Του Γιάννη Παπαδημητρόπουλου

Η Ελλάδα κι όλος ο κόσμος έχει περάσει δύσκολα χρόνια. Η τελευταία δεκαετία υπήρξε κομβική από όλες τις απόψεις, στην οικονομία, στην καθημερινότητα, στον τρόπο ζωής, στην σκέψη. Κατακλυσμικές οι εξελίξεις, εκ βάθρων οι αλλαγές, πράγματα πρωτόγνωρα, καταστάσεις που δε θα μπορούσαμε υπό άλλες συνθήκες να διανοηθούμε.

Αυτά τα χρόνια των δυσκολιών κάτι παρατήρησα, κάτι που επιβεβαιώθηκε και κατά τις μέρες αυτής της τελευταίας “στροφής” της Ιστορίας, τις μέρες της πανδημίας. Παρ΄ ότι ζούμε στην εποχή της φωτογραφίας, της εμπλουτισμένης εικόνας, του βίντεο, του story των 8 δευτερολέπτων, των emojis κάθε είδους και παρ΄ ότι αυτά είναι πολύ πιο εύκολο να “παραχθούν” και να δημοσιευτούν, οι άνθρωποι δεν έχουν σταματήσει να γράφουν κείμενο, λέξεις. Για την ακρίβεια εκφράζονται μέσω της γραφής όπως ποτέ ξανά!

Από flash fiction, διηγήματα, μικρές ιστορίες και μεγαλύτερα μυθιστορήματα. Από άρθρα επιστημονικά μέχρι εκλαϊκευτικά της επιστήμης. Από αυτοψυχαναλυτικές εξομολογήσεις σε δημόσια fora, μέχρι “thought pieces”. Από απλά μικρά tweets, μέχρι βιωματικά ή επεξηγηματικά posts “σεντόνια” στο Facebook. Από κειμενάκια για memes, μέχρι άψογα δομημένα, σκεπτόμενα κωμικά κείμενα για stand up comedy με κοινωνικό, πολιτικό και πολιτιστικό υπόβαθρο. Από σημειώματα πάνω σε χαρτί, μέχρι καθημερινά ημερολόγια.

Οι άνθρωποι γράφουν. Κάποιοι γράφουν ασταμάτητα, άλλοι λιγότερο. Κάποιοι καλύτερα, άλλοι χειρότερα. Κάποιοι πράγματα που συμφωνούμε μαζί τους, κι άλλοι “ανεπιθύμητα και δυσάρεστα”, με τα οποία διαφωνούμε. Από όλα όμως κάτι αποκομίζουμε.

Βιβλία δε σταμάτησαν να εκδίδονται ποτέ. Ακόμα και μέσα στην περίοδο της βαθιάς κρίσης, μυθιστορήματα, μυθοπλασία γενικά, ποίηση, αλλά και μελέτες, ακαδημαϊκά κι επιστημονικά συγγράμματα, με ή χωρίς πρακτικές αυτοέκδοσης ή συνέκδοσης που φυσικά δεν είναι κακές, γέμιζαν τα ράφια των βιβλιοπωλείων και τις βιβλιοθήκες των ανθρώπων.

Συγγραφικοί διαγωνισμοί από εκδοτικούς οίκους οδηγούν σε πολύ όμορφα επιμελημένες συλλογές με αισθητική και λογοτεχνική αξία. Μεταφράσεις και σχόλια των μεταφραστών φέρνουν νέα οπτική σε κλασικά ή πιο σύγχρονα κείμενα. Κάποια θα βρουν το δρόμο του έντυπου βιβλίου, κάποια μόνο του e-book.

Τα sites ελεύθερης αρθρογραφίας, γενικής ή θεματικής κατεύθυνσης, έχουν πολλαπλασιαστεί. Σχεδόν κάθε κείμενο είναι ευπρόσδεκτο σε αυτά, αν πληρεί κάποιες βασικές προϋποθέσεις. Καθένας μπορεί να εκφραστεί, αν έχει κάτι να πει. Spoiler Alert: Όλοι έχουμε κάτι να πούμε! Κανένα θέμα δεν είναι ταμπού. Για την ακρίβεια δεν υπάρχουν πια “εκτός θέματος”.

Ένα άρθρο παρουσίασης ενός μπαρ, μπορεί να έχει μια λογοτεχνική αξία, αν ο συντάκτης έχει την απαιτούμενη μαεστρία του λόγου. Ένα κείμενο εκλαϊκευμένης ψυχολογίας μπορεί να βοηθήσει πολύ περισσότερους ανθρώπους να αντιμετωπίσουν καταστάσεις κι αρνητικές σκέψεις.

Ένα άρθρο-προσωπικό βίωμα από μια άλλη χώρα του κόσμου γραμμένο από έναν άνθρωπο που δε θα γνωρίσεις ποτέ, μπορεί να πει αυτά που ήθελες να πεις, ακριβώς με τον τρόπο που ήθελες να τα εκφράσεις, αλλά δεν το ήξερες μέχρι στιγμής. Ακόμα κι αν δε χειρίζεσαι το λόγο τόσο άριστα, ταλαντούχοι και καταρτισμένοι διορθωτές κι επιμελητές βοηθούν να εκφράσεις αυτό που έχεις μέσα σου.

Τα social media και ο ψηφιακός κόσμος γενικώς έχουν βοηθήσει πολύ την γραφή. Βέβαια είναι και η βασική πηγή μετάδοσης των fake news, των μηνυμάτων περί “πρωτοκόλλου της Ρώμης” και των ψεκασμένων αναρτήσεων, αλλά δεν μπορούμε να τα έχουμε κι όλα. Ένα status στο Facebook μπορεί να είναι η καταφυγή σου, είτε το γράφεις, είτε το διαβάζεις.

Blogger και Tumblr παλαιότερα, Medium κι άλλες πλατφόρμες blogging τώρα, μας δίνουν πληροφόρηση, έκφραση γνώμης και σχολιασμό, πολλές φορές από τους μεγαλύτερους διανοητές του καιρού μας, αλλά κι από τους ανθρώπους της διπλανής πόρτας. Urnovl και Wattpad φιλοξενούν τις ιστορίες μυθοπλασίας που ακόμα δεν έχουν γνωριστεί με το χαρτί.

Οι premium publishers αναζητούν νέες συνεργασίες και διαφοροποίηση θεματολογίας και στο πλαίσιο αυτό, οι συντάκτες τους, έστω και με καθορισμένους άνωθεν κανόνες γράφουν για θέματα, τόπους, σημεία κι ανθρώπους που αλλιώς δε θα ξέραμε ότι υπάρχουν.

Και οι άνθρωποι συνεχίζουν να γράφουν. Με κάθε ευκαιρία, σε κάθε μορφή και ο,τι σκέφτονται. Δημοσιογράφοι, “γραφιάδες”, λογοτέχνες, αναγνωρισμένοι ή wannabe. Ποιητές, δοκιμιογράφοι, επιστήμονες. Αλλά και απλοί άνθρωποι, εσύ, εγώ.

Εσύ γράφεις ένα πολυεπίπεδο μυθιστόρημα με φιλοσοφικές και πολιτικές προεκτάσεις, ξεδιπλώνοντας το ταλέντο σου, εγώ ένα σχόλιο για ένα βίντεο που είδα στο YouTube. Αυτός γράφει για τη μέρα του και η άλλη τις αναμνήσεις από τις συζητήσεις με τη γιαγιά της χρόνια πριν. Όλα αυτά πρέπει να ειπωθούν. Τίποτα δεν περισσεύει.

Δεν είναι απλά απόλυτα κατανοητό αυτό, είναι αναμενόμενο. Στις δυσκολίες οι άνθρωποι θέλουν να εκφραστούν. Το έχουν ανάγκη. Βράζουν μέσα τους, από σκέψη, παράπονο, συναίσθημα, φόβο, ελπίδα, αισιοδοξία επιθυμία, όνειρο.

Όλα αυτά πρέπει να βγουν προς τα έξω, να ενωθούν με το δημόσιο διάλογο, να εμπνεύσουν. Να αποτελέσουν προβληματισμό, κραυγή και λύτρωση. Να χτίσουν δεσμούς κοινότητας ή να αποκαλύψουν πραγματικά πρόσωπα πίσω από προσωπεία.

Όσα γράφονται σήμερα θα είναι τα τεκμήρια του αύριο. Την εποχή της δυσκολίας, η έκφραση μέσω της γραφής είναι πιο απαραίτητη από ποτέ και η δημοσίευση πιο εύκολη. Για πρώτη φορά, έχει δοθεί σε καθένα από μας βήμα, που καλούμαστε να αξιοποιήσουμε. Είναι πραγματικά μια πολύ ενδιαφέρουσα εποχή να ζεις κι ακόμα πιο ενδιαφέρουσα να γράφεις.