με την στάση του εφήβου χάνουν τον έλεγχο ή ακόμα και να νιώθουν ότι απειλούνται.

• Επιπλέον, κατά τη διάρκεια της θεραπείας μπορεί να χρειαστεί να αντιμετωπιστούν οικογενειακές συγκρούσεις, σχολικές δυσκολίες καθώς και προβλήματα που αφορούν την ευρύτερη κοινότητα στην οποία ανήκει το παιδί και η οικογένειά του.

Είναι, επίσης, σημαντικό οι γονείς να ελέγχουν τη δική τους συμπεριφορά. Δεν είναι εύκολο π.χ. να προσπαθείς να πείσεις το παιδί σου να μη φωνάζει, να μη βρίζει ή να μην καπνίζει, ενώ εσύ το κάνεις.

Κλείνοντας είναι καλό να γνωρίζουμε ότι οι συμπεριφορές των εφήβων αντανακλούν την εξέλιξη της κοινωνίας μας. Μια έκδηλα ακραία συμπεριφορά, προφανώς, εκπέμπει ένα μήνυμα για το πώς αισθάνεται ο έφηβος και χρειάζονται πολλές φορές τα αποθέματα αγάπης των γονιών και των αρμοδίων προκειμένου τα μηνύματα αυτά να αποκωδικοποιηθούν και να γίνουν κατανοητά.