Ένας «Άνθρωπος Ελέφαντας» γκροτέσκος και σουρεαλιστικός

Ένας «Άνθρωπος Ελέφαντας» γκροτέσκος και σουρεαλιστικός, αποστασιοποιημένος και συγκινητικός, αλλά πάντα επίκαιρος, μιλάει για τον υπερκαταναλωτισμό, για τα ανθρώπινα αδιέξοδα στην «Κοινωνία της Αφθονίας», για τον δυτικό πολιτισμό που περνάει μέσα από τριγμούς, σεισμούς, λιμούς, λοιμούς, καταποντισμούς και τερατογενέσεις την δική του καφκική μεταμόρφωση. Σπουδαίο έργο, σαν να έχει γραφτεί χτες, σκηνοθετημένο και ερμηνευμένο με μπρεχτική ματιά και όλο το παράλογο μιας ζωής χωρίς πυξίδα στη ζούγκλα των πόλεων, μακριά από την αναζωογονητική δροσιά των δασών, πέρα πολύ από την παραδείσια κατάσταση της συμφιλίωσης με τη Φύση (μέσα μας κι έξω μας).

Υπάρχουμε κι εμείς. Για να ταυτιστούμε – ως επαρκείς, ευαισθητοποιημένοι θεατές – με το τερατικόν (Αισχύλειον ή μη) και με το τερατώδες, το δύσμορφο και το αποσυνάγωγο, το ρυπαρό και το δυσώδες. Είναι τόσο μεγάλη η διαφθορά κι η αποξένωση του αστικού τρόπου ζωής που ουδείς αμόλυντος, αθώος ουδείς. Συνένοχοι όλοι σε ένα γαϊτανάκι καταπιεσμένων πόθων, μεταμφιεσμένων σε (διεστραμμένη) φιλανθρωπία και υποκριτική καλοσυνάτη διάθεση.

Όλα αυτά τα οικεία κακά, τα δεινά και τα αίσχιστα ψέγει με την διαπεραστική πένα του ο Bernard Pomerance σε αυτή τη «μισάνθρωπη» παραβολή, που δοξάζει όμως – μέσα από την αυτοκριτική του θεράποντος ιατρού ενός ταλαίπωρου γενετικού ατυχήματος – δοξάζει ο καλός θεατρικός συγγραφέας την ικανότητα της ανθρώπινης συνείδησης να αυτοβελτιώνεται (αφού βεβαίως προηγουμένως αυτομαστιγωθεί).

Ο καθολικισμός είναι φανερός αν και υποφώσκων, η πουριτανική υποκρισία επίσης έκδηλη, το χριστιανικό όμως πνεύμα θριαμβεύει μέσα από την ακάματη, αδάμαστη κι αλύγιστη πίστη του μη προνομιούχου σε έναν ουράνιο παράδεισο, σε μια άλλη, ανώτερη διάσταση, όπου θα μπορεί να ξαπλώσει και να απλωθεί μακριά από την χλεύη και την ιδιοτελή εκμετάλλευση των «φυσιολογικών», των «κανονικών».

Είχα δει πρώτη φορά αυτή την παράσταση σε ερμηνεία Δημήτρη Ποταμίτη στο θέατρο Έρευνας, ως πρωτοετής φοιτητής στο Ε.Μ.Π. τη θεατρική περίοδο 1980/81. Το ξαναείδα και χτες. Και μαγεύτηκα. Σα να μην πέρασε μήτε μία μέρα βιολογικής εξέλιξης ετούτα τα σαράντα (επεισοδιακά, κρίσιμα και μεταιχμιακά) χρόνια. Όχι, αγαπητοί μου αναγνώστες, ο άνθρωπος δεν εξελίσσεται τόσο γρήγορα. Το βιολογικό του «μοντέλλο» περιμένει αιώνες πριν ανακυκλωθεί. Μπορούμε όμως να είμαστε αισιόδοξοι μέσα στη χαρμολύπη μας.

Ο υπερτονισμός του τελετουργικού, «πρωτόγονου» στοιχείου σε αυτή την ευρηματική παράσταση, αυτό ακριβώς δείχνει: πως ναι μεν αργά, απελπιστικά αργά, εξελισσόμεθα, από τον πίθηκο προς τον άγγελο, πολύ πριν γίνουμε θεοί σύμφωνα με την βιβλική υπόσχεση Του Θεανθρώπου «θεοί εστέ!».

Χωρίς τον χριστιανισμό θα ήταν αδιανόητο αυτό το έργο. Για τους αρχαίους Σπαρτιάτες υπήρχε απλώς ο Καιάδας. Για περισσότερο πρωτόγονους λαούς, το δύσμορφο και το τερατώδες εθεοποιείτο ή εδαιμονοποιείτο (αναλόγως). Μόνον εμείς σήμερα αποδεχόμεθα στο διαφορετικό μία κάποια εικόνα, έναν παραμορφωτικό (έστω!) καθρέφτη του εαυτού μας. Κι αυτή μας η αποδοχή, η αποδοχή και η παραίτηση (από φασιστικές συμπεριφορές, εν τέλει) είναι η δική μας συνεισφορά στην αναγέννηση των εποχών. Από αυτή την άποψη (και μόνον!), το ανθρώπινο είδος δεν είναι καταδικασμένο στον αφανισμό και στην αυτοκαταστροφή.

Το έργο αυτό λειτουργεί με ομοιοπαθητικό τρόπο προκειμένου να αφυπνίσει μισοζαλισμένες (από την ψευδαισθητική ευδαιμονία) συνειδήσεις και να μας δείξει τον δρόμο τον καλό προς την Ανοχή, την Ελευθερία, τη Λύτρωση εν τέλει από αυτή την Κοιλάδα των Δακρύων που κάποτε ήτανε παράδεισος και μετά έγινε σκόνη, θολή ανάμνηση στο συσκοτισμένο Συλλογικό Ασυνείδητο, εκεί όπου φωλιάζουνε όλοι οι Λαιστρυγόνες και οι Κύκλωπες της Ανθρωπότητας.