Όντας «εραστής» της θεατρικής τέχνης, πάντα με απασχολούν ζητήματα με βασικό πυρήνα το θέατρο. Κάπως έτσι είχα ασχοληθεί και με τα θεατρικά μπουλούκια.
Η ιδέα του μπουλουκιού και ό,τι αυτή έφερε μαζί της, πάντα με συγκλόνιζε. Ένα θέατρο που μπορεί να στηθεί οπουδήποτε, αρκεί να υπάρχει η συμφωνία μεταξύ σκηνής και πλατείας!
Με αυτήν την αφορμή λοιπόν, ανακάλυψα την παράσταση «Lemon». Τι έχει αυτή η παράσταση που την κάνει ξεχωριστή; Γιατί μου θύμισε τα μπουλούκια;
Γιατί το Lemon είναι:
Α) Μια παράσταση … εν εξελίξει
Β) Μια παράσταση…site specific
Γ) Μια παράσταση που αφήνει το στίγμα της… αφού τελειώσει.
Μια παράσταση που δεν έχει τόπο, ούτε χρόνο. Συμβαίνει ανάμεσα στη στεριά και στη θάλασσα, λίγο πριν ή λίγο μετά την έκρηξη!
Αλλά καλύτερα για όλα αυτά ήταν να μας μιλήσει ένας εκ των ηθοποιών, με ξεχωριστό ταλέντο και όνομα: ο Μελαχρινός Βελέντζας, μέλος της ομάδας Experimento, «κάνει ένα διάλειμμα» από τις πρόβες στο Μπάγκειον, για να μας μιλήσει για αυτήν την ιδιαίτερη παράσταση!
«Στον ποιητικό θεατρικό μονόλογο Novecento που έγραψε ο Alessandro Baricco στις αρχές της δεκαετίας του ‘90. Είναι ο μονόλογος του τρομπετίστα Τιμ Τούνυ, ο οποίος αφηγείται την απίστευτη ιστορία του σπουδαιότερου πιανίστα του Ωκεανού, του 1900. Η ιστορία είναι γνωστή από τη μεταφορά της στον κινηματογράφο σε σκηνοθεσία του Guiseppe Tornatore το 1998 με τον Tim Roth στον πρωταγωνιστικό ρόλο. Εμείς διασκευάσαμε το έργο για δύο ηθοποιούς (διασκευή: Γεωργία Τσαγκαράκη) μετατρέποντας το μονόλογο σε διάλογο και δημιουργώντας μία παράσταση όπου δύο ηθοποιοί υποδύονται όλους τους ρόλους των ανθρώπων που συνάντησε ο 1900 πάνω στο ατμόπλοιο Βιρτζίνιαν.
Ο Τούνυ παροτρύνει τον 1900 να κατέβει στη στεριά. Με τέτοιο απίστευτο ταλέντο θα μπορούσε να αποκτήσει χρήματα, δόξα και τόσα άλλα. Ο 1900 παραμένει πάντα πάνω στο Βιρτζίνιαν και στο πιάνο του, το ζωτικό του χώρο, τη δική του συμβολική μήτρα.
Παράλληλα, αυτή η επιλογή σχετίζεται με την ίδια τη δομή της θεατρικής συνθήκης. Το θέατρο υπάρχει από τη στιγμή που κάποιος παρακολουθεί κάποιον που δρα. Που κάνει κάτι. Που αφηγείται. Βάσει της δραματουργίας, αυτοί οι δύο χαρακτήρες επιστρέφουν για να αφηγηθούν αυτή την ιστορία. Να υποδυθούν τους εαυτούς τους, να θυμηθούν όλα όσα έζησαν πάνω στο καράβι».
Γιατί επιλέξατε τη συγκεκριμένη ιστορία; Και ποια είναι αυτή η ιστορία ακριβώς;
Ένα νεογέννητο μωρό εγκαταλείπεται από τους μετανάστες γονείς του μέσα μία κούτα από λεμόνια πάνω στο πιάνο με την ουρά, στην αίθουσα χορού της πρώτης θέσης του ατμόπλοιου Βιρτζίνιαν -ένα από εκείνα τα καράβια που έκαναν το ταξίδι από την Ευρώπη στην Αμερική και πίσω στις αρχές του προηγούμενου αιώνα.
Ένας ναύτης ονόματι Ντάννυ Μπούντμαν το βρίσκει μέσα στην κούτα και για όνομα του δίνει το δικό του. Προσθέτει ως παρατσούκλι την επιγραφή της κούτας Τι Ντι Λέμον και αποφασίζει να του προσθέσει στο τέλος το 1900 -η χρονιά που τον βρήκε. Ντάννυ Μπούντμαν Τι Ντι Λέμον Χιλιαεννιακόσια.
Το θέατρο υπάρχει από τη στιγμή που κάποιος παρακολουθεί κάποιον που δρα. Που κάνει κάτι. Που αφηγείται.
Ο μικρός μένει ορφανός για δεύτερη φορά, όταν σε ηλικία οκτώ χρονών μία τεράστια αλυσίδα έπεσε πάνω στο γέρικο σώμα του Ντάννυ.
Ο 1900 παίζει πιάνο και η φήμη του αρχίζει να απλώνεται στο καράβι, στον Ωκεανό και στη στεριά ως ένα παιδί που δεν είναι δηλωμένο πουθενά και παίζει εξαιρετικό πιάνο. Στα μέσα της δεκαετίας του ’20 ο τρομπετίστας Τιμ Τούνυ επιβιβάζεται στο Βιρτζίνιαν για να παίξει με την Atlantic Jazz Band. Γίνονται αχώριστοι φίλοι με τον 1900. Είναι ο μοναδικός φίλος του πιανίστα.
Ο Τούνυ παροτρύνει τον 1900 να κατέβει στη στεριά. Με τέτοιο απίστευτο ταλέντο θα μπορούσε να αποκτήσει χρήματα, δόξα και τόσα άλλα. Ο 1900 παραμένει πάντα πάνω στο Βιρτζίνιαν και στο πιάνο του, το ζωτικό του χώρο, τη δική του συμβολική μήτρα.
Ο Τιμ Τούνυ κατεβαίνει από το Βιρτζίνιαν. Μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, το Βιρτζίνιαν έχει καταντήσει τέτοιο χάλι που ετοιμάζονται να το ανατινάξουν. Ο Τούνυ μαθαίνει τα νέα και αποφασίζει να επιστρέψει στο Βιρτζίνιαν και ν’ ανέβει ξανά πάνω στο πλοίο για να βρει το φίλο του.
Λίγο πριν την έκρηξη. Οι δύο τους βρίσκονται πάνω στο δυναμίτη, μόνοι μέσα σ’ εκείνο το καράβι. Η αφήγησή μας ξεκινά ακριβώς από εκείνο το σημείο.
Ο λόγος που επέλεξα αυτή την ιστορία είναι γιατί πραγματεύεται το ζήτημα της ευτυχίας και το τι τελικά χρειαζόμαστε για να ζήσουμε ευτυχισμένοι. Με γοήτευσε η απλότητα αυτού του ανθρώπου και η επιλογή του να ζήσει αφαιρετικά.
Επίσης, η δυνατότητα αυτής της παράστασης να παρουσιάζεται πότε στη στεριά, πότε στη θάλασσα και πότε κάπου ανάμεσα βγάζει το έργο από τη σκηνή κυριολεκτικά και μεταφορικά παράγοντας ένα νέο έργο: αυτό του ταξιδιού μιας ανεξάρτητης παραγωγής συναντώντας εκ νέου τον πυρήνα του έργου: «Κανείς δεν είναι ξεγραμμένος άμα έχει έτοιμη μια καλή ιστορία και κάποιον για να του τη διηγηθεί.»
Αυτά χρειάζεται κανείς για να κάνει θέατρο. Αρκεί να το πιστέψει και να επιμείνει.
Τι «κουμπί» πατάει στην ψυχοσύνθεσή σας η ιστορία αυτού του πιανίστα;
Δημιουργώ ως καλλιτέχνης όταν έχω έναν ισχυρό λόγο που με κινητοποιεί. Έτσι, λειτουργώ και ως ηθοποιός. Συνδέομαι βαθιά με την ιστορία, το ρόλο. Ο 1900 είναι ένας άνθρωπος που λειτουργεί με τη φαντασία του. Αυτή είναι που τροφοδοτεί τη μουσική του. Δημιουργεί έναν ολόκληρο δικό του κόσμο. Και μέσα σε αυτόν ζει ευτυχισμένος. Καταπληκτικός για τους υπόλοιπους. Για τον εαυτό του, είναι ο τρόπος του να υπάρχει.
Επίσης, η δυνατότητα αυτής της παράστασης να παρουσιάζεται πότε στη στεριά, πότε στη θάλασσα και πότε κάπου ανάμεσα βγάζει το έργο από τη σκηνή κυριολεκτικά και μεταφορικά παράγοντας ένα νέο έργο: αυτό του ταξιδιού μιας ανεξάρτητης παραγωγής συναντώντας εκ νέου τον πυρήνα του έργου: «Κανείς δεν είναι ξεγραμμένος άμα έχει έτοιμη μια καλή ιστορία και κάποιον για να του τη διηγηθεί.»
Ανήκει στις παραστάσεις site-specific; Αλλάζει δηλαδή το στήσιμο ανάλογα με το χώρο στον οποίο παίζεται;
Η παράσταση προσαρμόζεται στον χώρο όπου παρουσιάζεται. Η επιλογή δε των χώρων γίνεται με βάση τη θεματική του έργου και την πρόθεσή μου να εξερευνήσουμε μη αμιγώς θεατρικούς χώρους. Έτσι, προκύπτει μία διαδικασία διαλόγου ανάμεσα στον τόπο και το έργο. Και φυσικά ανάμεσα στον καλλιτέχνη, το έργο και τον τόπο.
Πόσο ταιριάζει η παράσταση στο Μπάγκειον;
Το Μπάγκειον οικοδομήθηκε μεταξύ του 1890-1894 από τον Ερνστ Τσίλλερ. Ο 1900 γεννήθηκε όπως προδίδει και το όνομά του στα 1900. Τις δεκαετίες του ’20 και του ’30, το κεντρικό αίθριο του Μπάγκειον λειτουργούσε ως αίθουσα χορού.
Είναι η περίοδος άνθησης της jazz μουσικής και στην αίθουσα χορού της πρώτης θέσης στο ατμόπλοιο Βιρτζίνιαν άνθρωποι διαφορετικών ηλικιών και εθνικοτήτων συναντιούνται. Υπό τους ήχους της ζωντανής μουσικής που ξεπηδά από το μαγικό πιάνο του 1900, οι θεατές γίνονται μέτοχοι της απίστευτης ιστορίας αυτού του χαρισματικού πιανίστα συναντώντας παράλληλα τη δική τους προσωπική ιστορία, τους φόβους και τις επιθυμίες για όσα τόλμησαν ή δεν τόλμησαν να κάνουν στην πορεία της ζωής τους.
Η αίθουσα χορού του Μπάγκειον είναι η αίθουσα χορού της πρώτης θέσης του ατμόπλοιου Βιρτζίνιαν. Μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου τόσο το Βιρτζίνιαν παρακμάζει και ετοιμάζονται να το ανατινάξουν. Το Μπάγκειον παρακμάζει επίσης και λειτουργεί μέχρι το 1969 ως ξενοδοχείο Γ’ Κατηγορίας.
Η φυσική φθορά που υπάρχει σήμερα στο χώρο έρχεται σε διάλογο με την εξέλιξη της δικής μας ιστορίας και τη δραματουργία του έργου τοποθετώντας χωροχρονικά το Lemon λίγο πριν ή λίγο μετά την έκρηξη.
-Απέραντος ο χάρτης του κόσμου
Η παράσταση προσαρμόζεται στον χώρο όπου παρουσιάζεται. Η επιλογή δε των χώρων γίνεται με βάση τη θεματική του έργου και την πρόθεσή μου να εξερευνήσουμε μη αμιγώς θεατρικούς χώρους. Έτσι, προκύπτει μία διαδικασία διαλόγου ανάμεσα στον τόπο και το έργο. Και φυσικά ανάμεσα στον καλλιτέχνη, το έργο και τον τόπο.
Εσείς φοβάστε να κατεβείτε από το πλοίο που γεννηθήκατε;
Νομίζω πως είναι σημαντικό να ορίσουμε τι ακριβώς είναι αυτό το πλοίο. Να το καταλάβουμε. Αυτό απαιτεί χρόνο. Να συνειδητοποιήσεις πώς μεγάλωσες, τι σε έχει διαμορφώσει και κατόπιν εφόσον το επιθυμείς να κατέβεις απ’ αυτό το πλοίο.
Ένα πολύ δυνατό στοιχείο της ιστορίας του Baricco είναι το παιχνίδι αντιθέσεων που στήνει ανάμεσα στη στεριά και τη θάλασσα. Λέει ο 1900: «Μετά από 32 ολόκληρα χρόνια στη θάλασσα θα κατέβαινα στη στεριά. Για να δω τη θάλασσα.»
Επίσης, στο τέλος του έργου, ο Τιμ Τούνυ, που είχε κατέβει από το Βιρτζίνιαν, επιστρέφει σε αυτό. Ανεβαίνει πάνω στο πλοίο για να βρει το φίλο του. Οπότε, ίσως έχει ενδιαφέρον να αντιστρέψουμε την ερώτηση: Εσείς τολμάτε να ανεβείτε στο πλοίο που γεννηθήκατε;
Επικοινωνούμε το έργο με το ίδιο το έργο. Είναι ένας εναλλακτικός τρόπος να μιλήσουμε γι’ αυτό το ταξίδι. Μια ιδέα που προέκυψε από τη μελέτη του ίδιου του έργου. Τον ήρωά μας τον εγκατέλειψαν σε μία κούτα από λεμόνια.
Έτσι, εγκαταλείπουμε με τη σειρά μας λεμόνια με φράσεις του έργου δεμένες σε καρτελάκια πάνω τους.
Πιστεύετε ότι το θέατρο εν γένει έχει νομαδικό χαρακτήρα;
Έχει σημασία να βουτάμε στην ιστορία και να ερευνούμε τι έχει προηγηθεί του χρόνου στον οποίο εμείς βρισκόμαστε. Έτσι, μπορούμε να καταλάβουμε πώς κατασκευάζεται η αντίληψή μας για το τώρα. Με αυτό τον τρόπο, γίνεται το παρελθόν χρήσιμο σ’ εμάς. Νομάς είναι ο μη έχων σταθερή κατοικία. Αυτός που μετακινείται διαρκώς.
Αν σκεφτούμε πως μετά το τέλος μιας θεατρικής παράστασης αυτή μένει μόνο στη μνήμη των ανθρώπων που την παρακολούθησαν και σ’ εκείνη που τη δημιούργησαν, τότε το θέατρο έχει φύσει θνησιγενή χαρακτήρα. Μια παράσταση γεννιέται για να πεθάνει. Υπό αυτή την έννοια, ο προορισμός είναι το ταξίδι και η μετακίνηση προς τα κάπου.
Για μένα προσωπικά λοιπόν, το θέατρο δεν έχει βάση μήτε σταθερά. Επίσης, μου αρέσει ένας όρος που αρχίζουμε να συζητάμε στη χώρα μας: πολιτιστική αποκέντρωση. Για να επιτύχουμε σε αυτό, ο νομαδικός χαρακτήρας, η μετακίνηση, το ταρακούνημα των σταθερών και των πεπατημένων μας είναι αναπόσπαστα στοιχεία. Δε γίνεται αλλιώς. Και ίσως κερδίσουμε από αυτό. Την ανάπτυξη μιας κουλτούρας όπου το θέατρο είναι εντός της καθημερινότητάς μας. Και όχι ένα διάλειμμα από αυτήν.
Γιατί αφήνεται λεμόνια στα μέρη που παίζετε;
Επικοινωνούμε το έργο με το ίδιο το έργο. Είναι ένας εναλλακτικός τρόπος να μιλήσουμε γι’ αυτό το ταξίδι. Μια ιδέα που προέκυψε από τη μελέτη του ίδιου του έργου. Τον ήρωά μας τον εγκατέλειψαν σε μία κούτα από λεμόνια.
Έτσι, εγκαταλείπουμε με τη σειρά μας λεμόνια με φράσεις του έργου δεμένες σε καρτελάκια πάνω τους.
Ο χαρακτήρας της ανεξάρτητης παραγωγής απλώνεται σε όλους τους τομείς. Είναι ένας ανθρωποκεντρικός τρόπος που απομακρύνεται από το marketing και την in your face διαφήμιση. Αφήνω το ίδιο το έργο να μιλήσει. Εν προκειμένω, το λεμόνι έχει υφή, μυρωδιά και οπτικά προκαλεί το μάτι. Προσωποποιούμε τον ήρωα εκτός σκηνής και το αντικείμενο αναζητά κάποιον να το περιμαζέψει. Όπως συνέβη και με τον 1900 μέσα στο έργο όταν εγκαταλείφθηκε από τους μετανάστες γονείς του. Όλα αυτά όμως αξιοποιούνται γιατί υπάρχει λόγος να αξιοποιηθούν. Όχι για το εφέ. Αυτή είναι μία σημαντική διαφορά και μία διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στην ειλικρινή επικοινωνία και το marketing. Ως κίνηση, σχετίζεται με τη γενικότερη φιλοσοφία των Experimento.
Επικοινωνώντας το έργο με το ίδιο το έργο. Επικοινωνώντας το Lemon μ’ ένα λεμόνι.
Μια παράσταση ανάμεσα στη στεριά και στη θάλασσα. Τι βρίσκεται στο ανάμεσα;
Ο φόβος και η επιθυμία μας να πάμε πότε στη στεριά και πότε στη θάλασσα. Η αμφιθυμία της ύπαρξής μας.
Ποιο είναι το πιο «διαφορετικό» στοιχείο σε αυτήν την παράσταση;
Η δυνατότητά της να εξελίσσεται ως αποτέλεσμα διαρκούς έρευνας. Θέατρο πριν απ’ όλα τα υπόλοιπα σημαίνει έρευνα. Επίσης, το γεγονός πως μιλάμε για μία συνολική καλλιτεχνική πρόταση εντός και εκτός σκηνής. Είναι ένα ταξίδι κυριολεκτικά και μεταφορικά, που κάνει το Lemon κάτι παραπάνω από μία παράσταση.
Ποια είναι τα επόμενα σχέδια; Πού θα ταξιδέψει το Lemon;
Στις 28 Σεπτεμβρίου θα πραγματοποιήσουμε το πρώτο μας ταξίδι στο εξωτερικό προσκεκλημένοι στο Φεστιβάλ Θέατρου Comic 7b στην πόλη Μπουζάου της Ρουμανίας. Μετά το τέλος των παραστάσεων στο Μπάγκειον, θα οργανώσουμε την παραγωγή για το μεγάλο μας ταξίδι εκτός Αθήνας σε μικρές πόλεις και χωριά με το βανάκι των Experimento. Παράλληλα, οργανώνονται και οι προορισμοί εκτός Ελλάδος με επόμενο σταθμό τη Γερμανία.
Τι επιλέγει αλήθεια στο τέλος ο 1900; Να μείνει στο ανάμεσα ή εκεί που γεννήθηκε;
Στο τέλος του έργου, ο 1900 ανατινάζεται μαζί με το γέρικο σκαρί του Βιρτζίνιαν. Χάνεται και επιστρέφει εκεί που ανήκει. Στον Ωκεανό και τη μαμά-θάλασσα.
Ευχόμαστε το ταξίδι του Lemon να μην τελειώσει ποτέ! Να κινείται αέναα, ανάμεσα σε τόπους και χρόνους, για να μας θυμίζει ότι το θέατρο είναι εδώ για να φωτίσει πλευρές της ζωής που υπάρχουν γύρω μας, αλλά δεν τους δίνουμε ιδιαίτερη σημασία.
Είναι όμορφο που υπάρχουν τέτοιοι καλλιτέχνες και τέτοιες ιδέες, που εισχωρούν στα άδυτα των ανθρώπινων ψυχών και ιστοριών. Στην περιοδεία με το βαν τους, θα μάθουν κι άλλες ιστορίες που θα τις μοιραστούν μαζί μας. Όπως Εδώ, όπου θα δείτε τη συνέντευξη που πήραν από έναν ψαρά που έχει μείνει όλα του τα χρόνια στο λιμενοβραχίονα, όπου έπαιξαν στο Λουτράκι. Είναι κι αυτός ένας 1900. Αυτό το στυλ δημοσιογραφικής έννοιας στα όρια του ντοκιμαντέρ, θα τους ακολουθεί και στη μεγάλη περιοδεία τους περιοδεία, που θα αρχίσει μετά το πέρας των παραστάσεων στο Μπάγκειον!
Πληροφορίες για την παράσταση που ξεκινάει στις 4/10 στο ξενοδοχείο Μπάγκειον, θα βρείτε εδώ
